Poznań: „Kościół wspólnotą w drodze do świętości” – sympozjum na 1050-lecie biskupstwa

„Dziś nie jesteśmy wcale w lepszej sytuacji niż 1050 lat temu. Tak wówczas, jak i dziś dominuje pogański kult stworzenia nad kultem Stwórcy. Trzeba sobie zadać pytanie, czy wykorzystaliśmy wszystkie środki, by człowieka doprowadzić do świętości” – zauważył abp Stanisław Gądecki na początku konferencji.

Metropolita poznański, dokonując oceny czasów współczesnych, zaznaczył, że dzisiejszy Kościół musi zmagać się z tendencjami, które ukierunkowują człowieka ku jego zgubie. „Po 1050 lat działalności Kościoła w archidiecezji poznańskiej widzimy ogromne zsekularyzowanie, czego nie mogliśmy się spodziewać jeszcze 20-30 lat temu. Obserwujemy upadek cywilizacji chrześcijańskiej” – stwierdził przewodniczący KEP.

Wielki Kanclerz Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zwrócił uwagę na podobieństwo obecnej sytuacji Kościoła do tej w okresie komunizmu.

„Podobnie jak w okresie komunizmu widzimy dążenie do sekularyzowania rzeczywistości, czyli sprowadzania wszystkiego do materializmu z tą różnicą, że wówczas wolność była reglamentowana, a dziś jest promowana jako samowola” – zaznaczył abp Gądecki. Podkreślił, że nieograniczona wolność pociąga człowieka ku zaprzeczeniu istnienia transcendencji.

„Dziś Kościół jest sprowadzany do aktywności prospołecznej, a przecież nie jest to jego jedyne zadanie. Głównym zadaniem Kościoła jest doprowadzenie człowieka do życia wiecznego” – zauważył metropolita poznański.

Omawiając początki pierwszego biskupstwa polskiego, prof. dr hab. Tomasz Jasiński zwrócił uwagę na czasy i okoliczności, które doprowadziły do powstania biskupstwa poznańskiego.

Kierownik Zakładu Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przypomniał, że w Polsce wcześniej niż w Czechach, które odegrały znaczącą rolę w chrystianizacji naszego kraju, powstało pierwsze biskupstwo.

Zdaniem prof. Jasińskiego, jako datę jego powstania można przyjąć czas synodu odbywającego się w Rzymie w styczniu 968 r.

Prelegent zaznaczył, że jeszcze za życia Ottona I, 25 grudnia 967 r., został koronowany w Rzymie Otton II, co było wielkim wydarzeniem w ówczesnym świecie. Prof. Jasiński zauważył, że można przyjąć, iż na tej uroczystości było obecne polskie poselstwo, które jako prezent wręczyło cesarzowi miecz Wichmana, jednego z ostatnich buntowników saskich. Wichman, stając na czele Wolinian, stoczył we wrześniu tego roku bitwę z Mieszkiem, w której poległ.

„Po tak znaczącym zwycięstwie Polska jawiła się więc jako filar bezpieczeństwa Saksonii, a więc filar całej Rzeszy” – tłumaczył dyrektor Biblioteki Kórnickiej PAN.

W opinii prof. Jasińskiego był to najlepszy moment, by zwrócić się z prośbą do cesarza o niezależne biskupstwo, bo decyzję o powstaniu nowego biskupstwa ogłaszano najczęściej na uroczystych synodach, którym przewodniczył papież. „2 stycznia 968 r. odbył się właśnie taki synod, w którym uczestniczył papież Jan XIII, oraz Otton I i Otton II” – mówił prelegent.

Kierownik Zakładu Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii UAM zauważył, że biskupstwo poznańskie stało się niezależne w stosunku do jakiegokolwiek innego biskupstwa niemieckiego, na wzór biskupstwa miśnieńskiego.

„Biskupstwo poznańskie obejmowało całe ówczesne państwo polskie, było biskupstwem diecezjalnym a nie misyjnym i nie podlegało Moguncji tylko bezpośrednio Stolicy Apostolskiej” – podkreślił prof. Jasiński.

Wykład dotyczący diecezji poznańskiej u schyłku Rzeczypospolitej Obojga Narodów zaprezentował o. prof. UAM dr hab. Piotr Neumann OCD z Zakładu Teologii Patrystycznej i Historii Kościoła na Wydziale Teologicznym UAM. Zwrócił uwagę, że diecezja poznańska w tym okresie obejmowała 24,5 km2, jej terytorium tworzyły Wielkopolska i Mazowsze, rozdzielone archidiecezją gnieźnieńską.

„Biskupi poznańscy częściej rezydowali w tym czasie w Warszawie, dlatego też ważną rolę odgrywali biskupi sufragani. Wykonywali oni czynności pontyfikalne, przewodniczyli ceremonii święceń, święceniom kościołów, ołtarzy i olejów św.” – zauważył o. prof. Neumann OCD.

Prelegent omawiając sytuację duchowieństwa w diecezji poznańskiej, zaznaczył, że władzę w diecezji pełnili w tym okresie wikariusze generalni, mieli szerokie kompetencje dotyczące erygowania parafii czy obsadzania beneficjów. Elitę duchowieństwa stanowiła kapituła katedralna, wzrastała też rola dziekanów. Duchowni w diecezji poznańskiej pochodzili głównie ze stanu mieszczańskiego. Nie odczuwano braku kapłanów, choć była niewielka liczba wikariuszy, bo brakowało osobnych fundacji na ich utrzymanie. Ponadto na obszarze diecezji swoje domy miały wspólnoty zakonne – 35 zgromadzenia męskie i 7 - żeńskie.

O. prof. Neumann OCD zauważył ponadto, że Kościół poznański zmienił się w warunkach zaborów. W 1821 r. powstała unia personalna z archidiecezją gnieźnieńską, dzięki której została ona uchroniona od likwidacji, a diecezja poznańska otrzymała rangę archidiecezji.

Zaznaczył, że po śmierci bp. Okęckiego w 1793 r. i wraz z II rozbiorem Polski zakończyła się pewna epoka w dziejach Kościoła poznańskiego.

„Wkrótce odpadnie część Mazowsza, z której powstanie diecezja warszawska, a diecezja poznańska pozostanie przez ponad 100 lat w obrębie obcego państwa pruskiego. Załamie się średniowieczny system beneficjalny, ulegną likwidacji gremia duchowieństwa, mające na celu oddawanie chwały Bożej, znikną wszystkie zakony ze swymi dziełami, ale duchowieństwo już w II poł. XIX w. zacznie angażować się w sprawy społeczne, a Kościół zacznie podejmować dzieła wzmacniające ducha narodu” – podkreślił prelegent.

Celem dwudniowej konferencji „Kościół wspólnotą w drodze do świętości. 1050-lecie biskupstwa poznańskiego (968-2018)”, odbywającej się w Poznaniu jest „ukazanie roli Kościoła na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, a także podkreślenie wpływu współczesnej eklezjologii na kształt wspólnoty chrześcijan dążących do doskonałości, czego przykładem jest poczet świętych i błogosławionych poznańskiego Kościoła”.

Organizatorem konferencji odbywającej się w dniach 21-22 marca jest Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Jubileusz 1050-lecia biskupstwa poznańskiego odbywa się pod hasłem: „Poznań. Chrystus i my”.

msz / Poznań

www.archpoznan.pl