90-lecie Papieskiego Instytutu Polskiego w Rzymie

W Jubileuszowym roku chrześcijaństwa przypada 90. rocznica założenia Papieskiego Instytutu Polskiego w Rzymie. Instytut został powołany do istnienia przez Papieża św. Piusa X dekretem Kongregacji Konsystorialnej Religioso Polonae gentis z dnia 19 marca 1910 roku. Otwarcie miało miejsce 13 listopada 1910 roku, w święto św. Stanisława Kostki, nowicjusza Towarzystwa Jezusowego, zmarłego w Rzymie i czczonego jako patrona młodzieży.

Założenie w Rzymie Domu dla polskiego duchowieństwa było bardzo potrzebne i opatrznościowe, ale nie było wcale sprawą łatwą. Potrzeba Domu umożliwiającego polskim księżom podejmowanie studiów w Rzymie wynikała z ówczesnych przemian dokonujących się na płaszczyźnie światopoglądowej i religijnej (modernizm). Ponadto potrzeba ta wynikała też ze specyficznej sytuacji politycznej, w jakiej znajdowała się Polska, która wskutek zaborów nie istniała na mapie ówczesnej Europy. Właśnie ze strony państw zaborczych, zajmujących tereny Polski pochodziły główne trudności. Okupacyjne władze nie patrzyły bowiem przychylnym okiem na duchowieństwo katolickie, które oprócz troski o przekazywanie wiary i tradycji religijnej nie traciło z oczu wagi kultywowania polskiej tożsamości narodowej i polskiej kultury - zresztą tak bardzo związanej z katolicką świadomością religijną. Zaborcom chodziło o to, by duchowieństwo było uległe i poddane ich władzy. W tym kontekście było szczególnie trudno uskuteczniać właściwą formację duchowieństwa, zwłaszcza jeśli chodzi o przygotowanie przez studia specjalistyczne kapłanów do podejmowania odpowiedzialnych stanowisk kościelnych. Obce władze ułatwiały studia na uczelniach im podległych, by w ten sposób mieć wpływ na formację, wprowadzać w poczucie zależności i stwarzać atmosferę ogólnego konsensu ze strony duchownych względem ich polityki.

W tej sytuacji ówczesny biskup przemyski, bł. Józef Sebastian Pelczar (wychowanek Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie), wraz z innymi biskupami, widział potrzebę powołania Domu dla księży w Wiecznym Mieście, by umożliwić podejmowanie studiów specjalistycznych właśnie w bliskości Stolicy Apostolskiej i gwarantować odpowiednie studium teologii, przede wszystkim zaś biblistyki a także prawa kanonicznego. Oprócz samego studium nauk kościelnych w grę wchodziło także stworzenie możliwości formacji księży pochodzących z różnych diecezji polskich, czyli z różnych zaborów, którzy mieliby okazję poznawania się i wymiany doświadczeń w duchu służby Ojczyźnie. Bowiem na terenie niezależnym od zaborców i pod opieką Kościoła można było spokojniej podejmować rzeczowe kroki służące idei integracji Polaków. Taka polska placówka w Rzymie była też potrzebna jako niezależne miejsce dla polskich biskupów przybywających do Rzymu, dające nie tylko możliwość zamieszkania, ale także dogodne warunki do spotkań, wymiany doświadczeń z innymi itp. W dniu 13 maja 1909 roku biskup J.S. Pelczar, podczas audiencji udzielonej mu przy okazji kanonizacji Klemensa Hofbauera (świętego Warszawy) zwrócił się do Papieża, św. Piusa X z prośbą o umożliwienie otwarcia takiego Domu. Papież niezwłocznie udzielił pozytywnej odpowiedzi. W swojej odręcznej nocie, noszącej datę 13 maja 1909 roku, poparł tę inicjatywę udzielając apostolskiego błogosławieństwa wszystkim, którzy podejmą i wspomogą to dobre dzieło.

Biskup J.S. Pelczar wraz z innymi biskupami (abp Józef Biczewski, bp Albin Symon) i przedstawicielami duchowieństwa polskiego w Rzymie (ks. prał. Adam Sapieha, sekretarz Papieża, ks. prał. Kazimierz Skirmut, konsultant Kongregacji do spraw nadzwyczajnych i inni) rozpoczęli starania, aby to dzieło urzeczywistnić. Trzeba było załatwić wszystkie formalności prawne i znaleźć odpowiedni budynek, który mógłby stanowić siedzibę Instytutu. Dzięki tym staraniom Instytut zostaje erygowany wspomnianym już dekretem Kongregacji Konsystorialnej z dnia 19 marca 1910 roku. Kilka miesięcy później, 13 sierpnia Kongregacja Konsystorialna zatwierdza statuty i reguły kanoniczne dla Hospicjum Polskiego (taka była pierwotna nazwa Instytutu). Tymczasem zostaje zakupiony budynek przy via Pietro Cavallini. Jest to gmach wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku z wewnętrzną kaplicą, a właściwie kościołem pod wezwaniem św. Józefa. Znamienna jest zbieżność daty dekretu Kongregacji erygującego Instytut i patronalnego wezwania kościoła. Budynek znajduje się w dzielnicy Prati del Castello, czyli w okolicy Zamku Anioła. To położenie jest bardzo odpowiednie: blisko Watykanu i blisko centrum miasta, gdzie znajduje się większość papieskich uczelni. Jeszcze w 1910 roku zostaje mianowany pierwszy rektor. Jest nim ks. Adam Potulicki, kapłan diecezji ołomunieckiej. Jesienią 1910 roku, w niedzielę 13 listopada, w święto św. Stanisława Kostki, następuje oficjalne poświęcenie i otwarcie Domu. 31 grudnia 1910 r. Papież Pius X aprobuje regulamin Hospicjum. W czasie pierwszego roku akademickiego liczba studentów dochodzi do siedmiu księży przybyłych z różnych stron Polski.

Podczas minionych 90 lat istnienia Papieski Instytut Polski umożliwił pobyt w Rzymie ponad 500 księżom studentom. Z tego około 150 uzyskało doktoraty (są to dane wynikające z dokumentów znajdujących się w archiwum Instytutu, które jednak w niektórych okresach nie są kompletne; w rzeczywistości więc liczby te muszą być większe). Spośród wychowanków Instytutu około 40 otrzymało nominacje biskupie (wśród nich obecny Prymas Polski, kard. Józef Glemp). Dwóch księży zostało beatyfikowanych w gronie Męczenników okresu II wojny światowej: ks. Edward Grzymała i ks. Leon Nowakowski (wówczas student Gregoriany, który wyjechał w 1939 r. do Polski na wakacje). Od samego początku - zgodnie ze statutami - Instytut służył i nadal służy gościną biskupom przybywającym do Rzymu z racji kontaktów z dykasteriami Stolicy Apostolskiej. Tradycyjnie zamieszkuje w Instytucie Prymas Polski podczas swoich rzymskich pobytów. Instytut służy również księżom zatrzymującym się w Rzymie z racji różnych spotkań, zjazdów, konferencji itp., odbywających się na uniwersytetach czy w innych instytucjach studiów i badań związanych z życiem i działalnością Kościoła. Instytut przyjmuje również duchownych, którzy przybywają do Rzymu jako pielgrzymi, a także świeckich zaangażowanych w różnych dziedzinach życia Kościoła.

Dzisiaj wspólnotę Instytutu tworzy 65 księży, w tym 56 studentów, a 9 kapłanów to pracownicy watykańskich dykasterii i innych centralnych instytucji kościelnych lub zajmujących się różnymi specjalnymi zadaniami związanymi z życiem i działalnością Kościoła lub poszczególnych diecezji. W prowadzeniu Domu służą swoją pomocą Siostry Służebniczki Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (od 1932 roku) i bracia ze Zgromadzenia Serca Jezusowego (od 1977 r.) oraz - w pewnym zakresie - panie ze świeckiego Instytutu życia konsekrowanego Niepokalanej Matki Kościoła (od 1989 roku). Instytut utrzymuje się dzięki życzliwości i wsparciu Ojca Świętego Jana Pawła II i urzędów Stolicy Apostolskiej (szczególnie w czasie prowadzenia prac renowacyjnych w ostatnich latach) oraz trosce Episkopatu Polski pod przewodnictwem Księdza Prymasa. Wielki wkład w utrzymanie Domu, szczególnie w latach poprzednich, ma Liga Katolicka Polonii Amerykańskiej oraz inne fundacje (S. Grabowieckiego dzięki staraniom ks. infułata W. Wnuka z Kanady) i organizacje, które udzielają stypendiów (Europäischer Hilfsfond, Kirche in Not, Renovabis) jak też indywidualni i okazjonalni ofiarodawcy.

W dniu 21 listopada br. miała miejsce uroczystość wspominająca 90-lecie istnienia i działalności Instytutu. Wzięli w niej udział liczni goście, a przewodniczył Prymas Polski, kard. Józef Glemp. Ks. abp Zenon Grocholewski, prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego przesłał okolicznościowy list. Prof. Jan W. Woś, wykładowca historii Polski i Europy wschodniej na Uniwersytecie w Trydencie wygłosił referat nt. Papieski Instytut Polski a «sprawa polska» na początku XX wieku. Rektor Instytutu, ks. Zbigniew Kiernikowski przedstawił relację o aktualnym stanie Domu. W uroczystej Eucharystii mieszkańcy Instytutu wraz z przybyłymi gośćmi złożyli Panu Bogu dziękczynienie za 90 lat istnienia i działalności Instytutu i polecili wszystkich Dobroczyńców, upraszając zmarłym odpoczynek i nagrodę wieczną, a żyjącym błogosławieństwo Boże. Z głębi serca i z ust wszystkich zgromadzonych rozbrzmiewało szczere i gromkie Te Deum.

Ks. Zbigniew Kiernikowski, rektor

_

opr. ab/ab

Wszystkie artykuły pochodzące z "Kronik Rzymskich" zamieszczone na stronach Opoki:
Copyright © by Kroniki Rzymskie