Osierocona matka... Psychika kobiety po urodzeniu martwego dziecka

Utrata dziecka jest dla kobiety jednym z najtrudniejszych doświadczeń w życiu. Czym dla matki jest urodzenie martwego dziecka? Jak wpływa to na jej psychikę?

Każdy z nas, prędzej, czy później doświadcza utraty bliskiej osoby. Zawsze jest to trudne przeżycie. Ale szczególnym przypadkiem jest strata własnego dziecka, a zwłaszcza urodzenie całkowicie już rozwiniętego, ale martwego dziecka. Ten ostatni przykład jest bodajże jednym z najtrudniejszych.

Problemy kobiet z doświadczeniem poronienia, czy urodzenia martwego dziecka ciągle jeszcze bywają pomijane lub umniejszane. Powoli jednak przestają być tematem tabu. Zauważenie bólu związanego ze stratą dziecka w okresie prenatalnym, w przestrzeni publicznej zderza się niestety z agresywną retoryką zwolenników aborcji twierdzących, że płód, to nie dziecko... jeszcze nie człowiek.

Ból, rozczarowanie i poczucie pustki przeżywane przez matki są jednak prawdziwe i niezaprzeczalne. Strata dotyka także ojców i rodzeństwa zmarłego dziecka. To w jaki sposób przeżywana jest żałoba w takiej sytuacji zależy od etapu ciąży, na którym dziecko zmarło, a także wielu innych czynników i jest dla każdej matki sprawą bardzo indywidualną.

Dowodem na to, że problem istnieje i wymaga podjęcia konkretnych działań, świadczy fakt powstania w wielu miastach w Polsce grup wsparcia oraz wspólnot dla rodziców będących w żałobie po stracie dziecka. Prowadzone są także rekolekcje dla osieroconych rodziców.

Na podstawie świadectw matek, które utraciły swoje dzieci w okresie prenatalnym, można powiedzieć, że urodzenie martwego dziecka jest doświadczeniem ekstremalnym i traumatycznym. Tym bardziej, że w większości przypadków, odbywa się to w sposób naturalny. Tłumaczy się to względami medycznymi i zapewnieniem kobiecie bezpieczeństwa, a operacje cesarskiego cięcia wykonuje się tylko w wyjątkowych wypadkach. Lekarz, który decyduje o sposobie zakończenia ciąży z martwym płodem bierze pod uwagę m.in. stan zdrowia kobiety, jej budowę oraz przyczynę śmierci dziecka.

Rodzenie w bólu martwego dziecka nie pozostaje bez wpływu na psychikę matki. Zamiast oczekiwanego płaczu niemowlęcia i przystawienia go do piersi pozostaje rozpacz, pustka i cisza.

Na stan psychiczny kobiety ogromny wpływ ma zachowanie w tej sytuacji personelu medycznego. W tych niezwykle trudnych okolicznościach potrzeba delikatności, cierpliwości i uszanowania woli matki. Kobiety wspominają, jako bardzo dla nich ważne, pytania położnych lub lekarzy, czy chciałyby zobaczyć lub przytulić swoje dziecko, czy też wolałyby tego nie robić. Niezwykle raniące były dla nich natomiast komentarze, że będą miały następne dziecko.

Aby zapobiec pogłębianiu traumy istotna jest organizacja pracy szpitala, który powinien zadbać o to, by taka pacjentka nie przebywała na sali z kobietami, które urodziły zdrowe dzieci, oraz nie musiała spotykać matek z niemowlętami w obrębie oddziału szpitalnego na którym przebywa.

Rutynową praktyką powinno być zapewnienie matce, która urodziła martwe dziecko, rozmowy z psychologiem. Ważne jest także wsparcie i zrozumienie ze strony ojca dziecka. Dlatego opieką należy otoczyć obojga rodziców.

Urodzenie martwego dziecka, to szczególny rodzaj straty i, jako taki, często może prowadzić do patologicznej żałoby. Charakteryzuje się ona m.in. przedłużonym czasem trwania i niezdolnością do przechodzenia przez jej kolejne etapy. Najpoważniejszą z psychicznych konsekwencji narodzin martwego dziecka może być u matki depresja. Jej organizm jest przygotowany do opieki nad nowo narodzonym dzieckiem, jednak do psychiki dociera informacja o tym, że dziecko nie żyje. Jest to źródłem wielu trudnych emocji. Pojawia się żal, lęk, bezsilność, poczucie osamotnienia i niesprawiedliwości, potęgowane często także przez niezrozumienie ze strony otoczenia. Wypieranie i bagatelizowanie problemu nie pomaga sobie z nim poradzić. Odrzucona i nie przepracowana żałoba często wraca po jakimś czasie z wielokrotnie większą siłą.

W czasie następującym po utracie dziecka matce potrzebne jest wsparcie bliskich osób (rodziny, przyjaciół). Najczęściej jednak chodzi o obecność i gotowość wysłuchania lub pomocy w codziennych czynnościach. Błędem jest dawanie dobrych rad typu: weź się w garść lub tłumaczenie powstałej sytuacji wolą Boga. Może to pogorszyć stan psychiczny matki wzbudzając nieracjonalne wyrzuty sumienia, poczucie winy, czy odrzucenia. Pomocne może być jednak znalezienie grupy wsparcia dla osób z podobnymi doświadczeniami. Czasem dodatkowo potrzebna jest fachowa pomoc psychologa, czy psychoterapeuty.

Warto podkreślić, że mocną podstawę powrotu do równowagi i normalnego życia po stracie dziecka mogą stanowić wiara i relacja z Bogiem. Potrzeba tu jednak prowadzenia przez doświadczonego duszpasterza. W Polsce istnieje wiele grup i wspólnot gromadzących osieroconych rodziców. Organizowane są specjalne rekolekcje oraz Msze św. w intencji zmarłych dzieci i ich rodzin.

Na zmniejszenie traumy związanej z utratą dziecka wpływa możliwość jego pożegnania i godnego pochowania. Rodzicom łatwiej jest wtedy także przeżyć pierwszy etap żałoby. Ważna jest tu świadomość rodziców, że takie prawo im przysługuje bez względu na to na jakim etapie ciąży nastąpił poród ¹). Muszą jednak pamiętać, aby zgłosić personelowi szpitala chęć pochowania dziecka, gdyż wydanie ciała zmarłego dziecka w takim wypadku nie jest obligatoryjne. Lekarz lub położna powinna poinformować pacjentkę o takim prawie, jednak nie zawsze tak się dzieje.

Warto wiedzieć:

- Rodzicom, którzy decydują się pochować dziecko martwo urodzone przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego oraz innych świadczeń, np. 2 dni urlopu okolicznościowego. Ponadto matka ma prawo do 8 tygodniowego płatnego urlopu macierzyńskiego.

- Dzieci, które zmarły przed chrztem mają prawo do katolickiego pogrzebu, jeżeli rodzice chcieli je ochrzcić. Na mocy zgody Konferencji Episkopatu Polski prawo to obejmuje także odprawienie Mszy św. pogrzebowej. Nie jest konieczne występowanie o zgodę biskupa.

***

Polecane strony:

Dlaczego. Serwis dla rodziców po stracie dziecka; www.dlaczego.org.pl

Wspólnota Rodziców po Stracie Dziecka; http://www.stratadziecka.pl/

http://www.pro-life.pl/potrzebujesz-pomocy/strata-dziecka-nienarodzonego

https://www.poronienie.pl/psychologia/poronienie-jako-zdarzenie-traumatyczne/

www.dziecisawazne.pl/jak-pomoc-rodzicom-po-stracie-nienarodzonego-dziecka

¹) Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295, z późn. zm.2))

"§ 2. Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży.".)