Radość i nadzieja

Wkrótce minie trzecia rocznica historycznej podróży Jana Pawła II na Ukrainę (23-27 czerwca 2001 r.). Mieszkańcy tego kraju mają jeszcze przed oczyma niezapomniane wydarzenia tej wizyty pasterskiej: uroczyste liturgie eucharystyczne w obrządku łacińskim i bizantyjsko-ukraińskim, a także beatyfikację bohaterskich synów i córek tej ziemi, zarówno wiernych Kościoła łacińskiego, jak i greckokatolickiego: abpa Józefa Bilczewskiego — wybitnego duszpasterza, teologa i społecznika, oraz ks. Zygmunta Gorazdowskiego, niestrudzonego apostoła miłości i miłosierdzia, a także 27 męczenników (11 biskupów, 12 księży, 2 sióstr zakonnych, 2 osób świeckich) i siostry Jozafaty Michaliny Hordaszewskiej. Chętnie wspominane są niezwykle żywe i barwne spotkanie Ojca Świętego z młodzieżą, jak również entuzjastyczne powitania na ulicach Kijowa i Lwowa.

W swoich przemówieniach wygłoszonych na Ukrainie — to także pamiętają jej mieszkańcy — Jan Paweł II przypominał wielokrotnie o cierpieniach chrześcijan, którzy w minionym stuleciu doświadczali tam prześladowań, przemocy i byli nawet gotowi na śmierć, aby bronić swej wiary w Chrystusa. Równocześnie Papież wzywał do przeciwstawiania się prądom myślowym i kulturowym, propagującym nowe bożyszcza i wzorce postępowania, prowadzące do nihilizmu, dezorientacji, zagubienia i frustracji, groźne szczególnie dla młodego pokolenia. Przekonany, że ludzkie siły nie są wystarczające, Ojciec Święty zachęcał, by pokładać ufność w Bogu i dążyć do jedności wszystkich chrześcijan, gdyż «nie istnieje prawdziwa ewangelizacja bez pełnej braterskiej komunii» (homilia w Kijowie 25 czerwca 2001 r.).

Ten duchowy klimat towarzyszył również uroczystościom religijno-cywilnym, które odbyły się we Lwowie 5 maja 2004 r. z okazji przekazania przez najwyższe władze Ukrainy Kościołowi rzymskokatolickiemu rezydencji arcybiskupów lwowskich obrządku łacińskiego. Rezydencja ta została wybudowana w 1842 r. przez abpa Franciszka Pisztka, a rozbudował ją bł. Józef Bilczewski. Ten piękny duży dom został przejęty w 1945 r. przez władze radzieckie, a pasterz archidiecezji abp Eugeniusz Baziak został zmuszony do opuszczenia go i wywieziony do Polski. Gdy po latach zniewolenia i prześladowań Ukraina odzyskała wolność, Jan Paweł II mianował arcybiskupem Lwowa dla wiernych obrządku łacińskiego bpa Mariana Jaworskiego, który wrócił do miasta swojej młodości i przejął bogate dziedzictwo duchowe wielkich pasterzy tego Kościoła, poczynając od bł. Jakuba Strzemię aż po abpa Eugeniusza Baziaka. Nowy pasterz erygował we Lwowie seminarium duchowne, wzniósł odpowiedni budynek, szczególnie zatroszczył się o sprawę powołań kapłańskich, budował nowe kościoły i dbał o remont starych. Przeprowadził też synod archidiecezji lwowskiej i diecezji łuckiej z myślą o odnowie życia religijnego w duchu Soboru Watykańskiego II. Od 1992 r. kard. Marian Jaworski pełni obowiązki przewodniczącego Konferencji Episkopatu rzymskokatolickiego Ukrainy. On też podjął usilne starania u władz o odzyskanie rezydencji arcybiskupów lwowskich obrządku łacińskiego. Do pomyślnego rozwiązania tej sytuacji przyczyniła się w sposób decydujący wizyta Papieża na Ukrainie.

W uroczystości przekazania rezydencji uczestniczyła delegacja z Watykanu, w której skład wchodzili m.in.: substytut Sekretariatu Stanu abp Leonardo Sandri, osobisty sekretarz Ojca Świętego i kanonik gremialny kapituły metropolitalnej obrządku łacińskiego we Lwowie ks. prał. Mieczysław Mokrzycki, pracownik Sekretariatu Stanu o. Stanisław Szłowieniec SJ, nowy ambasador Ukrainy przy Stolicy Apostolskiej Hryhorij Chorużyj.

Pierwsza część uroczystości odbyła się w kościele pw. Matki Boskiej Gromnicznej (dawny kościół seminaryjny), gdzie Mszy św. koncelebrowanej przewodniczył abp Leonardo Sandri, z którym koncelebrowali kardynałowie Marian Jaworski i Zenon Grocholewski, prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, oraz 9 biskupów, członków Konferencji Episkopatu Ukrainy obrządku łacińskiego, i kilku kapłanów. W Eucharystii uczestniczyli liczni wierni, 68 kleryków z miejscowego seminarium i siostry zakonne. Na początku liturgii kard. Marian Jaworski, witając zgromadzonych wiernych i przedstawicieli władz cywilnych, zaznaczył, że odprawiana Msza św. jest wielkim dziękczynieniem Bogu za odzyskaną rezydencję. Podziękował również Ojcu Świętemu za przysłanie na uroczystość delegacji. Liturgia była sprawowana po łacinie, z czytaniami w języku polskim. Po Ewangelii ks. prał. Mieczysław Mokrzycki odczytał po polsku list Papieża skierowany do kard. Mariana Jaworskiego.

«Cieszę się — napisał Jan Paweł II — że ten dom powraca po latach do prawowitego właściciela, i wierzę, że będzie służył Kościołowi we Lwowie nie tylko jako siedziba arcybiskupa i miejsce pracy jego współpracowników, ale także jako ośrodek Caritas i innych instytucji służących dobru umiłowanego ludu Bożego Lwowa i archidiecezji».

Homilię wygłosił abp Leonardo Sandri, który przypomniał, że przed trzema laty Ojciec Święty zostawił mieszkańcom Ukrainy przesłanie nadziei, sprawiedliwości i pokoju. W modlitwie wiernych proszono Boga o błogosławieństwo dla Jana Pawła II, księży i wiernych. Cała liturgia przebiegała w klimacie radości paschalnej, raz po raz rozbrzmiewały w kościele śpiewy Alleluja i «Pan moim Pasterzem, nie brak mi niczego» oraz polskie pieśni wielkanocne.

Druga część uroczystości odbyła się w jednej z dużych sal odzyskanej rezydencji, gdzie zgromadzili się przedstawiciele najwyższych władz państwowych, wojewódzkich i miejskich, biskupi Konferencji Episkopatu Obrządku Łacińskiego, dziennikarze, zaproszeni goście. Przemówienie wygłosił wicepremier Ukrainy Dmytro Tabacznyk. «To wydarzenie — powiedział — w oczywisty sposób wpisuje się w strategiczny program państwa ukraińskiego, które pragnie przezwyciężyć negatywne skutki totalitarnej polityki byłego Związku Radzieckiego w stosunku do religii, poprzez konkretne inicjatywy prowadzące do przywrócenia pogwałconych w przeszłości praw Kościołów i organizacji religijnych.

Państwo, zdecydowanie odrzucając błędy popełnione w przeszłości, stwarza warunki sprzyjające odrodzeniu działalności kościelnej i uznaniu praw wierzących.

Jeśli chodzi o obecność Kościoła rzymskiego na Ukrainie, zebrani dobrze wiedzą, że parametry rozwoju oświaty i wychowania oraz liczba dzieł kulturalnych, formacyjnych i charytatywnych wskazują na to, iż odgrywa on ważną rolę w naszym kraju. Uznaje to zarówno społeczeństwo ukraińskie, jak wspólnota międzynarodowa.

Chciałbym jeszcze raz podkreślić, że dzisiejsze spotkanie ma wielkie znaczenie nie tylko w wymiarze lokalnym. Dowodzi ono, że obrana przez nasze państwo droga prowadzi do przezwyciężenia pozostałości okresu dominacji reżimu totalitarnego, ze szczególnym uwzględnieniem godności osoby ludzkiej i jej duchowej samorealizacji».

Przed podpisaniem dekretu o przekazaniu rezydencji został odczytany po ukraińsku list Ojca Świętego, który w kościele pw. Matki Boskiej Gromnicznej był czytany po polsku. Następnie głos zabrał abp Leonardo Sandri, który podkreślił doniosłość wydarzenia. «Rezydencja biskupa — stwierdził — ma znaczenie wychodzące poza aspekt funkcjonalny, ma ona bowiem dla wiernych przede wszystkim wartość symboliczną jako miejsce, z którego pasterz pełni swą posługę apostolską rządu dusz. Dlatego dokonujący się dzisiaj akt budzi głęboką wdzięczność Kościoła wobec władz cywilnych, widzi on w nim bowiem wyraz szacunku dla wspólnoty wierzących obrządku łacińskiego».

Arcybiskup powiedział również, że po raz pierwszy zobaczył rezydencję przed trzema laty, gdy towarzyszył Ojcu Świętemu i mógł razem z nim przekroczyć jej progi.

Swoistym podsumowaniem całej uroczystości były słowa metropolity lwowskiego kard. Mariana Jaworskiego: «Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego — powiedział — przeżywa dzisiaj wyjątkowe wydarzenie. Najwyższe władze państwowe Ukrainy postanowiły przekazać naszemu Kościołowi dom biskupi wraz z kurią. Temu wydarzeniu pragnąłem nadać uroczysty charakter. Ukazuje ono bowiem nową rzeczywistość, w której dąży się do demokracji i tolerancji, wolności i równouprawnienia każdej religii. Szczególnym wyrazem tych zmian była wizyta pasterska Ojca Świętego Jana Pawła II na Ukrainie — w Kijowie i Lwowie!

Przekazując dzisiaj ten gmach Kościołowi lwowskiemu, władze państwowe naprawiają krzywdę, którą wyrządził nie tylko Kościołowi, ale całemu społeczeństwu dawny reżim totalitarny.

Nasz Kościół ze swej strony pragnie nie tylko szczerze podziękować za ten akt, ale zapewnić, że zgodnie ze słowami Jezusa Chrystusa — 'oddajcie, co jest Boskiego, Bogu, a co cesarskie, cesarzowi' (por. Mt 22, 21), pragnie służyć całemu społeczeństwu, wszystkim ludziom żyjącym na tej ziemi — to zadanie chcemy realizować głosząc zasady religijno-moralne, na których buduje się całe życie społeczne, i zabiegając o zgodne, pokojowe współżycie wszystkich obywateli — bez względu na różnice wyznań.

Pragnę podziękować Ojcu Świętemu, którego reprezentuje na tej uroczystości abp Leonardo Sandri, substytut Stolicy Apostolskiej. Księdzu arcybiskupowi i całej delegacji dziękuję za przybycie do nas i obecność. Podkreśla ona znaczenie, jakie Stolica Apostolska przywiązuje do stosunków Państwo-Kościół na Ukrainie».

Głęboki szacunek i wdzięczność wyraził kard. Marian Jaworski również prezydentowi Leonidowi Kuczmie, premierowi Dmytrowi Tabacznykowi, władzom administracji wojewódzkiej i miejskiej oraz Leonidowi Szkolnikowi, przewodniczącemu Komitetu Państwowego ds. Problemów Regulacji Technicznej i Polityki Konsumpcyjnej, i Wasylowi Parakudzie, dyrektorowi Instytutu Naukowo-Badawczego Metrologii, instytucji, która mieściła się w rezydencji arcybiskupiej. «Osobne słowa podziękowania za głębokie zrozumienie dzisiejszego wydarzenia — powiedział kard. Jaworski — kieruję do pana Leonida Szkolnika i pana Wasyla Parakudy, który w liście z dnia 26 kwietnia 2004 r. napisał: 'To dla mnie zaszczyt brać udział w tak wielkim i znaczącym wydarzeniu, kiedy oto na wysokim szczeblu urzędowym na Ukrainie będzie przeprowadzony akt historycznej sprawiedliwości, który jest świadectwem obecnej polityki Ukrainy i ścisłej współpracy z Kościołem'».

Członkowie delegacji watykańskiej pod przewodnictwem kard. Mariana Jaworskiego nawiedzili barokową katedrę obrządku greckokatolickiego pw. św. Jura, modlili się również w jej podziemiach przy grobowcach arcybiskupów lwowskich większych, m.in. metropolity Andrzeja Szeptyckiego, kard. Josyfa Slipyja i kard. Myrosława Iwana Lubacziwskiego. Odwiedzili także kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w którym od wieków czczony jest cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej «Ślicznej Gwiazdy miasta Lwowa», przed którym Jan Kazimierz złożył 1 kwietnia 1656 r. słynne śluby narodu, nadając Maryi tytuł Królowej Korony Polskiej.

Uroczystości przekazania rezydencji towarzyszył duchowo Ojciec Święty, któremu Kościół na Ukrainie jest bliski i drogi. Jan Paweł II cieszy się z jego rozwoju, gdyż jest to Kościół nadziei, Kościół dynamiczny, otwarty na współpracę dla dobra społeczeństwa i na nową ewangelizację, która powinna objąć cały kontynent.

Ks. Czesław Drążek SJ

Zob. też List Jana Pawła II do kard. Mariana Jaworskiego

opr. mg/mg