Podróż Benedykta XVI do Wielkiej Brytanii, którą odbywał w dniach 16-19 września 2010 r., była jego 17. podróżą zagraniczną, drugą w historii wizytą papieża w tym kraju. Ojciec Święty został zaproszony przez królową Elżbietę ii, premiera Gordona Browna oraz episkopaty Anglii, Walii i Szkocji. Pierwszym papieżem, który był tutaj z wizytą apostolską — w 1982 r. — był Jan Paweł II. Benedykt XVI udał się do kraju, w którym anglikanie stanowią 43,5% ludności a katolicy 8,8%. Kościół katolicki jest w Wielkiej Brytanii Kościołem mniejszościowym. Katolików jest 5 264 000, biskupów 59, kapłanów diecezjalnych i zakonnych 5225, parafii 2977. Twórcą i pierwszą głową Kościoła anglikańskiego był król Henryk VIII, który w 1534 r., za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Thomasa Cranmera, ogłosił niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Nieliczni przeciwnicy, którzy nie chcieli uznać tego aktu, w tym kanclerz Anglii i wybitny filozof Tomasz Morus, później kanonizowany, zostali ścięci. Anglikanizm jest odłamem chrześcijaństwa, który w części wywodzi się z tradycji protestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną więź z katolicyzmem. Na czele Kościoła stoi arcybiskup Canterbury mający tytuł «prymasa całej Anglii», drugie miejsce zajmuje arcybiskup Yorku z tytułem «prymasa Anglii». Zarząd i administracja Kościoła są ściśle związane z państwem. Król, koronowany przez Kościół, jest «najwyższym rządcą Kościoła». Mianuje on na wniosek premiera arcybiskupów, biskupów, dziekanów i kanoników; sprawuje nadzór nad służbą Bożą; jest też najwyższą instancją apelacyjną od sądów kościelnych. Obydwaj arcybiskupi a także biskupi Londynu, Durham i Winchester oraz 21 innych w kolejności nominacji należą do Izby Lordów. Kościół anglikański jest członkiem Anglikańskiej Wspólnoty Kościołów, w skład którego wchodzą także Kościół Irlandii, Kościół Episkopalny w usa oraz szereg niezależnych Kościołów. Obecnie we Wspólnocie panują spory i rozłam, głównie z powodu kwestii udzielania święceń kapłańskich i biskupich kobietom, małżeństw homoseksualnych i możliwości dopuszczania ich do kapłaństwa, a nawet biskupstwa. Dyskusje toczą się także wokół sensu istnienia zakonów. 4 listopada 2009 r. Benedykt XVI ogłosił konstytucję apostolską «Anglicanorum coetibus», która jest odpowiedzią na list 50 biskupów i ponad 100 wspólnot anglikańskich nie uznających m.in. kapłaństwa kobiet i sprzeciwiających się udzielaniu parom homoseksualnym sakramentu małżeństwa. Pragną oni podlegać zwierzchnictwu Stolicy Apostolskiej oraz papieża jako głowy Kościoła. Głównym wydarzeniem wizyty apostolskiej Benedykta XVI była beatyfikacja kard. Newmana — wybitnego teologa, erudyty, który mając 44 lata nawrócił się na wyznanie rzymskokatolickie, a w wieku 78 lat został wyniesiony do godności kardynalskiej. Na trumnie z jego ciałem umieszczono napis, który był jego mottem: «Cor ad cor loquitur» (Serce mówi do serca). Słowa te były hasłem całej wizyty papieskiej. Wizyta Biskupa Rzymu w Wielkiej Brytanii miała szersze znaczenie, ponieważ wpisała się w szereg podróży międzynarodowych, podczas których Papież w uporządkowany sposób podejmuje problem wiary dzisiaj oraz ważne problemy współczesnego społeczeństwa z chrześcijańskiego punktu widzenia. Podczas oficjalnej ceremonii powitania Benedykta XVI królowa Elżbieta ii powiedziała, że «religia była zawsze znaczącym elementem narodowej tożsamości». «Obecność Waszej Świątobliwości — dodała — przypomina o naszym wspólnym chrześcijańskim dziedzictwie oraz wkładzie chrześcijaństwa w zachowanie pokoju na świecie i ekonomiczny rozwój biedniejszych krajów świata». Znaczące świadectwo na początku wizyty Papieża dał szef brytyjskiego rządu David Cameron. W wywiadzie dla dziennika «Corriere della Sera» wyraził ogromne zadowolenie z przyjęcia przez Papieża zaproszenia ze strony królowej Elżbiety ii. Podkreślił partnerstwo Stolicy Apostolskiej i Wielkiej Brytanii w realizacji Milenijnych Celów Rozwoju. Poniżej zamieszczamy słowa wypowiedziane przez Ojca Świętego przed wizytą do Wielkiej Brytanii na zakończenie audiencji generalnej 8 września, zapis rozmowy Benedykta XVI z dziennikarzami na pokładzie samolotu lecącego z Rzymu do Edynburga, przemówienie Papieża wygłoszone podczas ceremonii powitalnej w Pałacu Holyrood House, homilię podczas Mszy św. w Bellahouston Park w Glasgow oraz przemówienie do przedstawicieli innych religii w Saint Mary's University College w Twickenham pod Londynem. Szczegółową kronikę podróży i inne przemówienia zamieścimy w następnym numerze.
Ciąg dalszy - wg. Osservatore Romano 11/2010
16 września
Podczas spotkania z dziennikarzami w czasie lotu z Rzymu do Edynburga Papież powiedział, że podobnie jak przed podróżami do Francji i Czech ostrzegano go, iż Anglia jest krajem zsekularyzowanym i antyklerykalnym, ale że nie lęka się współczesności, ponieważ Kościół nie pracuje dla siebie, nie chce umacniać swej władzy, bo jego celem jest coś innego, a mianowicie głoszenie Jezusa Chrystusa.
W pierwszym dniu Papież odwiedził Szkocję. O godz. 10.15 czasu lokalnego przybył na międzynarodowe lotnisko w Edynburgu. Uroczystość powitalna odbyła się w Pałacu Holyrood House, który jest rezydencją królewską. Królowa Elżbieta II w swoim przemówieniu wyraziła nadzieję, że papieska wizyta będzie okazją do zacieśnienia relacji między Kościołem katolickim i Kościołami protestanckimi: anglikańskim, szkockim i prezbiteriańskim, podkreślając, że religia była zawsze istotnym elementem narodowej tożsamości. Benedykt XVI zaapelował do Brytyjczyków o szanowanie chrześcijańskich korzeni i nieusuwanie Boga z życia publicznego. Wspomniał o monarchach Anglii i Szkocji, którzy byli chrześcijanami oraz «wielkimi świętymi»: Edwardzie Wyznawcy i Małgorzacie Szkockiej, a także o wielkich Anglikach, takich jak William Wilberforce i David Livingstone, którzy przyczynili się do powstrzymania międzynarodowego handlu niewolnikami, czy Florence Nightingale, która stworzyła aktualny do dziś model opieki nad chorymi. Z uznaniem mówił także o walce Brytyjczyków z nazizmem.
Po ceremonii powitalnej odbyło się spotkanie z członkami rodziny królewskiej w ogrodach Pałacu Holyrood House. Uczestniczyli w nim również przedstawiciele świata polityki oraz dostojnicy religijni, m.in. arcybiskup Canterbury Rowan Williams. Następnie Benedykt XVI przejechał papamobile do pałacu arcybiskupiego ulicami Edynburga, na których zgromadziły się dziesiątki tysięcy osób, pragnących zobaczyć i pozdrowić Papieża.
Pierwszy dzień wizyty zakończyła Msza św. odprawiana w oddalonym od Edynburga o 90 km Glasgow. Benedykt XVI udał się tam samochodem. Po przybyciu do Bellahouston Park, ok. godz. 17 czasu lokalnego, przesiadł się do papamobile i przejeżdżając wśród zgromadzonych tam 65 tys. wiernych, witał się z nimi. Na początku Mszy św. zabrał głos metropolita Glasgow abp Mario Joseph Conti, który powiedział, że tamtejsza wspólnota wiary była ewangelizowana przez ponad 15 wieków, a jej początki sięgają okresu, kiedy ziemie położone na południu jeszcze nie były Anglią, a ta, na której stanął Papież - Szkocją.
W homilii wygłoszonej podczas Mszy św. w Bellahouston Park Ojciec Święty powiedział, że ewangelizacja kultury nabiera coraz większego znaczenia w naszych czasach, w których «dyktatura relatywizmu» usiłuje zaciemnić niezmienną prawdę o naturze człowieka, jego przeznaczeniu i jego ostatecznym dobru. Nawiązał do wizyty swego poprzednika Jana Pawła II przed blisko 30 laty i jego wezwania do współpracy z chrześcijanami innych wyznań, które przyniosło wiele owoców w dziedzinie ekumenizmu. Msza św., której wówczas przewodniczył Jan Paweł II, zgromadziła największe tłumy w całej historii Szkocji. Swoją homilię Benedykt XVI zakończył błogosławieństwem wypowiedzianym w języku szkockim gaelickim. Po Mszy św. pojechał na międzynarodowe lotnisko w Glasgow, by następnie udać się do Londynu i spędzić noc w nuncjaturze apostolskiej, która była jego rezydencją w czasie wizyty.
17 września
W drugim dniu wizyty Benedykt XVI odprawił rano Mszę św. bez udziału wiernych w kaplicy nuncjatury apostolskiej w Londynie, po czym udał się do Saint Mary's University College w Twickenham w podlondyńskim Richmond. Tam w szkolnej kaplicy spotkał się z grupą ok. 300 sióstr zakonnych i zakonników z 32 zakonów prowadzących szkoły katolickie różnego stopnia. Podczas Liturgii Słowa Bożego Papież skierował do zgromadzonych krótkie przemówienie; przypomniał w nim wielki wkład zakonników i zakonnic w rozwój oświaty w Wielkiej Brytanii, a także w całej zachodniej cywilizacji. Następnie Benedykt XVI przejechał papamobile na boisko sportowe, gdzie oczekiwało ok. 4 tys. uczniów ze szkół katolickich. W swoim przemówieniu Papież wezwał ich «do stawania się świętymi» i do szukania szczęścia w tym, co zaspokaja najgłębsze pragnienia ludzkiego serca. Na zakończenie poprosił młodzież o modlitwę i zaprosił ją do Madrytu na Światowy Dzień Młodzieży. Papież dokonał również inauguracji Fundacji im. Jana Pawła II na rzecz Sportu.
W Saint Mary's University College odbyło się także kameralne spotkanie z przedstawicielami innych religii: z żydami, muzułmanami, wyznawcami hinduizmu, sikhami. Papieża powitali lord Jonathan Sacks of Aldgate, główny rabin United Hebrew Congregations of the Commonwealth, oraz dr Khaled Azzam, dyrektor Prince's School of Traditional Arts. Benedykt XVI w przemówieniu zapewnił, że katolicy, tak w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie, pragną budować mosty przyjaźni z wyznawcami innych religii, leczyć rany przeszłości i umacniać zaufanie między osobami i wspólnotami.
Po obiedzie w nuncjaturze apostolskiej Benedykt XVI udał się z wizytą do arcybiskupa Canterbury do jego oficjalnej rezydencji w Lambeth Palace. W obecności zgromadzonych w bibliotece biskupów anglikańskich i katolickich abp Rowan Williams i Benedykt XVI wygłosili przemówienia, a po odmówieniu modlitwy Ojcze nasz przeszli do domu arcybiskupa. Prywatna rozmowa trwała pół godziny. Była to pierwsza w historii wizyta papieża w rezydencji arcybiskupa Canterbury w Londynie.
Następnym punktem programu dnia było spotkanie z przedstawicielami różnych grup społecznych - władz państwowych, świata akademickiego, kultury, oraz korpusem dyplomatycznym. Odbyło się ono w Westminster Hall, najstarszej sali budynku brytyjskiego Parlamentu. Wśród 2 tys. uczestników byli m.in. Gordon Brown, Tony Blair i John Major z małżonkami, Margaret Thatcher, a także wicepremier Nick Clegg. Witając Benedykta XVI, przewodniczący Izby Gmin John Bercow powiedział, że Westminster Hall, który po raz pierwszy w historii odwiedza papież, to «dom wielu wspomnień». Ojciec Święty poruszył m.in. kwestię miejsca religii w pluralistycznym i wielokulturowym społeczeństwie. Podkreślił, że religia nie jest problemem do rozwiązania, ale czynnikiem, który ma swój żywotny udział w debacie publicznej. Zachęcił też zgromadzonych, aby w swoich środowiskach sprzyjali dialogowi między wiarą a rozumem na każdym poziomie życia.
Drugi dzień wizyty zakończyło nabożeństwo ekumeniczne w opactwie westminsterskim. Po odprawieniu Nieszporów Papież wygłosił przemówienie, w którym podkreślił, że to, co łączy anglikanów z katolikami, jest większe niż to, co dzieli. Abp Williams przypomniał, że należący do opactwa kościół pod wezwaniem św. Piotra był miejscem modlitwy benedyktynów, i wyraził nadzieję, że papieska wizyta przyczyni się do dalszego leczenia ran ludzkości i przywrócenia w społeczeństwach Bożej chwały, objawionej w obliczu Jezusa Chrystusa. Po modlitwie Ojcze nasz Papież oddał hołd św. Edwardowi Wyznawcy, królowi Anglii, przed jego grobem, a potem razem z arcybiskupem Canterbury udzielili błogosławieństwa zebranym w świątyni. Na koniec Papież wpisał się do księgi pamiątkowej opactwa, po czym odjechał na nocleg do nuncjatury apostolskiej.
18 września
W trzecim dniu wizyty Papież spotkał się rano w londyńskim pałacu arcybiskupim z premierem Wielkiej Brytanii Davidem Cameronem, wicepremierem Nickiem Cleggiem oraz z liderką opozycji Harriet Harman. Następnie w katedrze westminsterskiej przewodniczył Mszy św., którą koncelebrowało prawie 250 kapłanów, a w której uczestniczyło ok. 2 tys. osób. Po Mszy św. wyszedł przed katedrę, gdzie zgromadziła się młodzież ze wszystkich parafii Wielkiej Brytanii, wygłosił krótkie przemówienie i pobłogosławił świecę, symbol służby młodych. Następnie Ojciec Święty powrócił do katedry, by spotkać się z delegacją Walijczyków, których nie mógł odwiedzić podczas tej podróży. Najpierw poświęcił mozaikę św. Dawida, patrona Walii, a następnie zapalił świecę umieszczoną w dłoni figury Matki Bożej z sanktuarium w Cardigan, która została przywieziona specjalnie na tę okazję, i odmówił modlitwę. Z katedry westminsterskiej Papież powrócił na obiad do nuncjatury apostolskiej. Tam odbyło się spotkanie z pięcioma osobami, które padły ofiarą nadużyć seksualnych. Ojciec Święty był poruszony tym, co od nich usłyszał, i w rozmowie z nimi wyraził głęboki żal i wstyd z powodu tego, co wycierpiały one i ich rodziny.
Po południu Benedykt XVI odwiedził dom dla osób starszych pw. św. Piotra w londyńskiej dzielnicy Vauxhall. Odbyły się tam dwa spotkania - z pensjonariuszami oraz z grupą osób odpowiedzialnych za ochronę dzieci w środowiskach kościelnych. «Jest rzeczą godną ubolewania - powiedział Papież - że, w tak wielkiej sprzeczności z długą tradycją Kościoła w zakresie opieki nad dziećmi, doszło do nadużyć i znęcania się nad nimi ze strony niektórych księży i zakonników». Z Domu św. Piotra Benedykt XVI pojechał do Hyde Parku na czuwanie modlitewne przed beatyfikacją kard. Johna Henry'ego Newmana. Zgromadziło się tam ok. 80 tys. osób. W przemówieniu Papież zachęcił zgromadzonych do odważnego dawania świadectwa wartościom Ewangelii. W dalszej części modlitewnego spotkania odbyła się adoracja, na której zakończenie Ojciec Święty udzielił błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.
19 września
W ostatnim dniu wizyty Benedykt XVI dokonał beatyfikacji kard. Johna Henry'ego Newmana. Rano udał się helikopterem do Birminghamu, gdzie na lądowisku powitali go metropolita archidiecezji abp Bernard Longley i burmistrz miasta. Przed uroczystością beatyfikacyjną poświęcił figurę nowego błogosławionego, wyrzeźbioną przez Tima Tolkiena. W Cofton Park, znajdującym się niedaleko miejsca, gdzie został pochowany kard. Newman, na Ojca Świętego oczekiwało ponad 50 tys. wiernych, w tym wielu Polaków. Na początku Mszy św. abp Bernard Longley przedstawił prośbę o włączenie kard. Newmana do grona błogosławionych, po czym odczytany został jego życiorys. Gdy Benedykt XVI odczytał formułę beatyfikacyjną, został odsłonięty duży portret nowego błogosławionego, umieszczony po lewej stronie ołtarza. Jego liturgiczne wspomnienie będzie obchodzone 9 października. Ewangelię podczas Mszy św. odczytał diakon stały Jack Sullivan z Bostonu (USA), cudownie uzdrowiony za wstawiennictwem kard. Newmana. Na zakończenie uroczystości Papież odmówił ze zgromadzonymi modlitwę Anioł Pański, którą poprzedził krótkim rozważaniem.
Po Mszy św. beatyfikacyjnej Ojciec Święty odwiedził oratorium św. Filipa Nereusza na przedmieściach Birminghamu, gdzie kard. Newman mieszkał w latach 1846-1890 i gdzie jego dawny pokój został przekształcony w muzeum, a następnie udał się do Oscott College, seminarium archidiecezji Birmingham, na obiad, który spożył z biskupami Anglii, Walii i Szkocji.
Po południu w kaplicy Oscott College odbyło się spotkanie z biskupami Wielkiej Brytanii. Benedykt XVI nawiązał do ich ostatnich wizyt ad limina i zachęcił do korzystania z pomocy niedawno powstałej Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji w głoszeniu wartości ewangelicznych zsekularyzowanemu społeczeństwu. Poruszył kwestię nadużyć, które poważnie podważyły moralną wiarygodność pasterzy Kościoła. Z uznaniem wyraził się o podjętych przez Episkopat środkach zaradczych. Ojciec Święty zachęcił także pasterzy Kościoła w Anglii, Walii i Szkocji do wprowadzania w życie konstytucji apostolskiej Anglicanorum coetibus.
Z Oscott College Papież udał się na międzynarodowe lotnisko w Birminghamie. W przemówieniu pożegnalnym podziękował za okazaną mu gościnność i wyraził nadzieję na pogłębienie współpracy i dialogu z brytyjskim państwem i społeczeństwem, a także przypomniał pokrótce główne etapy swej wizyty, w szczególności beatyfikację kard. Johna Henry'ego Newmana, którego nazwał «wielkim synem Anglii».
