10 zaktualizowanych zasad zdrowego wzorca żywieniowego dla serca

Oświadczenie udostępniono na łamach pisma „Circulation”.

Jak podkreślają eksperci z American Heart Association, publikacja jest odzwierciedleniem najnowszych dowodów naukowych dotyczących wpływu odżywiania na zdrowie serca, cały układ sercowo-naczyniowy oraz ryzyko śmierci. Pokazuje, że rzeczywiste znaczenie ma ogólny schemat żywieniowy, a nie skupianie się na „dobrych” lub „złych” składnikach. Schemat ten powinien skupiać się na równowadze, różnorodności, ilości, kombinacji i regularności spożywanych pokarmów i napojów.

Cechy te można dostosować do swoich indywidualnych upodobań (oraz niechęci) jedzeniowych, tradycji kulturowych oraz trybu życia (np. tego, czy większość posiłków spożywamy w domu czy poza nim).

W oświadczeniu podkreślono również kluczową rolę edukacji żywieniowej oraz tego, by zdrowe odżywianie rozpocząć już w najwcześniejszym okresie, a następnie utrzymać je przez całe życie. Zwraca też uwagę na wyzwania społeczne, które mogą utrudnić przyjęcie lub utrzymanie zdrowego dla serca wzorca diety.

„Wszyscy możemy czerpać korzyści ze zdrowego wzorca żywieniowego, niezależnie od etapu naszego życia. Możliwe jest zaprojektowanie go w taki sposób, który jest zgodny z osobistymi preferencjami, stylem życia i zwyczajami kulturowymi. Nie musi to być skomplikowane, czasochłonne, drogie ani nieatrakcyjne” - tłumaczy przewodnicząca grupy piszącej oświadczenie prof. Alice H. Lichtenstein z Uniwersytetu Bostońskiego.

Ponieważ w dzisiejszych czasach wiele osób często spożywa posiłki poza domem, w oświadczeniu podkreślono, że możliwe jest przestrzeganie zdrowego dla serca wzorca żywieniowego niezależnie od tego, czy jedzenie jest przygotowywane w domu, zamawiane w restauracji lub przez Internet, czy też kupowane jako gotowy posiłek.

„Możemy całkowicie zaplanować zdrową dla serca dietę do różnych stylów życia. Jedzenie poza domem i w restauracjach jej nie wyklucza. Odpowiednie jej zaplanowanie może zająć trochę czasu, jednak po kilku pierwszych razach staje się ona rutyną” – uważa prof. Lichtenstein.

W oświadczeniu wyszczególniono 10 cech wzorca żywieniowego promującego zdrowie serca. Są nimi: zrównoważenie spożycia żywności (i kalorii) z aktywnością fizyczną, aby utrzymać zdrową masę ciała; wybieranie różnorodnych pokarmów, a przede wszystkim dużej ilości owoców i warzyw, aby uzyskać pełen zakres składników odżywczych z pożywienia, a nie z suplementów; wybieranie produktów pełnoziarnistych; uwzględnienie w diecie zdrowych źródeł chudego i/lub wysokobłonnikowego białka, takich jak białka roślinne (orzechy i rośliny strączkowe), ryby lub owoce morza, niskotłuszczowe lub beztłuszczowe produkty mleczne, chude mięso, za to ograniczenie czerwonego i przetworzonego mięsa; używanie płynnych nietropikalnych olejów roślinnych, takich jak oliwa lub olej słonecznikowy; w miarę możliwości wybieranie żywności minimalnie przetworzonej, a nie ultraprzetworzonej; zminimalizowanie spożycia napojów i żywności z dodatkiem cukrów; wybieranie lub przygotowywanie potrawy z niewielką ilością soli lub w ogóle bez niej; ograniczenie spożycie alkoholu; stosowanie się do tych wskazówek niezależnie od tego, gdzie żywność jest przygotowywana lub spożywana.

Autorzy przypominają, że przetworzona żywność obejmuje mięsa konserwowane przez wędzenie, peklowanie lub dodawanie chemicznych konserwantów oraz żywność pochodzenia roślinnego z dodatkiem soli, cukru lub tłuszczów. Wiele przetworzonych mięs ma wysoką zawartość soli, tłuszczów nasyconych i cholesterolu. Badania pokazują, że zastąpienie przetworzonego mięsa innymi źródłami białka wiąże się z niższymi wskaźnikami śmiertelności.

Żywność ultraprzetworzona to natomiast taka, która poza dodatkiem wyżej wymienionych substancji, zawiera również sztuczne barwniki, aromaty i konserwanty, które zapewniają wymaganą długotrwałość, teksturę i poprawiają smakowitość.

W oświadczeniu podkreślono, że nasze odżywianie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia serca przez całe życie. Zdrowa dieta i zdrowy styl życia, czyli regularna aktywność fizyczna i unikanie kontaktu z produktami tytoniowymi, są kluczowe od dzieciństwa do późnej starości. Zmniejszają ryzyko wystąpienia podwyższonego poziomu „złego” cholesterolu, wysokiego ciśnienia krwi, otyłości, cukrzycy typu 2 oraz zespołu metabolicznego, z których każdy zwiększa ryzyko chorób serca.

Przed ciążą oraz w jej trakcie kobiety, które stosują dietę zdrową dla serca, pomagają w zapobieganiu niezdrowemu przybieraniu na wadze u swoich dzieci. Liczne dowody naukowe pokazują, że zapobieganie otyłości u dzieci jest kluczem do zachowania i wydłużenia zdrowia serca przez całe życie.

Z kolei osoby starsze stosujące dietę zdrową dla serca charakteryzują się wolniejszym spadkiem zdolności umysłowych i pamięci związanych z wiekiem.

„Dowody wskazują, że ludzie w każdym wieku mogą czerpać korzyści z przestrzegania zasad zdrowego dla serca wzorca żywieniowego - powtarza Lichtenstein. - Dlatego tak ważne jest, aby edukować dzieci w każdym wieku. Tylko wtedy po wejściu w dorosłość będą w stanie podejmować świadome decyzje dotyczące tego, co jedzą i służyć jako pozytywny wzór do naśladowania dla przyszłych pokoleń”.

Oświadczenie uwzględnia też korelację między zdrową dla serca dietą a środowiskiem naturalnym. „Po raz pierwszy kwestia zrównoważonego rozwoju została uwzględniona w wytycznych żywieniowych” - piszą autorzy publikacji i dodają, że powszechnie spożywane produkty zwierzęce, zwłaszcza czerwone mięso (wołowina, jagnięcina, wieprzowina, cielęcina, dziczyzna lub kozina) ma największy wpływ na środowisko, jeśli chodzi o wykorzystanie wody i gruntów oraz silnie przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych. W związku z tym przeniesienie nacisku z białka mięsnego na białko roślinne może pomóc w poprawie zdrowia i jednostki, i całego środowiska.

„Nasze wytyczne są więc spójne nie tylko ze zdrowiem serca, ale także ze zrównoważonym rozwojem” - podkreśla prof. Lichtenstein.

Naukowcy zaangażowani w tworzenie wytycznych zaznaczają jednak, że nie każda dieta roślinna lub wegetariańska będzie zdrowa dla serca. Na przykład, jeśli zawiera ona dużo rafinowanych węglowodanów i dodanych cukrów, to mimo że jest roślinna, znacząco zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2 i chorób serca.

Także po raz pierwszy w historii w zaleceniach dietetycznych uwzględniono wyzwania społeczne, które mogą utrudniać przyjęcie lub utrzymanie zdrowej dla serca diety. Przede wszystkim chodzi o rozpowszechniane w internecie dezinformacje żywieniowe, brak edukacji żywieniowej w szkołach podstawowych i medycznych, niepewność żywnościową osób w trudniejszej sytuacji finansowej oraz niezwykle prężny marketing niezdrowej żywności i napojów.

„Stworzenie środowiska, które promuje i wspiera przestrzeganie zdrowych dla serca wzorców żywieniowych wśród wszystkich osób, niezależnie od zasobności portfela i pochodzenia etnicznego, jest imperatywem zdrowia publicznego” – podsumowują autorzy oświadczenia.

Link do artykułu źródłowego: https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000001031

Katarzyna Czechowicz

kap/ ekr/ PAP

Zamieszczone na stronach internetowych portalu https://opoka.org.pl/ i https://opoka.news materiały sygnowane skrótem „PAP” stanowią element Serwisów Informacyjnych PAP, będących bazami danych, których producentem i wydawcą jest Polska Agencja Prasowa S.A. z siedzibą w Warszawie. Chronione są one przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Powyższe materiały wykorzystywane są przez Fundację Opoka na podstawie stosownej umowy licencyjnej. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, jest zabronione. PAP S.A. zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest zabronione.