Argumenty płynące z rozumienia wychowania jako sztuki wzajemnego obdarzania...

Fragmenty pracy zbiorowej pod red. Krystyny Chałas "Wychowanie ku wartościom w świetle nauczania Jana Pawła II"

pod red. Krystyny Chałas

WYCHOWANIE KU WARTOŚCIOM W ŚWIETLE NAUCZANIA JANA PAWŁA II

Elementy teorii i praktyki - tom III

ISBN: 978-83-7442-430-1

wyd.: Wydawnictwo JEDOŚĆ 2007

Alina Rynio

Obiektywna wartość pedagogicznego przesłania Jana Pawła II

Argumenty płynące z rozumienia wychowania jako "sztuki wzajemnego obdarzania człowieczeństwem" i "twórczości o przedmiocie najbardziej osobowym"

Ujmując wychowanie jako "sztukę", Jan Paweł II zauważa, że wychowanie będąc jednym z przejawów ludzkiej aktywności, jest świadomym i celowym działaniem zachodzącym między wychowawcą a wychowankiem i polega przede wszystkim "na wzajemnym obdarzaniu człowieczeństwem". Wymaga szczególnej postawy wychowawcy i całego zespołu pedagogicznego, domaga się też adekwatnych sposobów i poczynań opartych na przekonaniach płynących z rozumu i wiary. W Liście do rodzin Gratissimam sane opublikowanym z okazji Roku Rodziny w 1994 r. czytamy, że wychowanie to: "obdarzanie dwustronne". "Rodzice obdarzająswym dojrzałym człowieczeństwem nowo narodzonego człowieka, a ten z kolei obdarza ich całą nowością i świeżością człowieczeństwa, które z sobą przynosi na świat. Nie przestaje to być aktualne również w przypadku dzieci ułomnych i niedorozwiniętych fizycznie lub psychicznie. Pod tą postacią również objawia się człowieczeństwo, które może być wychowawcze i to w szczególny sposób"¹⁵.

Rodzicielstwo jako pierwszy i podstawowy fakt obdarzania człowieczeństwem otwiera przed rodzicami i dziećmi daleko idącą perspektywę. Zdaniem Jana Pawła II "zrodzenie co do ciała oznacza początek dalszego «rodzenia», stopniowego i wielostronnego rodzenia poprzez cały proces wychowania"¹⁶ oparty na "zasadzie czci", czyli afirmacji człowieka, jako człowieka. Bezpośrednimi wychowawcami w stosunku do swoich dzieci pozostają zawsze na pierwszym miejscu rodzice. Są wychowawcami, ponieważ są rodzicami ¹⁷, a wychowanie "to zawsze emanacja ojcostwa i macierzyństwa. W ten sposób jest zawsze związane z rodziną i z Bogiem Ojcem"¹⁸, który nieustannie oczekuje od człowieka, aby ten poznał i wybrał jako wzór, Absolut, ideał osobowy. Z analiz nauczania papieskiego wynika jednoznacznie, że ojcem i matkąjest się z powołania i przeznaczenia do odzwierciedlenia podobieństwa do samego Boga. W Nim jest moc, ale i pomoc dla tych, którzy chcą według tego obrazu się spełniać. Ojciec Święty uczył też, iż "aby człowiek wzrósł i został wychowany nie starczy jednego życia"¹⁹. Wszyscy inni uczestnicy procesu wychowawczego działają poniekąd w imieniu rodziców, w oparciu o ich zgodę, a w pewnej mierze nawet na ich zlecenie.

Jego zdaniem proces wychowawczy prowadzi do fazy, do której się dochodzi wtedy, gdy po osiągnięciu pewnego stopnia dojrzałości psychofizycznej "człowiek zaczyna wychowywać się sam"²⁰. Z biegiem czasu owo samowychowanie przerasta dotychczasowy proces wychowawczy. Przerastając, nie przestaje jednak z niego wyrastać. "Młody człowiek spotyka nowe osoby i nowe środowiska, a w szczególności nauczycieli i kolegów w szkole, którzy zaczynają odgrywać w jego życiu wpływ wychowawczy, dodajmy: dodatni albo ujemny"²¹.

Wychowawca w kontakcie z wychowankiem zmierzając do wprowadzenia trwałych zmian w jego postawie, musi pamiętać o tym, że "człowiek jest powołany do życia w prawdzie i miłości" i "że każdy urzeczywistnia siebie przez bezinteresowny dar z siebie samego". Prawdy te Jan Paweł II odnosi zarówno do tych, którzy wychowują, jak i do tych, którzy są wychowywani. Mając na względzie fakt, iż "wychowanie jest procesem, w którym wzajemna komunia osób dochodzi do głosu w sposób szczególny", w wychowawcy widział on osobę, która «rodzi» w znaczeniu duchowym".

Jan Paweł II, na wiele lat przed swoim pontyfikatem, podkreślał wielokrotnie, że "wychowanie to twórczość o przedmiocie najbardziej osobowym"²². Na licznych spotkaniach z młodzieżą różnych kontynentów, w orędziach z jakimi się do niej zwracał, a szczególnie w liście z 1985 roku, już jako papież, stwierdza: "Chodzi tu zarazem o pełną i dogłębną autentyczność człowieczeństwa, o takąż autentyczność rozwoju ludzkiej osobowości, kobiecej czy męskiej, z wszystkimi właściwościami, jakie stanowią niepowtarzalny rys tej właśnie osobowości, a równocześnie wywołują wieloraki rezonans w życiu środowisk i wspólnot, poczynając od samej rodziny. Każdy z Was ma w jakiś sposób przyczynić się do bogactwa tych wspólnot przede wszystkim przez to, kim jest"²³. Jan Paweł II uważał, że "w takim ujęciu wychowanie może być równocześnie uważane za prawdziwe apostolstwo". Swoje stanowisko w tym względzie uzasadniał faktem, iż tak rozumiane wychowanie "jest wspólnym uczestnictwem w prawdzie i miłości, w tym ostatecznym celu, który stanowi powołanie człowieka ze strony Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego"²⁴. Wysiłki wychowawcy mogą być uwieńczone powodzeniem lub porażką. Zarówno wychowawca, jak i wychowanek, oddziałują na siebie. Następuje między nimi przepływ informacji, dokonuje się komunikacja społeczna i wymiana darów. Kto wpływa na drugiego jednocześnie coś mu przekazuje.