O zasługach Wielkopolan w rocznice odzyskania niepodległości i Powstania Wielkopolskiego

„W tych ostatnich stu latach, w których nie brakowało wzniesień i upadków, wielu synów naszej Ojczyzny swoją świętością, bohaterstwem czy nadzwyczajnymi osiągnięciami obywatelskimi zaskarbiło sobie pamięć i uznanie współczesnych Polaków. Na tej liście nie brak Wielkopolan, którzy swoją służbą Bogu i Narodowi zasłużyli na nasz szacunek i którzy ze względu na swoje zasługi godni są przypomnienia” – zauważają członkowie Rady Społecznej przy Arcybiskupie Poznańskim w oświadczeniu nt. wybitnych Wielkopolan w 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości i 100. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego.

Podczas konferencji prasowej w Auli im. abp. Baraniaka tekst dokumentu zaprezentowali przewodniczący Rady − prof. dr hab. Bohdan Gruchman oraz prof. dr hab. Tomasz Jasiński.

„Mówiąc o 100. rocznicy niepodległości wspominamy bohaterów XIX w., którzy chwycili za broń, zapisali się przez pracę na rzecz społeczeństwa, a nie przypominamy tych, którzy w ostatnim stuleciu wyróżnili się za czasów okupacji niemieckiej czy komunistycznego zniewolenia. Za mało mówimy o wybitnych Wielkopolanach tego stulecia” – zauważył prof. Tomasz Jasiński.

Wybitny mediewista i dyrektor Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk podkreślił, że wśród Wielkopolan, których działalność została przytoczona w oświadczeniu Rady, nie brakuje kapłanów, społeczników, uczonych i lekarzy. „To dowód na to, że każdy może stać się autorytetem” – stwierdził kierownik Zakładu Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W dokumencie przypomniano postać i zasługi prymasa Augusta Hlonda (1881-1948), wielkiego orędownika sprawy polskiej podczas II wojny światowej, założyciela Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, który „odegrał ważną rolę w odbudowie Kościoła polskiego po prześladowaniach niemieckich i w czasie trwania sowieckiego terroru”.

Przywołano też postać i działalność abp. Walentego Dymka (1888-1956), który podczas II wojny światowej „wykazał się niezłomną postawą wobec okupanta, informował Stolicę Apostolską o okrutnych prześladowaniach Polaków i wielkopolskiego Kościoła”, a po wojnie kierował odradzającym się Kościołem poznańskim.

Podkreślono też niezwykłe męstwo i nieugiętą postawę abp. Antoniego Baraniaka (1904-1977), sekretarza prymasów Hlonda i Wyszyńskiego, aresztowanego wraz z prymasem Stefanem Wyszyńskim w 1953 r. przez Urząd Bezpieczeństwa. Mimo trzyletniego więzienia, wielogodzinnych przesłuchań i tortur hierarcha ten nie ugiął się, a jego postawa uchroniła „Kościół polski przed wielkimi prześladowaniami komunistów”.

Autorzy dokumentu zwracają uwagę na okres prześladowań Kościoła w czasie II wojny światowej. Wielu kapłanów wspomnianych w oświadczeniu Rady było więźniami obozu koncentracyjnego w Dachau.

„Społeczeństwo nie zdaje sobie sprawy z zasług i ofiar poniesionych w tym czasie przez duchowieństwo. Trudno wprost sobie wyobrazić tę martyrologię” – zaznaczył podczas konferencji prasowej prof. Jasiński. „Według najnowszych badań spośród 689 kapłanów archidiecezji poznańskiej według stanu z 1939 r., w wyniku działań wojennych, uwięzienia, egzekucji, tortur, śmierć poniosło aż 398; ponadto 56 duchownych zmarło śmiercią naturalną, a tylko 215 przeżyło okupację (około 34% ogółu)” – czytamy w oświadczeniu.

W dokumencie przywołano świadectwo wiary i odwagi pięciu młodych wychowanków Oratorium Salezjańskiego w Poznaniu, bł. Poznańską Piątkę: Czesława Jóźwiaka (1919-1942), Edwarda Kaźmierskiego (1919-1942), Franciszka Kęsego (1920-1942), Edwarda Klinika (1919-1942) oraz Jarogniewa Wojciechowskiego (1922-1942). „Nie mogli pogodzić się z niemieckim terrorem i w odpowiedzi na niemieckie prześladowania zawiązali organizację konspiracyjną; Niemcy aresztowali ich we wrześniu 1940 r., a po strasznych torturach i pobycie w kilku więzieniach skazali ich na śmierć. Wszyscy zostali zgilotynowaniu 24 sierpnia 1942 r. w Dreźnie” – przypomniano w dokumencie.

W oświadczeniu Rady przywołano też osobę i posługę werbisty o. Mariana Żelazka (1918-2006), który 58 lat życia poświęcił potrzebującym w Indiach, benedyktyna i lekarza o. Karola Meissnera (1927-2017), wybitnego znawcę problematyki rodziny, który „w pamięci Wielkopolan pozostał jako „święty człowiek”, mędrzec, który poszukującym czy wątpiącym zawsze potrafił wskazać właściwą drogę do Boga”.

Autorzy dokumentu wspominają też dominikanina o. Jana Górę (1948-2015), niezapomnianego duszpasterza uczniów szkół średnich i młodzieży akademickiej. „Był prawdziwym apostołem młodego pokolenia w całej Polsce w ostatnich czterdziestu latach. Zdobywał wiernych pogodą ducha, poczuciem humoru, erudycją i bezgranicznym oddaniem Kościołowi” – czytamy o nim w dokumencie.

W oświadczeniu Rady przywołano też zasługi wybitnych Wielkopolan - społeczników. Przypomniano osobę hrabiego Władysława Zamoyskiego (1853-1924), który przekazał cały swój majątek z bezcennymi zbiorami bibliotecznymi i muzealnymi zgromadzonymi w Zamku Kórnickim i dobra zakopiańskie narodowi polskiemu. „Był wspaniałym działaczem społecznym i gospodarczym; tak naprawdę był budowniczym Zakopanego i wielkim działaczem ekologicznym (!), gdyż Tatry, jakie dziś podziwiamy, zawdzięczają obecny ich stan Władysławowi hr. Zamoyskiemu” – napisali autorzy oświadczenia.

Ze znanej arystokratycznej rodzinny pochodził też Edward Bernard Raczyński (1891-1993), ambasador w Wielkiej Brytanii i prezydent RP na uchodźstwie w latach 1979-1986. „Na podstawie materiałów przywiezionych do Londynu przez kuriera Jana Karskiego, opracował i przedłożył aliantom w dniu 10 grudnia 1942 r. pierwszy oficjalny raport o Holokauście. Był też redaktorem oświadczenia polskiego rządu o znalezieniu masowych grobów polskich oficerów w Katyniu” - czytamy w oświadczeniu.

Wśród wybitnych postaci ziemi wielkopolskiej podkreślono rolę Stanisława Taczaka (1874-1960) i Józefa Dowbor Muśnickiego (1867-1937), dowódców Powstania Wielkopolskiego, które wybuchło 27 grudnia 1918 r.

Autorzy dokumentu przypomnieli też rolę cenionego wśród mieszkańców stolicy Wielkopolski prezydenta miasta Poznania Cyryla Ratajskiego (1875-1942), a także ministra spraw wewnętrznych w rządzie Władysława Grabskiego. „Jego decyzjom Poznańczycy zawdzięczają powstanie wielkiego i nowoczesnego miasta, powstanie wielu linii tramwajowych, a nawet jednej linii trolejbusowej. Za jego rządów wybudowano szereg nowych ulic, wzniesiono dwa mosty, uruchomiono gazownię, elektrownię, spalarnię śmieci; powstał ogród botaniczny i słynna poznańska palmiarnia” – przypomniano w oświadczeniu Rady.

W dokumencie przywołano też postać prorektora, dwukrotnego rektora Uniwersytetu Poznańskiego i dziekana Wydziału Prawa na tej uczelni prof. Stanisława Kasznicy (1847-1958), pochodzącego z Warszawy, a „Wielkopolanina z wyboru”. Profesor zainicjował odbywające się do dzisiaj zamknięte rekolekcje u poznańskich dominikanów dla profesury. „Był członkiem i współpracownikiem wielu organizacji i stowarzyszeń katolickich. Pisał na tematy religijne; był głęboko wierzącym katolikiem. (…) Po wojnie w 1947 r. wysłany na przymusową emeryturę, oddał się – z inicjatywy dominikanów – tłumaczeniu części słynnej „Sumy teologicznej” św. Tomasza z Akwinu, a dokładnie traktatowi „Miłość” – przypominają autorzy dokumentu.

Wśród wybitnych Wielkopolan ostatniego stulecia zwrócono też uwagę na znakomitych lekarzy - społeczników: prof. Heliodora Święcickiego (1854-1923), ginekologa i położnika, założyciela (Uniwersytetu Poznańskiego), Wszechnicy Piastowskiej i prezesa Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, prof. Wiktora Degę (1896-1995), chirurga ortopedę, współtwórcę rehabilitacji na świecie i twórcą rehabilitacji w Polsce. Dzięki jego staraniom w 1960 powstała w Poznaniu pierwsza w Polsce i na świecie Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej.

Przypomniano też postać i posługę dr Wandy Błeńskiej (1911-2014), nazywanej „Matką Trędowatych”. Ta rodowita poznanianka przez ponad 40 lat ofiarnie oddawała się służbie chorym, zwłaszcza trędowatym w ugandyjskiej Bulubie nad jeziorem Victoria. Dziś trwają przygotowania do rozpoczęcia jej procesu beatyfikacyjnego.

Autorzy dokumentu zaapelowali o poszukiwanie nowych bohaterów i przypominanie zasług wybitnych Wielkopolan dla Kościoła i narodu. „W swoim życiu powinniśmy inspirować się duchowymi dążeniami i obywatelskimi dokonaniami wymienionych Wielkopolan. Polecajmy te dążenia dzisiejszej młodzieży, aby łatwiej mogła ona dokonywać właściwych wyborów” – czytamy w oświadczeniu Rady.

W skład Rady Społecznej przy Arcybiskupie Poznańskim wchodzą reprezentanci różnych środowisk życia naukowego, kulturalnego i społecznego, wśród nich są wybitni profesorowie Polskiej Akademii Nauk i poznańskich uczelni.

msz / Poznań