Jan Paweł Wielki

We wrześniu 1999 r. na amerykańskim rynku księgarskim ukazała się książka pt. „Witness to Hope” („Świadek Nadziei”). Podtytuł „The Biography of Pope John Paul II” wszystko wyjaśnia — jest to najnowsza biografia Papieża, a jej autorem jest George Weigel, świecki teolog katolicki, znany komentator życia religijnego w USA.

W ciągu dwudziestu lat pontyfikatu Jana Pawła II napisano wiele jego biografii. Nie znam oczywiście wszystkich biografii naszego wielkiego Rodaka na Stolicy Piotrowej, ale „Witness to Hope” jest najlepszą z tych, które przeczytałem. George Weigel, jak sam wspomina, poświęcił jej kilka lat pracy. Ponad dwadzieścia godzin spędził na rozmowach z Ojcem Świętym, zarówno w papieskich apartamentach w Watykanie, jak i w Castel Gandolfo. Rozmawiał z wielką rzeszą najbliższych współpracowników papieskich, przyjaciół, znajomych Karola Wojtyły z lat młodzieńczych, studenckich, duszpasterskich, profesorskich, biskupich, kardynalskich. Prowadził bardzo rozległą korespondencję. Bogata bibliografia i mnogość przypisów (80 stron) sprawiają, że jest to praca bardzo solidnie udokumentowana.

Autor „Witness to Hope” na jednej z pierwszych stronic swej książki cytuje słowa Jana Pawła II, który w osobistej rozmowie powiedział: „Wszyscy próbują mnie zrozumieć od zewnątrz. Ja zaś mogę być zrozumiany tylko od wewnątrz”. Te dwa krótkie zdania są dla Weigela kluczem. Analizując różne płaszczyzny życia i działalności Karola Wojtyły autor stara się pokazać Bohatera swojej biografii właśnie „od wewnątrz”. Moim zdaniem, jest ona wyjątkowa, ponieważ autor nie szuka jedynie rozmaitych ciekawostek i sensacji, nie zatrzymuje się tylko na tym, co jest widoczne „na zewnątrz”. Dzięki temu, Jan Paweł II jawi się jako wielkiego formatu filozof, intelektualista, humanista i teolog, którego działalność na rozmaitych polach opiera się na bardzo silnym fundamencie życia wewnętrznego, jako człowiek wielkiej modlitwy.

Jedna czwarta część książki ukazuje życiową drogę Karola Wojtyły, od wadowickich lat dziecięcych, aż do pamiętnego dla nas, Polaków, październikowego konklawe w 1978 r., które wyniosło krakowskiego Kardynała na Stolicę Piotrową. W tej części swej pracy George Weigel przedstawia sylwetkę nieprzeciętnego duszpasterza akademickiego, profesora, biskupa, stającego odważnie w obronie swych diecezjan przeciwko komunistycznemu reżimowi, a także bardzo czynnego uczestnika Soboru Watykańskiego II. Zdaniem autora, to uczestnictwo we wszystkich sesjach soborowych i praca przy redagowaniu dokumentów spowodowały, że w chwili zakończenia Soboru w 1965 r. młody biskup, który przybył do Rzymu jako nieznany wikariusz kapitulny z Krakowa, stał się jedną z najbardziej znanych postaci Kościoła. Doświadczenia lat pracy duszpasterskiej, profesorskiej i biskupiej Karola Wojtyły znajdują odbicie w działalności Jana Pawła II dla Kościoła powszechnego. Ojciec Święty wyznaje autorowi, że np. geneza Światowego Dnia Młodzieży sięga jego wakacyjnych wypraw ze studentami krakowskimi i zaangażowania w „Środowisko”, które tworzyły osoby pragnące w swych rodzinach realizować model chrześcijańskiego życia, dla których „Wujek” był duchowym i intelektualnym przewodnikiem.

Przedstawiając dwudziestoletni pontyfikat Jana Pawła II, George Weigel także stara się być wierny rozumieniu Papieża „od wewnątrz”. Jako teolog analizuje wszystkie encykliki papieskie, omawia posynodalne adhortacje, apostolskie konstytucje i listy. Chyba żaden z wcześniejszych biografów papieskich nie zrobił tego tak solidnie i dogłębnie. Słowa: „Nie lękajcie się!”, które Ojciec Święty wypowiedział 22 października 1978 r., podczas Mszy rozpoczynającej jego pontyfikat, jak echo powracają w wielu miejscach, przy rozmaitych okazjach działalności „Papieża z dalekiego kraju”. Przez swoje pasterskie pielgrzymki do różnych zakątków świata, przez audiencje generalne i środowe katechezy Jan Paweł II stara się nieustannie zachęcać do otwierania Chrystusowi drzwi ludzkich serc, granic państw, systemów. Dla George'a Weigela te słowa są źródłem papieskiego optymizmu. Jako ilustrację tego przytacza on Światowe Dni Młodzieży w Denver (1993 roku) i w Paryżu (1997 r.). Gdy Jan Paweł II ogłosił miejsca tych spotkań, biskupi amerykańscy, a później także francuscy, byli do tego bardzo pesymistycznie nastawieni. Przyszłość pokazała jednak, że papieski optymizm był uzasadniony.

Przez cały czas swego pontyfikatu Jan Paweł II podkreśla, że kultura jest siłą napędową historii, a prawdziwa kultura może rozwijać się w pełni tylko pod warunkiem respektowania wolności, w tym także wolności religijnej. George Weigel przedstawia Papieża jako obrońcę wolności człowieka w dzisiejszym świecie. Wolność ta nie może stać się samowolą, bo tak rozumiana nie prowadzi, wbrew pozorom, do ubogacenia człowieka, lecz do jego poniżenia. Dla autora „Witness to Hope” Jan Paweł II jest największym obrońcą ludzkiej wolności oraz kultury na przełomie tysiącleci. W związku z tym wysuwa hipotezę, że w przyszłości Kościół, być może, nazwie Jana Pawła II „Janem Pawłem Wielkim”.

Weigel przypomina, że w przeszłości wielkie, wręcz bohaterskie postacie były powoływane w Kościele, by stawić czoła różnym barbarzyńcom i proponowanym przez nich barbarzyńskim zwyczajom. Za czasów Leona Wielkiego (440—) tymi barbarzyńcami byli Attyla i jego Hunowie. W przypadku Grzegorza Wielkiego (590—604) barbarzyństwo przyszło wraz z Longobardami. Jan Paweł II, zdaniem Weigela, stawia czoła różnym barbarzyńskim obyczajom współczesnej cywilizacji, ideom i prądom, które pod płaszczem humanizmu kreują nowe tyranie i potęgują ludzkie cierpienie. Ojciec Święty odważnie się im sprzeciwia, idzie niejednokrotnie pod prąd modnych, ładnie brzmiących, ale pustych lub wręcz poniżających osobę ludzką haseł, staje wyraźnie w obronie małych tego świata. Jest Świadkiem Nadziei dla dzisiejszego świata, dla żyjących w nim ludzi.

Wspomniałem tylko o kilku tematach, poruszonych przez George'a Weigela w jego biografii Jana Pawła II. Wiele innych, bardzo ciekawych, polscy czytelnicy będą mogli sami znaleźć w polskim przekładzie „Witness to Hope”, który ma się ukazać w maju 2000 roku. Gorąco polecam lekturę tej bardzo ciekawej książki.

opr. mg/mg