New addictions. Pojęcie uzależnienia

Cesare Guerreschi Nowe uzależnienia ISBN: 978-83-7580-165-1 wyd.: Wydawnictwo Salwator 2010

Wybrane fragmenty Wprowadzenie Wstęp New addictions. Pojęcie uzależnienia Współuzależnienie Nowe formy uzależnienia Internet: pomiędzy normalnością a patologią Cechy problematycznego korzystania z Internetu Internet i depresja Skutki w relacjach rodzinnych Nadużywanie Internetu w miejscu pracy

New addictions. Pojęcie uzależnienia

Uzależnienie jako dotyczące wielu aspektów indywidualnej osoby jest zjawiskiem na tyle złożonym, że nie można go ująć w ramy precyzyjnej definicji, która zostałaby powszechnie zaakceptowana przez społeczność naukowców. Dotyka człowieka na wielu poziomach: na poziomie behawioralnym ujawnia się poprzez poszukiwanie pewnych substancji czy powtarzanie określonych zachowań. Jednocześnie uzależniony jest tak pochłonięty przedmiotem uzależnienia, że nie może się bez niego obejść i zaniedbuje inne sprawy, od relacji uczuciowych po kwestie zawodowe. Negatywne skutki takiej sytuacji wpływają na całe jego życie i stają się przyczyną cierpienia, również w kontekście przynależności do określonych grup. Na przykład w przypadku osoby uzależnionej od narkotyków obserwuje się stopniowy rozpad jej relacji społecznych, emocjonalnych, zawodowych i rodzinnych, spowodowany zdominowaniem różnych dążeń przez jedno główne — zdobycie danej substancji psychoaktywnej. Widać zatem, że definicja uzależnienia niebiorąca pod uwagę jego złożoności i konkretnych odniesień będzie zawsze niepełna. Nie należy rozpatrywać problemu narkomanii, skupiając się przede wszystkim na cechach przyjmowanego narkotyku i jego właściwościach uzależniających organizm pod względem chemicznym i fizjologicznym, nie biorąc pod uwagę wpływu substancji na psychikę uzależnionego. Tym bardziej nie można badać osobowości jednostki, by odnaleźć w niej skłonności do popadania w uzależnienia, próbując de facto stworzyć model swego rodzaju „osobowości uzależnionej” (Rigliano, 1998).

Bardzo interesujące jest prześledzenie jedynego w swoim rodzaju, szczególnego i brzemiennego w znaczenia procesu, jakim jest relacja zachodząca pomiędzy podmiotem a przedmiotem uzależnienia (Rigliano, 1998). Okazuje się, że to nie rodzaj narkotyku czy jego działanie jest przyczyną uzależnienia od niego — powstaje ono w wyniku interakcji pomiędzy przedmiotem, podmiotem i kontekstem, w jakim funkcjonują. Bateson (1976, 1984), w bardzo ciekawy sposób wyjaśniając złożoność systemów uzależnień, stwierdza, że nie kształtują się one zgodnie z jednoprzyczynową strukturą linearną. Skutki jakiegoś zdarzenia oddziałują, jego zdaniem, na przyczyny, zmieniając doznania i postrzeganie samego siebie. To zaś prowadzi do konkluzji, że to nie przyczyny uruchamiają zachowania, ale ich rezultaty, które nabierając szczególnego znaczenia dla podmiotu, ułatwiają mu powtarzanie określonych zachowań. Bateson, zbierając hipotezy systemowe opracowane przez siebie i Riglianego (1998), formułuje bardzo szeroką definicję uzależnienia: „Uzależnienie jest wynikiem nałożenia się mocy substancji uzależniającej oraz mocy, jaką jednostka jest skłonna jej przypisać”. Podmiot, wyposażony w zespół pewnych cech charakterystycznych i odczuwający pewne potrzeby, stykając się z przedmiotem uzależnienia, którym może być jakaś substancja, zachowanie czy relacja, przeżywa szczególne doświadczenie związane z oddziaływaniem tego właśnie przedmiotu na swoją psychikę w wyniku takiego kontaktu. Schaffer (1964) twierdzi, że istotą uzależnienia jest subiektywne doświadczenie, sposób, w jaki przedmiot uzależnienia zmienia kondycję jednostki. Uzależnienie to nie „nałóg” ani choroba, ale proces rozpoczynający się w chwili, kiedy osoba dzięki kontaktowi z pewnym wyjątkowym przedmiotem odbiera siebie w sposób inny niż dotychczas i postrzega zmianę wizerunku samej siebie jako coś pozytywnego lub lepiej odpowiadającego swoim potrzebom. Jest to „osobiste przekonanie, ugruntowane w wyniku interpretowanego subiektywnie doświadczenia, o znalezieniu w jakimś miejscu czy przedmiocie i tylko w nim podstawowego zaspokojenia swoich najważniejszych potrzeb i pragnień” (Rigliano, 1998, s. 54). W takim ujęciu uzależnienie nie ma jednej czy wielu przyczyn, lecz opiera się na cyklu potrzeb i znaczeń, zawężających pole możliwych wyborów do jednej tylko opcji — kontaktu z przedmiotem uzależnienia.

opr. aw/aw