Dziedzictwo kultury europejskiej

Kultura jest dziedzictwem powstałym dzięki twórczości pokoleń. Dziedzictwem jest rzeczywistość materialna i duchowa

Pojęcie kultury europejskiej sięga czasów Homera, który żył na przełomie IX i VIII wieku przed Chrystusem. Chrześcijaństwo przyjęło podwaliny rozumowe greckiej kultury, ale zbudowało mocne fundamenty w oparciu o naukę Chrystusa. Fundamenty własne i niepowtarzalne.

Zasadniczym fundamentem dziedzictwa europejskiego jest wiara chrześcijańska przejęta od najbliższych, od środowiska, w którym przyszło żyć. Jest darem Boga i ludzi, ale też owocem własnego myślenia i osobistego wyboru. Jest ściśle związana ze wspólnotą Kościoła.

Europa jest pierwszym kontynentem, który ze swym różnorodnym dziedzictwem kulturowym poddał się wierze chrześcijańskiej i na chrześcijaństwie zbudował swoją tożsamość. Wiara przez naukę o zmartwychwstaniu dała sens życiu człowieka. Do Europy przybyli wielki świadek zmartwychwstania Chrystusa —

Piotr i ten, który rozmawiał z Chrystusem po Jego zmartwychwstaniu — Paweł. To świadectwo potwierdzili oni oddaniem życia. Nie było to łatwe, bo świat pogański wyznawał wielobóstwo. Dlatego początek chrześcijańskiego dziedzictwa był wielkim zbiorowym męczeństwem. Historia dostarcza przerażających danych: ponad 70 mln chrześcijan poniosło śmierć męczeńską na przestrzeni dwudziestu wieków Kościoła — od roku 37 do 2000. To jest najtrudniejsze świadectwo dziedzictwa.

Na wierze chrześcijańskiej zbudowana jest koncepcja osoby ludzkiej jako znaków Bożego obrazu i podobieństwa. Na tej koncepcji zaś zbudowana jest moralność chrześcijańska. Dziedzictwem kultury europejskiej jest miłość rodzinna. Jest to „communio personarum” — komunia osób. To jest więź na zasadzie wzajemnego daru z siebie.

Do dziedzictwa kultury europejskiej należy przywiązanie do wolności i sprawiedliwości. W antycznej kulturze greckiej wolność łączono ze społecznością państwa. Wolność indywidualna nie znajdowała uznania — wierzono w ślepy los i wpływ bogów na życie człowieka. Wolność nie była podstawowym prawem człowieka, panowało niewolnictwo.

Wolność jako zabezpieczenie godności człowieka i zasada życia społecznego — to dar Chrystusa i Jego nauki.

Sprawiedliwość, której Europa uczyła się od chrześcijaństwa, należy do podstawowych cnót, na których budowane jest dziedzictwo kultury europejskiej. Chrześcijaństwo uczyło i uwrażliwiało na sprawiedliwość w relacji do każdego człowieka, do wspólnego dobra. Sprawiedliwość jako zasada życia chrześcijańskiego jest wpisana w naukę Kościoła.

Poza wartościami etosu europejskiego, które są fundamentem dziedzictwa, do dziedzictwa należą europejskie nauka i sztuka. W Imperium Rzymskim były szkoły retoryczne zakładane na wzór opracowany przez Sokratesa. Po upadku cesarstwa misję oświatową przejął Kościół katolicki. Zakładano szkoły przykatedralne i zakonne. Dzięki temu zaczęto szerzyć oświatę na niespotykaną dotąd skalę. Położono w ten sposób fundament pod rozwój szkolnictwa i powstanie uniwersytetów: w Bolonii — 1088 r., w Paryżu i w Oksfordzie w XII wieku.

Odkrycia poznawcze dotyczące alfabetu, arytmetyki, geometrii były dokonywane we wszystkich cywilizacjach, jednak dopiero w kulturze europejskiej powstały teorie naukowe, logiczne i metodologicznie uporządkowane. Metodologia odkryta w cywilizacji europejskiej jest dziś podstawą nauki na całym świecie. To spostrzeżenie po raz pierwszy zawarł Albert Einstein w liście do J. E. Switzera w 1953 r. Teorie naukowe powstały w oparciu o europejski dyskurs, specyficzny dla kultury europejskiej. Tylko w Europie nauka uzyskała postać autonomiczną. Powstanie nauki uformowało Europę.

Dziedzictwem kultury europejskiej jest świat sztuki: muzyka, literatura, malarstwo, rzeźba, poezja. Ma on pomagać człowiekowi w rozumieniu i przeżywaniu życia, a także w odnajdywaniu rzeczywistości nadprzyrodzonej, duchowej. Sztuka europejska wskazuje, że jest to kultura chrześcijańska. Jest mocnym argumentem na rzecz apologii chrześcijaństwa w Europie. Wyraża obecność Boga i pomnaża Jego chwałę. Człowiek potrzebuje sztuki dla wyrażania tajemnicy Boga i tajemnicy swojego życia. Kościół potrzebuje sztuki w architekturze i w liturgii.

Dziedzictwo kultury chrześcijańskiej stanowią również dzieła miłosierdzia. Dotyczą one potrzeb i cierpienia ciała człowieka, a znajdują swój wyraz w instytucjach, szpitalach i stowarzyszeniach. Jakże były i są nadal potrzebne, niezastąpione, zobowiązujące sumienia chrześcijańskie!

Zdaniem Jana Pawła II, dziedzictwem kultury chrześcijańskiej jest pielgrzymowanie do miejsc świętych, pielgrzymowanie ludzi i narodów — od królów po najskromniejszych chrześcijan. Pielgrzymowanie świętych i publicznych grzeszników czyniących pokutę. Pielgrzymowanie przetrwało do naszych czasów jako akt wiary i świadectwa.

Według danych UNESCO, połowa światowego dziedzictwa europejskiej kultury materialnej znajduje się we Włoszech, a 80 proc.ma związek z religią katolicką.

Tożsamość europejska — to „bogactwo zbiorowej pamięci” — daje człowiekowi poczucie przynależności i zadomowienia.

Jan Paweł II często przypominał i napominał, aby to europejskie dziedzictwo kultury chrześcijańskiej zostało zachowane. Zobowiązanie dotyczy nie tylko zabytków, dzieł sztuki, ale także kultury duchowej, chrześcijańskiego etosu i tradycji. Jeżeli Europa chce być wierna, musi znaleźć drogę do swoich początków. Mocą swojego autorytetu Papież Polak apelował: „Ja, biskup Rzymu i pasterz Kościoła powszechnego, z Santiago kieruję do ciebie, stara Europo, wołanie pełne miłości. Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swe początki. Tchnij życie w swe korzenie. Tchnij życie w te autentyczne wartości, które sprawiły, że twoje dzieje były pełne chwały, a twoja obecność na innych kontynentach — dobroczynna”.

opr. mg/mg