Wartość papieskiego przesłania tkwiąca w nowości życia wpisanej w ideał...

pod red. Krystyny Chałas

WYCHOWANIE KU WARTOŚCIOM W ŚWIETLE NAUCZANIA JANA PAWŁA II

Elementy teorii i praktyki - tom III

ISBN: 978-83-7442-430-1

wyd.: Wydawnictwo JEDOŚĆ 2007

Alina Rynio

Obiektywna wartość pedagogicznego przesłania Jana Pawła II

Wartość papieskiego przesłania tkwiąca w nowości życia wpisanej w ideał wychowania

Nowość życia stanowi podstawę tego wychowania. Polega ona na przylgnięciu do prawdy, dobra i piękna, które mają swoje źródło w Bogu żywym i obecnym objawiającym się w osobie Jezusa Chrystusa. Jan Paweł II widząc w Nim źródło, podstawę i ostateczny autorytet moralny - wskazuje na wartość przynależności do Boga i wierności mu. Przez pryzmat tej przynależności i oddania siebie do dyspozycji Temu, który z niczego powołuje człowieka do istnienia, Jan Paweł II nawołuje do patrzenia na rzeczywistość, nie wyłączając z niej ludzkiego grzechu i nieadekwatności. Stąd wychowanie, jakie proponuje, uczy nie tylko cnoty, rozumianej jako determinacja we wprowadzaniu w życie wzniosłych ideałów, ale uczy też bólu grzechu, prostoty serca i budowania własnego życia i życia bliźnich na pewności, że niezależnie od sytuacji i okoliczności człowiek jest przez Boga miłowany miłością miłosierną. Tak rozumiane wychowanie oparte jest na pamięci 0 wielkich dziełach Boga, na osobistej relacji z Nim i tym wszystkim, co od Niego pochodzi. To, o czym mówił Jan Paweł II, dotykało serca człowieka i z nim korespondowało. Dotykając życia ludzkiego i tego wszystkiego, co się nań składa - Ojciec Święty apelował o czystość i pokorę myśli. Głosząc orędzie wiary, nadziei i miłości, papież uczył, jak pokonywać wszystko co negatywne, jak współżyć z innymi, jak kochać, by doświadczyć jedności, a przez to przygotować się do wieczności.

Swoich słuchaczy, i to bez względu na wiek, postrzegał jako świadków i powierników prawdy. Oczekiwał, że słuchający go poznając normatywną moc prawdy, i doświadczając miłości Boga, oddadzą Mu siebie do dyspozycji, i zaczną ową prawdą i miłością promieniować.

Innym sposobem ujmowania istoty wychowania wskazującym na jego cel jest przeświadczenie, że "człowiek w pełni wychowany, zdolny wychowywać sam siebie i drugich, to człowiek w pełni dojrzały we wszystkich wymiarach i możliwościach". Mając na względzie papieski sposób ujmowania istoty wychowania przynależącego do cultura animi rozumianej jako dojrzewanie człowieka we wszystkich jego zdolnościach i wymiarach, należy zauważyć, że ma ono uczyć człowieka poznawania rzeczywistości i wychowywać go tak, aby stawał się człowiekiem w całokształcie swego istnienia i międzyludzkich relacji. Przy czym, "człowiek nie może zrealizować siebie w pełni, zrealizować w pełni swego człowieczeństwa, jeśli nie żyje nadprzyrodzonym wymiarem swego własnego istnienia w świecie i swym związkiem z Bogiem"⁶. Dzieje się tak dlatego, że właściwe znaczenie wychowania człowieka objawia odwieczne Słowo Ojca, "które stając się człowiekiem, objawiło człowiekowi jego własne człowieczeństwo i jego pełny wymiar, to znaczy synostwo Boże"⁷.

W świetle tak formułowanej istoty wychowania szczególnego znaczenia nabiera fakt "bycia człowiekiem", jak również wszystko to, co człowiek "ma" i "posiada", czyli to, co człowiekowi zostało jakoś "dane i zadane", za co ponosi on odpowiedzialność. Tym zaś, co zostało mu dane i zadane jest jego własne człowieczeństwo i pragnienie postępu ku "bardziej ludzkiemu światu" i "ludzkiemu życiu". Wyrażenia te mają charakter nie tylko kwalifikujący, ale i po-stulatywny o czym świadczy występowanie przysłówka "bardziej". Niezależnie też od szczegółowych treści, jakie ten niesłychanie pojemny termin niesie ze sobą, trzeba w nim podkreślić uzależnienie wizji nowego świata i wychowania od przyjmowanej koncepcji człowieka. Termin "bardziej ludzki świat" odniesiony do wychowania pojawia się w nauczaniu Jana Pawła II w kontekstach wyraźnie nawiązujących do wypowiedzi soborowych. Niejednokrotnie jest wołaniem o "pełną prawdę o człowieku"⁸ realizującym się na drodze "prawdziwego"⁹, "integralnego"¹⁰ i "pełnego rozwoju"¹¹. Przy czym celem i szczytem tego rozwoju jest przede wszystkim sam człowiek stanowiący jego podmiot¹². Aby jednak rozwój odpowiadał naturze człowieka, która stanowi podstawę do wychowania, musi ono już z definicji uwzględniać ludzkie dążenie do prawdy, moralność oraz związek człowieka z Bogiem - musi uwzględniać ludzką transcendencję¹³. Nie dziwi zatem fakt, o czym była już mowa wcześniej, iż papieską wizję wychowania warunkuje konieczność poznania pełnej prawdy o człowieku i konieczność właściwego, realistycznego jej odczytania. Przy czym pełna prawda o człowieku nie jest tu bynajmniej idealizowana. Opiera się na odczytaniu statusu ontycznego człowieka jako osoby, a więc szczytowej formy bytowania w całym uwarunkowaniu płynącym z natury. Chodzi o ludzką przygodność, kruchość, niewystarczalność, a wreszcie grzeszność. Spójna wizja wychowania człowieka nie może w jego naturze nie dostrzegać tych elementów, które z jednej strony stanowią przyczynę bycia wychowywanym, a z drugiej - paradoksalnie - utrudniają jego realizację. Autentyczne wychowanie jest dla Jana Pawła II wychowaniem integralnym w swej strukturze i treści. Najpierw wymaga uznania integralności bytu ludzkiego, w którym tak cielesność, jak i duchowość - mimo ich naturalnego powiązania - nie są redukowalne do siebie.

Realizowanie tak rozumianej istoty wychowania zakłada refleksję nad własnym doświadczeniem i zamiłowanie do obiektywnej prawdy ujmowanej w aspekcie wartości i powinności. Wychowania potrzebuje w szczególności człowiek młody, by móc harmonijnie wzrastać. W relacji do młodych Jan Paweł II mówi o "sztuce wychowania pozytywnego ukazującej dobro właściwych i angażujących doświadczeń, urzekających szlachetnością i pięknem". Co więcej, jest to "sztuka pomagania młodym w "wewnętrznym wzrastaniu". Dokonuje się to przez rozbudzanie ich wewnętrznej wolności oraz przez "przezwyciężanie zewnętrznych uwarunkowań i formalizmów". Istota tej sztuki polega na "pozyskiwaniu młodzieńczych serc, by z radością i zadowoleniem zapalać je do dobra, prostując wypaczenia i przysposabiając je do przyszłych zadań poprzez rzetelną pracę nad charakterem"¹⁴. Owo "pozyskiwanie" odbywa się na drodze prawdziwego bycia do dyspozycji młodzieży, szczerej życzliwości i umiejętności dialogu.

⁶ Jan Paweł II, W dziele kultury Bóg zawarł przymierze z człowiekiem. Przemówienie do świata kultury, Rio de Janeiro 01 VII 1980, w: tenże, Wiara i..., dz. cyt., s. 85.

⁷ Gratissimam sane. List do rodzin z okazji Roku Rodziny, w: Wybór listów Ojca Świętego Jana Pawła II, P. Słabek, J. Jękot (red.), t.1, Kraków 1997, s. 310.

⁸ Zob. Jan Paweł II, Encyklika Centesimus Annus (CA), nr 41, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Kraków 1996.

⁹ Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis (SRS), nr 9;35;42; także CA, nr 29, w: Encykliki..., dz. cyt., oraz Posynodalna Adhortacja apostolska Christifideles laici (ChFL), nr 42, w: Adhortacje Ojca Świętego Jana Pawła II, t.I, Kraków 1996.

¹⁰ ChFL, nr 32.

¹¹ Tamże, nr 28, 32.

¹² Zob. Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens (LE), nr 18.

¹³ Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio (FC), nr 6; zob także SRS nr 28; 33 oraz CA, nr 29.

¹⁴ Jan Paweł II, List Juvenum Patris Ojca Świętego Jana Pawła II do umiłowanego syna Egidio Vigano przełożonego generalnego Towarzystwa Salezjańskiego w setną rocznicę śmierci św. Jana Bosko, p. 8.

opr. aw/aw