Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

Zasady funduszy strukturalnych

Jednym z celów Unii Europejskiej jest wyrównanie poziomu rozwoju między jej regionami. W Unii znalazły się regionu o bardzo różnym stopniu rozwoju. Na poparcie tej tezy wystarczy porównać poziom życia w biedniejszych regionach Grecji czy Portugalii z rozwojem jaki osiągnęły taki rejony Europy jak południowa część Anglii czy region Hamburga. By zapobiec powiększaniu się tych różnic i by wspomóc biedniejsze regiony Europy w doganianiu tych bogatszych przywódcy Wspólnoty Europejskiej ustanowili tzw. fundusze strukturalne. Polska, jeśli stanie się członkiem Unii, jako jeden z jej biedniejszych krajów, będzie miała dostęp do ogromnych kwot z tych funduszy. Dlatego poniżej przestawimy podstawowe informacje o polityce strukturalnej UE.

Pomoc jest udzielana według określonych reguł, do nich zalicza się przede wszystkim tzw. zasady polityki strukturalnej: zasadę koncentracji, partnerstwa, programowania i współfinansowania.

Zgodnie z zasadą koncentracji środki płynące z funduszy strukturalnych przeznaczone są dla wsparcia regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej. Regiony ubiegające się o pomoc z funduszy strukturalnych muszą spełniać pewne kryteria. Do obszarów kwalifikujących się do otrzymania pomocy należą takie, w których średni poziom produktu krajowego brutto na osobę wynosi mniej niż 75 % średniej dla całej Unii, o pomoc mogą również występować regiony słabo zaludnione - jak na przykład część Finlandii leżąca pod kręgiem polarnym lub regiony tzw. ultraperyferyjne - czyli najbardziej oddalone od centrów życia gospodarczego. Obecnie w Polsce nie ma regionu gdzie dochód mieszkańców przekraczałby określone dla wsparcia maksimum. Jedynie część Mazowsza leżąca wokół Warszawy zbliża się do tego progu.

Zasada partnerstwa oznacza współpracę Komisji Europejskiej z właściwymi władzami państwa członkowskiego, samorządem regionalnym i lokalnym. Najczęściej to właśnie władze samorządowe decydują o ostatecznej alokacji środków. Dzięki takiej współpracy środki wydawane są w sposób bardziej efektywny i trafiają do najbardziej potrzebujących.

Zasada programowania polega na opracowywaniu wieloletnich planów, które potem stanowią podstawę dla określonego przeznaczania środków. Kryje się w tym głębszy zamysł, albowiem w ten sposób dąży się do trwałego rozwiązania problemów danego regionu lub określonej gałęzi gospodarki.

Dla jako przyszłych odbiorców pieniędzy pochodzących z polityki strukturalnej najistotniejsza jest zasada współfinansowania. Zgodnie z tą regułą środki pochodzące z budżetu wspólnego powinny jedynie uzupełniać wsparcie jakie region otrzymuje z budżetu zainteresowanego państwa a w przypadku gdy z funduszy korzystają przedsiębiorstwa, zawsze część kosztów inwestycji - zazwyczaj przynajmniej 50 % muszą one pokryć z własnej kieszeni lub jest ona dofinansowana jeszcze kasy samorządowej.

Fundusze Strukturalne są obecnie najważniejszym narzędziem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Fundusze te pochłaniają obecnie około połowy całego budżetu Unii. Ponad 90 % pieniędzy z tych funduszy przeznaczone jest na finansowanie programów krajowych, czyli zgłoszonych przez odpowiednie władze państw członkowskich, pozostałą część zabierają inicjatywy wspólnotowe, czyli programy realizowane na obszarze całej Unii. Budżet funduszy strukturalnych na lata 2000 - 2006 został określony na poziomie 253 mld Euro. Obecnie w Unii Europejskiej istnieje pięć funduszy strukturalnych: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa, Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional Development Found)

ERDF powstał w 1975 roku. Jego zadaniem jest, jak wskazuje nazwa, zmniejszanie dysproporcji w rozwoju między regionami Europy. |rodki z tego funduszu przeznaczone są na wsparcie inwestycji. Inwestycje mogą mieć charakter infrastrukturalny np. budowa nowych dróg, sieci telefonicznych, wodociągów itp. zmierzających do utrzymania lub tworzenia nowych miejsc pracy. Często z funduszu wspierane są lokalne inicjatywy rozwojowe - czyli polegające dofinansowaniu różnego rodzaju szkoleń lub na wsparciu dla małych i średnich przedsiębiorców. Tu należy wskazać, że do tej grupy zaliczane są przedsiębiorstwa, które zatrudniają nie więcej niż 250 pracowników i osiągają roczne obroty nie przekraczające równowartości 40 mln Euro. Pomoc dla przedsiębiorstw może polegać na współfinasowaniu pewnych działań, gwarancjach kredytowych lub dopłatach do kredytów. Odpowiednikiem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wśród funduszy przedakcesyjnych jest program PHARE.

Europejski Fundusz Socjalny (ESF - European Social Found)

ESF działa od 1960 roku. Jego aktywność koncentruje się na zwalczaniu bezrobocia. Jego działalność polega na zachęcaniu do tworzenia nowych miejsc pracy, poprzez wspieranie inwestycji, lub inne działania poprawiające sytuację na rynku pracy np. organizowanie szkoleń dla bezrobotnych, szkoleń dla osób z tzw. schyłkowych gałęzi przemysłu w celu zmiany kwalifikacji.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF - European Agriculture Guidance and Guarantee Fund)

EAGGF powstał w 1964 roku. Jego celem jest wparcie rozwoju obszarów wiejskich. Polityce strukturalnej poświęcona jest sekcja orientacji funduszu. Z tych środków finansowane są przedsięwzięcia związane z reformą rolnictwa i leśnictwa. W szczególności pomoc polega na dotacjach dla gospodarstw rolnych, pomocy dla młodych rolników, popieraniu wspólnego wykorzystania z maszyn, organizowanie szkoleń zawodowych. Część środków przeznaczana jest na zwiększenie poziomu życia na obszarach wiejskich. Szczególnie mocno wspierane są z funduszu regiony leżące w obszarach górskich, górzystych lub zacofanych. Odpowiednikiem tego funduszu wśród środków przedakcesyjnych jest fundusz SAPARD, jednak środki, które uzyskałaby Polska EAGGF, wraz z uzyskaniem członkowstwa powinny być znacznie większe.

Jednolity Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG - Financial Instrument for Fisheries Guidance)

Jest to jeden z młodszych funduszy, powstał dopiero w 1993 r. w ramach reformy funduszy strukturalnych. Jego celem jest finansowanie inicjatyw służących restrukturyzacji rybołówstwa. Pomoc polega przede wszystkim na bezpośrednich dotacjach, z których można współfinansować np. zakup floty rybackiej, modernizacje gospodarstwa rybnego, promocje produktów. Część środków służy również ochronie obszarów morskich.

Fundusz Spójności (Fundusz Kohezji - Cohesion Found)

Nie jest wymieniany wśród funduszy strukturalnych, bowiem ma charakter czasowy. Jednak jego przeznaczenie jest podobne jak funduszy wymienionych wyżej. Realizację funduszu zaplanowano pierwotnie na lata 1993-99, póĄniej, zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej postanowiono przedłużyć jego funkcjonowanie na dalsze 7 lat (do roku 2006).

Budżet funduszu wynosi na lata 2000-2006 18 mld Euro. Priorytetami funduszu są inwestycje związane z budową dróg i ochroną środowiska. Drogi budowane za pieniądze z Funduszu Kohezji muszą być elementem transeuropejskiej sieci transportowej. Natomiast inwestycje z dziedziny ochrony środowiska muszą spełniać standardy Wspólnej Polityki Ochrony |rodowiska.

Warunki uczestnictwa w Funduszu Spójności różnią się od kryteriów funduszów strukturalnych. Jego odbiorcami mogą być państwa, w których PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 90 % średniej unijnej, w roku 2003 zostanie przeprowadzona powtórna weryfikacja czy kraje spełniające to kryterium w 1999 r. dalej się w nim mieszczą (dotyczy np. Irlandii). Ponadto kraje, które przystąpiły do Unii Walutowej muszą spełniać kryteria wymagane przy przystąpieniu do "strefy euro" (określony, niski poziom inflacji, zadłużenie budżetowe nie przekraczające 3 % rocznie w stosunku do PKB oraz niskie stopy procentowe). Do pewnego stopnia (ze względu na cele, podział środków) za odpowiednik Funduszu Spójności między funduszami przedakcesyjnymi możemy uznać program ISPA.

Inicjatywy Wspólnotowe

Są kierowane do regionów na obszarze całej Unii Europejskiej. Obecnie zostały one mocno ograniczone. Najważniejszą inicjatywą wspólnotową jest program Interreg, który wspomaga współpracę regionów nadgranicznych państw należących do UE.

opr. JU/PO