Numizmatyka - dlaczego niektóre monety i banknoty mają większą wartość od nominalnej?

Tak jak wiele innych wynalazków ludzkości, tak i pieniądz doczekał się swojej gałęzi nauki. Numizmatyka, bo o niej mowa, jest nauką pomocniczą historii, zajmującą się badaniem monet, banknotów i innych papierów wartościowych. Swoją nazwę wzięła od greckiego słowa „nomisma” oznaczającego monetę. Numizmatykę można rozumieć też jako kolekcjonowanie monet czy banknotów. Banknoty, monety, papiery wartościowe czy medale kolekcjonerskie nazywamy numizmatami. Ich wartość zależy od wielu czynników. Najważniejszymi są między innymi: stan zachowania, unikatowość oraz jakość i piękno wyrobu. Na całym świecie istnieją pasjonaci, którzy uwielbiają skupować stare pieniądze i dzielić się informacjami na ich temat.

Monety, które możemy zbierać

Zbieranie monet może być bardzo ciekawym doświadczeniem. Jednym z rodzajów monet, które mają dużą wartość dla pasjonatów numizmatyki, są monety kolekcjonerskie. Ich nakłady są niskie i są one przeznaczone dla fanów numizmatyki. Wartość monet kolekcjonerskich jest zależna od bardzo dużej ilości czynników. Mogą to być między innymi: ilość zawartego kruszcu, aktualne trendy rynkowe, ilość sztuk nakładowych czy stopa mennicza. W Polsce monety kolekcjonerskie najlepiej kupować w sklepie kolekcjoner.nbp.pl, w oddziałach Narodowego Banku Polskiego lub w renomowanych sklepach numizmatycznych.

Dużą wartość dla pasjonatów numizmatyki mają też monety wycofane z obiegu. Takie monety mają duże znaczenie szczególnie dla pasjonatów historii. Ich wartość może zależeć od stanu ich zachowania, od ich nakładu (jak dużo ich jest w obiegu), znaczenia historycznego (z jakiego jest okresu historycznego) i od jakości ich wykonania. Aby poszerzyć swoją wiedzę w kwestii numizmatyki, warto sięgać po fachowe czasopisma, takie jak: Biuletyn Numizmatyczny, Przegląd Numizmatyczny, Wiadomości Numizmatyczne czy Magazyn Monety i Historia.

Co oprócz monet?

Nie tylko monety są poszukiwane przez pasjonatów numizmatyki, ale także banknoty. Stare banknoty, które wyszły z użytku, są bardzo cenione wśród kolekcjonerów. Ale nie tylko stare banknoty są wartościowymi numizmatami. Przedmiotem kolekcjonowania i wymiany są też banknoty z różnych krajów świata. Projektanci banknotów starają się na banknotach umieszczać jak najwięcej odniesień do kultury i historii swoich narodów. Dlatego zbieranie banknotów z różnych stron świata jest też ciekawą lekcją geografii i historii. Oczywiście istnieją też banknoty kolekcjonerskie, emitowane przez poszczególne państwa. Co ciekawe, banknoty kolekcjonerskie mogą być używane w codziennych zakupach. Jednak może wiązać się to ze sporą stratą finansową, gdyż banknoty te z czasem zyskują na wartości. 

Numizmatycy wyróżniają nawet naukę poboczną swojej dziedziny, zajmującą się banknotami i innymi papierowymi znakami pieniężnymi. Taka nauka nazywa się notafilia i wyodrębniła się z numizmatyki w drugiej połowie XX w. Obok banknotów i monet wartościowymi numizmatami mogą też być medale czy żetony. Zajmuje się nimi nauka poboczna numizmatyki – egzonumia. Popularne staje się też coraz bardziej kolekcjonowanie akcji, obligacji i innych papierów wartościowych z całego świata. Odmiana numizmatyki zajmująca się ich badaniem to skrypofilistyka.

Polskie monety i banknoty kolekcjonerskie

Szczególnym rodzajem zbieranych monet są monety okolicznościowe, które emituje Narodowy Bank Polski. Instytucja ta upamiętnia w ten sposób ważne wydarzenia, postacie i rocznice. Do monet okolicznościowych zaliczają się monety wykonane z metali szlachetnych – złota lub srebra. Niektóre z nich mogą być uatrakcyjniane poprzez dodanie elementów wykonanych z innych materiałów – np. bursztynu lub drewna. Czasami możemy spotkać nawet nadrukowane na tego typu monety obrazy hologramowe. 

NBP z okazji ważnych wydarzeń emituje nie tylko monety, ale i banknoty. Podobnie jak w wypadku banknotów będących w powszechnym obiegu, ich produkcją zajmuje się Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych. Banknoty kolekcjonerskie różnią się od banknotów zwyczajnych, obiegowych, szczegółami tematycznymi (np. Józef Piłsudski na banknocie o nominale 20 zł wydanym z okazji 100-tnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości), a także parametrami technicznymi i graficznymi. Pierwszy polski banknot kolekcjonerski został wyemitowany przez Narodowy Bank Polski w 2006 r. Był to banknot „Jan Paweł II” o nominale 50 zł.

Bartosz Bartczak

Słowniczek

Numizmat: W ścisłym znaczeniu to dawna moneta lub medal, które mają wartość zabytkową. Potocznie obejmuje to również banknoty.

Stopa mennicza: Ilość monet danego gatunku wybijanych z określonej jednostki wagowej kruszcu. Im większa jest ta ilość, tym wyższa stopa, a monety lżejsze i mniejsza ich wartość.

Masz pytania lub uwagi do tego tekstu? Przekaż je nam poprzez poniższą ankietę lub przez e-mail.

Czytasz IV artykuł z serii "Pieniądz". Przeczytaj pozostałe