W pogoni za świetlikami (rodział I)

Charles Martin (tłumacz: Julita Makowiecka) W POGONI ZA ŚWIETLIKAMI ISBN: 978-83-7505-652-5 wyd.: WAM 2010

Wybrany fragment Prolog Rozdział 1

Rozdział 1

Wyszedłem z budynku sądu na zalaną światłem słonecznym ulicę, nucąc melodię Pata Greena. Założyłem okulary przeciwsłoneczne i przyglądałem się stopniom wiodącym z budynku w dół na ulicę. Po trzech dniach odsiadki nic się tu nie zmieniło. Brunswick w stanie Georgia właśnie taki był. Poprzyklejane placki gumy do żucia jak rozsypane półdolarówki, jak kleksy atramentu pstrzyły całe schody. Nieruchawe, gnuśne gołębie obsiadły chodnik, czekając z utęsknieniem na okruchy albo chociaż drobinki czekolady z czyjejś podwójnej mocha latte. Uliczką po drugiej stronie ulicy banda bezdomnych kotów zmierzała ku oddalonemu o cztery przecznice nabrzeżu. Krzyk mew oznajmił im, że powróciły łodzie z krewetkami. Na schodach obok mnie dwóch policjantów ciągnęło w górę wytatuowanego mężczyznę. Jego nogi i ręce były skute kajdankami. Bez wątpienia prowadzono go do sędziego Th axtona. Sądząc z epitetów i piany wydobywającej mu się z ust, nie był zbyt entuzjastycznie nastawiony do miejsca, gdzie zmierzał. Bez obaw. Mając własne doświadczenia z Wysokim Sądem, wiedziałem, że jego pobyt nie zapowiada się na długo.

Na krótki czas jego domem stanie się cela gdzieś na dole — zimna, ciemna, pozbawiona okien, dobrze nadająca się do hodowli pleśni i grzybów. Znam to miejsce, bo kilka razy już tam gościłem. Za pierwszym razem wydrapałem na ścianie z betonu napis „Chase był tutaj”, a za drugim dodałem „dwa razy”. Śmiać mi się chce, gdy o tym myślę. To tak, jakbym szedł krok po kroku ścieżką dostępu.

Dwie przecznice dalej, wznosząc się nad miastem jak wiatrak nad farmą, nad Zuta Bank & Trust stała dzwonnica. To charakterystyczne dla budynków kościołów przerobionych na banki. Gdzieś na zakręcie dziejów rosyjski Kościół ortodoksyjny stracił swoich wyznawców, co sprawiło, że pop snuł się w podziemiach świątyni jak Upiór w katakumbach opery.

A ponieważ Srebrny Meteor był najsławniejszym pociągiem, jaki kiedykolwiek przemierzał tamtejsze lasy, nie było sensu zapalać świecy tym, którzy w owym czasie zeszli pod ziemię.

Gdy pierwsi rosyjscy emigranci pojawili się pod koniec dziewiętnastego wieku, odcisnęli na tym miejscu swoje piętno. Poprzedni mieszkańcy, sto lat wcześniej, zbudowali tutaj coś w rodzaju wielofunkcyjnego miejsca spotkań, które służyło im za ratusz, kościół i schronienie. Struktura jego podziemi była niezwykła. Ponieważ większość obszaru południowej Georgii stanowią tereny podmokłe, mieszkańcy wykopali zagłębienie w miejscu leżącym na podwyższeniu i wyłożyli jego ściany i podłogę grubą warstwą kamienia wapiennego, zwanego tu coquina. To nie gwarantowało, że miejsce pozostanie zupełnie suche. Było jednak wystarczająco suche. Dwoje drzwi w podłodze i ukryte schody dały mieszkańcom schronienie przed wieloma atakami Indian i w czasie dwukrotnego pożaru drewnianych budynków nad podłogą. Dziś niewielu już było takich, co wiedzieli o tym miejscu, a może nawet byliśmy tylko my czterej. Oczywiście ludzie wiedzieli, że podziemia kiedyś istniały, ale byli przekonani, że zasypano je w trakcie budowy banku. Napisy wyryte tu na ścianach to głównie imiona niewolników, którzy klęczeli w ciemnościach, gdy psy węszyły wokół. W końcu zniknął nawet Upiór, pozostawiając to miejsce puste przez dekadę. Lokalny biznesmen, nie mogąc patrzeć, jak budynek niszczeje, a jednocześnie poszukując miejsca, gdzie mógłby pożyczać pieniądze, nabył go, usunął połowę ławek, jeden konfesjonał i część ołtarza, a wstawił kantory i skarbiec. Przedsięwzięciu sprzyjały nastroje lokalnej społeczności.

Ludzie byli wówczas przygnębieni, mając w pamięci niedawny kryzys, a w takich warunkach nie można było pozwolić, żeby jeszcze całkiem dobry budynek się zmarnował. Jeśli wybudujesz kościół, nie przywiązujesz się do niego jako do budynku. To, że ludzie w okolicy nie lubią Boga, którego wyznajesz, nie znaczy, że nie podoba im się architektura twego kościoła. Pomyśl o dobrych stronach tej sytuacji. Większość ludzi w Glynn County podziela taki właśnie pogląd. Niektórzy w pocie czoła odnajdywali korzenie swoich przodków, swoich Ojców Założycieli — skazańców wysłanych z Anglii, by założyli kolonie na długo przed rewolucją. Takie praktyki nie były odosobnione — w Australii postępowano podobnie. Na odległej prowincji, jaką był Brunswick w stanie Georgia, skłonność do buntu była tak mocno zakorzeniona w DNA mieszkańców jak miłość do piłkarskiej drużyny Georgia Bulldogs.

W południowej Georgii przywiązanie do Biblii sprawiało, że większość kościołów była w niedzielę wypełniona wiernymi, dniami świętymi były jednak soboty. W sobotnie popołudnia od września do grudnia wierni fani gromadzili się wokół ołtarza, jakim było radio AM, i oddawali cześć czerwono-białym barwom Bulldogsów. Co prawda pastorzy byli ludźmi darzonymi szacunkiem, jednak żaden z nich nie liczył się tak jak głos radiowy Larry'ego Munsona. Jeśli Larry coś powiedział, było to traktowane jak słowa Ewangelii. Przez dziesięciolecia wiele napisano na temat Notre Dame³, Touchdown Jesus⁴, Th e Crimson Tide⁵, Beara Bryanta⁶ i Penn State z jego Paterno⁷, ale od słonych błot aż po góry zostało dowiedzione, że Bogiem są Georgia Bulldogs. Jak inaczej Larry Munson złamałby krzesło?

8 listopada 1980. Pozostała minuta do końca czwartej kwarty. Gators⁸ doprowadzili Bulldogsów do przejęcia piłki. Ci, choć mieli piłkę, mieli także jeszcze dziewięćdziesiąt trzy jardy do celu. Strzał decydował o zdobyciu tytułu najlepszej drużyny. W drugiej turze gry Herschel Walker zdołał wyrwać się z blokady i popędził siedemdziesiąt dwa jardy za sześć punktów, co zapoczątkowało jego nieśmiertelność. Teraz miał jeszcze dwieście jardów do sukcesu albo początku swego upadku. Buck Belue z Valdosty w Georgii dostał piłkę, zamarkował kozłowanie i sprawił, że zawodnik Florida Gator, Tony Lilly, potknął się, a następnie rzucił piłkę w kierunku Lindseya Scotta stojącego na lewym skrzydle. Ten pomknął dziewięćdziesiąt trzy jardy do Herschela na samym szczycie Olimpu. W zamieszaniu, jakie powstało, Larry Munson połamał składane krzesło, utrwalając swoją pozycję komentatora, oraz przekazał rewelacyjne wiadomości każdemu mężczyźnie, kobiecie i dziecku w Georgii.

„Sport Illustrated” nazwał później to wydarzenie „meczem dziesięciolecia”, wielu piszących o sporcie wyraziło podobną opinię i stwierdziło, że Herschel Walker był najlepszym zawodnikiem, który kiedykolwiek grał w football. Fani w Georgii nie potrzebują już więcej niczego do szczęścia. Stan może odetchnąć.

Stałem na wprost mojego pokoju w redakcji „Brunswick Daily”, który znajdował się po przeciwnej stronie ulicy. Przez zasłonięte po części okno na trzecim piętrze widziałem ruch w pokoju jak przesuwający się pokaz slajdów. Moja dziupla. Jako reporter jestem przypisany do tego, by śledzić pracę sądu. Trzymałem rękę na pulsie, wpatrując się w te schody. Wiedziałem, że nad moją głową widnieje napis Areszt Hrabstwa Glynn, ale nie odwracałem się, by go zobaczyć. Nie musiałem.

Po trzech dniach spędzonych w odosobnieniu byłem pewny, że mój wydawca obgryzł już z nerwów paznokcie i od pewnego czasu stoi w oknie, wypatrując mnie z mojej dziupli, czekając, aż wyjdę przez podwójne drzwi wprost na ulicę. Popatrzyłem na wschód w kierunku wybrzeża i cumującej tam mojej łodzi. Powrót do domu wydał mi się dobrym pomysłem. Musiałem wziąć prysznic, odświeżyć się i pooddychać innym powietrzem niż fetor wilgotnej celi. Gazeta mogła zaczekać.

Wujek Willee uśmiechał się do mnie znad kierownicy i spod swego plecionego z liści palmowych kapelusza z szerokim rondem zwanego „gus”. Takie nakrycia głowy chroniły kowbojów przed słońcem i były podobne do kapelusza, jaki nosił Robert Duvall w filmie Lonesome Dove. Denko spłowiało od słońca, a rondo się pomarszczyło, brudne i złachane przez kowala uzależnionego od wędkowania. Opadało na brzegach, ale wznosiło się z przodu i z tyłu, stanowiąc kontrast dla wyrazu jego twarzy.

Włożyłem ręce do kieszeni i wciągnąłem słonawe powietrze napływające od strony wyspy St. Simon i bagien, które niosło z sobą ostry zapach zasychającej soli i mokradeł — zgodnie z naszym położeniem geograficznym: Golfsztrom, płynący jakieś sto pięćdziesiąt mil na wschód stąd, stale napiera na najbardziej na zachód wysunięty brzeg Wschodniego Wybrzeża, podobny do żywopłotu, powodując Wyż Bermudzki — obszar wysokiego ciśnienia w północno-zachodniej części Atlantyku. Dzięki temu do Golden Isles nieustannie dociera przyjemna morska bryza, trzymając z daleka komary, natomiast huragany zatrzymując w Zatoce.

Przybrzeżne rzeki Georgii, takie jak Satilla, Altamaha czy Little Brunswick, mają swoje źródła w górach, w zachodniej części stanu, potem płyną przez bagna Buff alo i wpływają pomiędzy trawy porastające grzęzawiska na równinach. Jak sieć utkana z pieluchowej tetry bagna zatrzymują wszystko, co niesie z sobą rzeka, i tworzą przy tym miękkie błoto o delikatnej konsystencji.

Tutaj przy udziale bakterii beztlenowych następują procesy gnilne i wydziela się wstrętny odór zgniłych jaj. Gdy przypływ się cofa, kraby skrzypki, ślimaki, robaki i inne małe stworzonka zakopują się w błocie, szukając schronienia przed ugotowaniem się w temperaturze bliskiej stu czterdziestu stopni Fahrenheita⁹. Gdy nadchodzi nowy przypływ, wychodzą z ukrycia, by podobnie jak ich zbieracze wygrzewać się i kąpać jednocześnie.

W szczycie sezonu turystycznego spacerowicze idący deptakiem wdychają powietrze i krzywią się. Czy to zapach padliny? W sumie tak. Bagno cały czas umiera, ale gdy nadchodzi przypływ, zamienia stare na nowe i bagniste podłoże daje początek nowemu życiu.

Dla nas, którzy szukają w tych bagnach uroku, wspaniały jest moment, gdy Bóg nadaje im kolor — żółty o poranku, zielony bliżej południa, brązowawy po południu, a krwistoczerwony wieczorem. Bagno to strażnik, który pilnuje na brzegu oceanu, by morze nie wdarło się w to miejsce i nie zabrało go. To miejsce święte i altruistyczne. A gdy zamknę oczy, pachnie domem.

Po skończeniu college'u wróciłem do Brunswicku, kupiłem kawałek nabrzeża Altamahy i łódkę o imieniu „Gone Fiction” na dorocznej aukcji organizowanej przez policję. Był to długi na sześćdziesiąt sześć stóp hunter, skonfiskowany w czasie akcji wymierzonej przeciw handlarzom narkotyków. Ludzie ze straży wybrzeża powiedzieli, że w czasie tej akcji zatrzymali pisarza z Florydy przewożącego narkotyki wzdłuż brzegu morskiego. Gdy jego książki przestały się sprzedawać, odłożył pióro do lamusa i przeszedł na ciemną stronę mocy. Nie miałem wtedy pojęcia o pływaniu łodzią, ale wyglądała przytulnie. Było w niej łóżko, prysznic, kuchnia, toaleta i miała wystarczająco duży dziób, by zmieścić na nim składany fotel. Nie wspominam o relingu z liny, na którym mogłem oprzeć stopy. Oszacowałem jej wielkość i wyobraziłem sobie siebie zakotwiczonego w środku, jej dziób zwrócony w stronę nieustannych przypływów i odpływów i podniosłem rękę. Sprzedana! Zwodowałem ją, poprowadziłem rzeką na kupione wcześniej miejsce przy brzegu i rzuciłem kotwicę dość głęboko, by przypadkiem nie znaleźć się na brzegu w czasie odpływu. Łódka jest oddalona o jakieś osiemdziesiąt jardów od brzegu, więc gdy mówię ludziom, że mieszkam na wodzie, nie żartuję.

Wujek czekał w swoim czarnym, czterodrzwiowym cadillacu- karawanie z lat siedemdziesiątych, który ciągnął dwukołową przyczepę kupioną na aukcji. Jest kowalem i przyczepa służy mu za warsztat i za schronienie, gdy jest daleko od domu. Karawan, który nazwał Sally, kupił ponad dziesięć lat temu, gdy pobliski dom pogrzebowy się modernizował. To taka żartobliwa gra, w jaką wujek gra ze światem, ale znając jego życie, ten żart jest całkiem na miejscu. Z tyłu samochodu wystawała wędka z dyndającą żyłką i czerwonogłowym robalem zatkniętym na końcu. Wujek przesunął kapelusz nieco do tyłu, podniósł brwi i uśmiechnął się szeroko. Poprawił pas bezpieczeństwa, odkręcił butelkę ze swoim ulubionym napojem, włożył do ust całe ciasteczko czekoladowe, a potem popił, jakby to robił ostatni raz w życiu. Pokręciłem głową.

Czasem zastanawiam się, jak to możliwe, żeby taki człowiek wychował chłopaka takiego jak ja. Potem sobie przypominam. Opuścił butelkę, opierając ją o klatkę piersiową.

— Wyglądasz, jakbyś wyszedł z jakiejś nory.

Może rzeczywiście nie wyglądałem zbyt schludnie. Idąc w kierunku samochodu, usiłowałem zdjąć opaskę z nazwiskiem, jaką założyli mi trzy dni temu. To coś przypomina opaskę, jaką dają ci w szpitalu w chwili przyjęcia. Gdy mnie wpisywali, powiedziałem, że tego nie potrzebuję, bo znam już swoje nazwisko. Problem w tym, że to niezupełnie prawda.

Po dziesięciu sekundach prób zdjęcia opaski zorientowałem się, że trzeba by mieć warsztat i narzędzia, żeby tego dokonać.

Spróbowałem pociągnąć mocniej, ale równie dobrze mógłbym mieć kajdanki. Wujek pokiwał głową.

— Chłopcze, nie mógłbyś nawet wycisnąć sików z buta, gdyby instrukcja była na obcasie.

Wujek Willee używał własnego języka, złożonego zwykle z prostych zdań, i tylko on wiedział, co one znaczą. Ciocia Lorna i ja nazywamy je willeezmami. Gdy rozmawiamy we dwóch, zwykle wiem, co ma na myśli. Włożyłem rękę przez okno i spytałem:

— Można?

Wujek sięgnął do swej wielkiej tylnej kieszeni i wyjął scyzoryk firmy Barlow.

— Pamiętaj, zawsze pij ze strumienia powyżej miejsca, gdzie stoi stado.

Jest jeszcze coś w tych willeezmach. Zawsze wyrażają w paru słowach to, na co inni potrzebowaliby ich setki.

W tych ostatnich kilku słowach chciał powiedzieć, że mając swój nóż, był na wszystko przygotowany, podczas gdy ja nie. A co za tym idzie, byłem zależny od innych itp. Wujek Willee, o ile wiem, nigdy nie miał do czynienia z wypasem stada. To oznacza, że wyprzedzał to, co może się zdarzyć, a ja nie. Ale po co mówić tyle różnych rzeczy, jeśli można porównać sytuację do jakiegoś stada pijącego w górze strumienia.

— ...jakby zostać przyłapanym z opuszczonymi spodniami.

— Wujek spojrzał przez przednią szybę i postukał wykałaczką w ząb.

Pokiwałem głową i otworzyłem scyzoryk, wyjmując mniejsze z ostrzy. Przeciąłem pasek, który dotąd informował więzienie, jak się nazywam. Wujek wsunął nóż z powrotem do kieszeni i wyszeptał pod nosem: — Lepiej go mieć i nie potrzebować, niż potrzebować i nie mieć.

— Cóż, czy nie jesteśmy już tak pełni wiatrów jak koń jedzący kukurydzę? — Wsiadłem do Sally i zapiąłem pas.

— Kiedy już się stało, to nie powód do dumy.

— Przynosisz wstyd społeczeństwu.

Wujek włączył bieg i nastawił Free Bird w wykonaniu Wynonny Jud.

— Nawet połowy tego nie zaznałeś — powiedział.

To też było prawdą.

Miałem jakieś sześć lat, gdy władze stanowe odesłały mnie do domu Willee'ego i Lorny McFarlandów. To miało być moje miejsce docelowe. Ale po dwudziestu dwóch latach mieszkania z wujkiem Willeem znałem tylko połowę własnej historii. Większość życia poświęciłem na odszukanie prawdy o drugiej połowie.

I właśnie gdy mieliśmy już włączyć się w strumień jadących samochodów, wujek wrzucił luz i opuścił okulary do połowy nosa.

— Och... Tommye jest w domu.

Willie Nelson śpiewa o aniele, który zbytnio zbliża się do Ziemi, przycina sobie skrzydło i ląduje tu chory i uziemiony. On nastawia mu skrzydło i zakłada opatrunek jedynie po to, by zobaczyć, jak anioł odlatuje, opuszcza stratosferę, unosząc się wraz z prądem powietrznym. Słowa „Tommye jest w domu” brzęczą mi w uszach jak dzwon na wieży zegarowej. Pamiętam te dźwięki. Wujek wziął następną wykałaczkę umieszczoną w gąbce w osłonie przeciwsłonecznej i położył na języku, patrząc mi w oczy. Starałem się nic po sobie nie pokazać, pytając.

— Kiedy?

Wujek z powrotem nakłada okulary i poprawia boczne lusterko.

— Kilka dni temu.

— Gdzie się zatrzymała?

Przyspieszył i pomachał do kierowcy czarnego suburbiana, który pozwolił mu się włączyć do ruchu.

— U nas.

Po latach nieodpowiadania na telefony, wielu listach zwróconych nadawcy, jednej niezapowiedzianej wizycie, plotkach, a w końcu po ujawnieniu okrutnej prawdy Tommye wreszcie wróciła do domu.

³ Drużyna piłkarska uniwersytetu Notre Dame w Indianie.

⁴ Touchdown Jesus — wielki fresk przedstawiający Chrystusa, widoczny ze stadionu Notre Dame.

⁵ Crimson Tide — drużyna piłkarska Uniwersytetu Alabama.

⁶ Bear Bryant — Paul William, kultowy trener drużyny piłkarskiej Uniwersytetu Alabama.

⁷ Penn State — stan Pensylwania i trener stanowej drużyny uniwersyteckiej Joe Paterno.

⁸ Uniwersytecka drużyna piłkarska z Florydy.

⁹ Sto czterdzieści stopni w skali Fahrenheita to około sześćdziesięciu stopni w skali Celsjusza.

opr. ab/ab