Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych i Spółka Europejska

Tadeusz Włudyka

Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych i Spółka Europejska

WSTĘP

W 2001 roku nastąpi pełne dostosowanie polskiego prawa spółek do prawa europejskiego. Niezbędne jest także przystąpienie do konwencji z Lugano i Brukseli o uznawaniu orzeczeń sadów krajów członkowskich Unii Europejskiej. Obok zmian w prawie spółek (między innymi wprowadzenie możliwości podziału spółki na dwie oraz jednolitego rejestru spółek) do polskiego systemu prawnego trzeba będzie wprowadzić nową formę prawną przedsiębiorstwa spółki - Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych, obecne na rynku unijnym od 1985 roku.

Proces integracyjny wspomaga bowiem nie tylko unifikacja wewnętrznych regulacji prawnych, ale również tworzenie instytucji ponadnarodowych, co Komisja Integracji Europejskiej zainicjowania podejmując w 1970 roku projekt utworzenia "spółki europejskiej". Z powodu braku akceptacji dla proponowanych rozwiązań praktycznie pomysł upadł i powrócono do niego dopiero w 1991 roku .

6 kwietnia 1991 roku zaproponowano regulację prawną "societas europea", europejskiej spółki handlowej posiadającej osobowość prawną z kapitałem podzielonym na akcje. Spółka mogłaby być utworzona przez połączenie dwóch lub więcej spółek akcyjnych lub spółek z ograniczą odpowiedzialnością pod warunkiem, że przynajmniej dwie z nich posiadają oficjalne siedziby lub oddział w dwóch różnych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Mogłaby to być również odpowiednio przetransformowana jedna spółka akcyjna pod warunkiem posiadania stałej siedziby w dowolnym kraju członkowskim oraz oddziału na terenie innego państwa unijnego. Trzecią możliwością jest fuzja dwóch lub więcej spółek europejskich z krajową (ale unijną) spółką akcyjną. Istotnym wymogiem jest ulokowanie centralnej siedziby spółki w wybranym kraju Unii Europejskiej oraz zarejestrowanie jej w rejestrze handlowym. Sprawozdawczość finansowa mogła być prowadzona w ECU (rok 1991, obecnie w EURO). W stosunku do spółek bankowych i ubezpieczeniowych określono minimalny kapitał założycielski w wysokości 100 000 ECU. Również ta wersja nie została zaakceptowana przez wszystkie państwa, dlatego prace kontynuowano do 1998 roku, kiedy to pojawiła się następna wersja a "spółki europejskiej". 18 września 1998 roku w Le Figaro zapowiedziano opublikowanie projektu La societe fermee europeenne opracowanego przez paryską Izbę Przemysłowo-Handlową, mającego największą szansę przyjęcia jako obowiązującego w Unii Europejskiej aktu prawnego - "spółki europejskiej", stąd prezentacja 38 artykułów In extenso.

Kłopoty z powstaniem regulacji prawnej "spółki europejskiej" szczęśliwie ominęły inny projekt międzynarodowego przedsiębiorstwa, czyli Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych. Podstawą prawną jego utworzenia był art. 235 Traktatu Europejskiego, w myśl którego wspólnym dążeniem państw unijnych w celu stworzenia jednolitego rynku jest przyjęcie instrumentu prawnego w formie europejskiej grupy interesów gospodarczych. Pierwsza koncepcja powstała w oparciu o projekt przyjęty w prawie francuskim (Groupement d'Interet Economique) i była rozpatrywana przez Komisję 21 grudnia 1973 roku.W ciągu pięć lat prac Komisji zderzały się koncepcje aprobujące formę takiego przedsiębiorstwa z poglądami kwestionującymi taką potrzebę. W efekcie 22 kwietnia 1978 roku po konsultacjach z Komitetami: Ekonomicznym i Społecznym Parlamentu Europejskiego, Komisja przedstawiła nowy projekt Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych. Projekt przyjęty został ostatecznie 25 lipca 1985 roku w formie Rozporządzenia nr 2137/85 z terminem obowiązywania od 1 lipca 1989 roku. Dominującym argumentem było przyspieszenie procesów integracyjnych prowadzących po podpisaniu Traktatu z Maastricht do powstania Unii Europejskiej. Dla realizacji zakładanego celu niezbędne było więc wprowadzenie w życie tej międzynarodowej formy prawnej. Jej praktycznym zastosowaniem jest np. europejskie konsorcjum przemysłu lotniczego Airbus, zlokalizowane głównie w Hamburgu i Tuluzie.

Głównym celem wykorzystania w Europie prezentowanej formy prawnej jest ułatwienie i rozwijanie działalności ekonomicznej państw członkowskich, natomiast nie jest nim wyłącznie zysk. Wchodzące w skład Zgrupowania przedsiębiorstwa realizują wszystkie cele gospodarcze, natomiast Zgrupowanie ułatwia to w sensie organizacyjnym i prawnym. Dlatego nie sprawuje kontroli nad wchodzącymi w jej skład przedsiębiorstwami, nie jest ich właścicielem (wyjątek to konieczność realizacji zakładanego celu), zatrudnia maksymalnie do pięciuset pracowników, nie udziela pożyczek ani nie pośredniczy w ich udzielaniu firmom wchodzącym w ich skład, jak również nie bierze udziału w tworzeniu innych Zgrupowań.

Do powstania Zgrupowania niezbędne jest zawarcie umowy pisemnej i zarejestrowanie go w sądzie właściwym miejscowo dla jego siedziby. Poszczególne kraje decydują jednak o nadaniu mu (lub nie) osobowości prawnej. Umowę spółki podpisują jej uczestnicy, a więc: osoby fizyczne prowadzące działalność przemysłową, handlową, rzemieślniczą, rolniczą, usługową lub wykonują wolny zawód w państwach Unii Europejskiej, spółki i podmioty prawne prawa publicznego lub prywatnego mające siedzibę w państwach Wspólnoty. Taką umowę mogą podpisać co najmniej dwa podmioty, a ich maksymalna liczba nie może w zasadzie przekroczyć dwudziestu. (Tego ograniczenia nie zna na przykład prawo włoskie.) Aby Zgrupowanie spełniło cel swojego powstania, co najmniej dwa z podmiotów muszą mieć siedziby w różnych krajach Unii. Akt założycielski Zgrupowania musi zawierać nazwę ze skrótem w danym języku nazwy Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych, określenie miejsc siedzib, form prawnych oraz rodzaju działalności podmiotów go tworzących, określenie celu zawiązania Zgrupowania i czasu jego trwania, jeżeli jest określony.

Wewnętrzna struktura tworzona jest przez kolegium członków Zgrupowania oraz organ administracyjny. Inne wspólne jednostki mogą być powołane w umowie (np. Kolegium Arbitrów). Wszystkie tworzące Zgrupowanie podmioty mają po jednym glosie. Za zobowiązania Zgrupowania jego członkowie odpowiedzialni są solidarnie bez ograniczeń, przy czym Zgrupowanie wyposażone w środki finansowe pochodzące od wspólników, jak również korzystające z subwencji europejskich, może niezależnie w razie potrzeby zaspokajać roszczenia wierzycieli. Wyłączenie ze Zgrupowania może nastąpić w przewidzianych umową okolicznościach, ale może mieć miejsce także wykluczenie na skutek zaniedbania negatywnie wpływającego na interesy pozostałych podmiotów Zgrupowania. Podobnie na skutek warunków umowy lub zgodnego oświadczenia stron następuje rozwiązanie, anulowanie lub likwidacja Zgrupowania. Możliwa jest także upadłość, którą przeprowadza się na podstawie przepisów kraju siedziby.

Pod względem formalno-prawnym Zgrupowanie jako przedsiębiorstwo podporządkowane jest rygorom prawa pracy, prawa o konkurencji i wszystkim wymogom Unii Europejskiej. Dwoistość Zgrupowania polega na fakcie, że jest ono formą zrzeszenia oraz kontraktem (umową) współpracy między firmami. Pod względem prawnym jest pierwszym i całkowicie nowym rozwiązaniem legislacyjnym obowiązującym jednocześnie na terenie państw unijnych. Jako instrument gospodarczy jest niezwykle "plastyczne", gdyż strony mogą dowolnie i zgodnie z potrzebami

określać przypadki i strukturę organizacji, definiować związki i przynależności majątku. Jest typowym modelem negocjacyjnym i pomimo że ma bezpośrednie odniesienie do prawa spółek, to nie jest związane regulacjami narodowymi. W sensie ekonomicznym łączy różnego rodzaju formy i cele, a także środki ich realizacji. Zgrupowanie nie podlega lokalnym ustawowym regulacjom, czyli jest niezależne od prawa wewnętrznego. Istotne jest również to, że w jego skład mogą wejść również filie firm europejskich zlokalizowanych poza obszarem unijnym.

Przyjęcie regulacji unijnych umożliwia wykorzystanie tej formy prawnej do zwiększenia współpracy gospodarczej Polski z krajami Unii jeszcze przed formalnym przyjęciem naszego kraju do Wspólnoty. Stąd niezbędne jest zaprezentowanie także tego aktu prawnego.

maj 2000 Tadeusz Włudyka

opr. JU/PO