Pokorna Królowa z Nazaretu

Maryja jest Królową. Godność królewska to majestat, potęga, ogrom władzy mogący budzić lęk. Czy ów tytuł trafnie opisuje zatem najpokorniejszą Służebnicę, Panią dyskretnie usuwającą się w cień?

"Królem wprawdzie w pełnym, właściwym i absolutnym znaczeniu jest tylko Jezus Chrystus, Bóg Człowiek, jednakże Maryja, choć w ograniczony i analogiczny sposób, uczestniczy w królewskiej godności jako Matka Chrystusa Boga... Towarzyszka w dziele Odkupienia... Nie ma więc żadnej wątpliwości, że Najświętsza Maryja przewyższa godnością wszystkie istoty stworzone i że otrzymała Ona, po Synu, prymat nad wszystkimi" - odpowiada papież Pius XII w encyklice "Ad coeli Reginam", ustanawiającej święto Najświętszej Maryi Panny, Królowej. Królową wielbią wezwania Litanii Loretańskiej. O tym, iż Maryja jest Królową, wiedzieli także artyści, którzy przedstawiali Madonnę na tronie, w lśniących złotem, klejnotami i purpurą szatach, z koroną lub diademem na skroniach. Ukazywali także scenę Jej koronacji w niebie. Istotę niezwykłego królowania Maryi znakomicie oddaje obraz piętnastowiecznego malarza Enguerranda Quartona. Program ikonograficzny dzieła, złożony, lecz przemawiający do wyobraźni, opracował zleceniodawca obrazu, kanonik Jean de Montagnac. Jak więc wyobraził sobie koronację francuski duchowny i jak zrealizował ją malarz? Na zamrożonych, śnieżnych obłokach zasiada centralna grupa, ułożona na kształt okręgu: Trójca Święta dokonuje aktu koronacji. Uderza nas fakt, że Syn i Ojciec są niemal identyczni, choć nie stanowią swego dokładnego odbicia lustrzanego. Czym wyjaśnić ten fakt? "Winien się tam znaleźć obraz raju, a w tym raju winna być Trójca Święta i nie powinno być żadnej różnicy między Ojcem i Synem, i Duch Święty w formie gołębicy, a Matka Boska przed nimi" - czytamy w umowie księdza z artystą. Zatem pragną oni podkreślić, że Syn i Ojciec stanowią jedno, zaś Duch Święty, Gołębica dotykająca koniuszkami skrzydeł ust dwu Osób Boskich, jest żywą więzią miłości. Świadkami uroczystości są hierarchie niebios - archaniołowie, cherubini i serafini - oraz zastępy Świętych. Poniżej złotego, symbolizującego nadziemską chwałę, tła rozpościera się ciemnogranatowy, prawie czarny pas nieba nad ziemią. Na głównej osi obrazu artysta umieścił krzyż, u stóp którego modli się donator obrazu. Na lewo od miejsca męki Pańskiej rozciąga się powietrzny, daleki widok Rzymu, z ukazaną w zbliżeniu sceną Mszy świętego Grzegorza. Najbliżej dolnej krawędzi obrazu widnieje obraz czyśćca. Po prawej zaś stronie krzyża, na tle pejzażu Jerozolimy, rozgrywa się scena u pustego grobu, który opuścił już Chrystus, a u dołu zbocza Golgoty otwiera się otchłań piekła. Co mówi obraz o królowaniu Maryi? Dlaczego w swym dziele połączył artysta wszystkie te sceny? Maryja jest Królową pełną pokory. Godność swą przyjmuje na klęczkach, ze złożonymi na piersiach rękami. Mimo kosztownej szaty i bogatej korony pozostaje skromną Dziewicą z Nazaretu, która w skupieniu słuchała słów pozdrowienia anielskiego. Malarz, by podkreślić ową pokorę i oddanie, umieścił Jej postać nie przed grupą Trójcy, jak to zaznaczył w umowie donator, lecz za nią. Krzyż, ów węzeł historii zbawienia, przypomina także o Jej bólu, o męce Matki, Królowej cierpiącej. Pod krzyżem Zbawiciel oddał ludzi pod Jej opiekę - i w chwili koronacji obszerny płaszcz Maryi opiekuńczo otula ziemię. Maryja jest więc Królową - Pośredniczką, Orędowniczką ludzkości, Królową, która wskazuje nam drogę do zbawienia. Owa droga wiedzie przez Eucharystię - o czym mówi cud świętego Grzegorza - i wspólnotę Kościoła, prowadzi przez śmierć i sąd ku zmartwychwstaniu i wiecznemu szczęściu. O wspaniałości owego szczęścia pragnie dać wyobrażenie obraz Quartona, którego piękne zestawienia barwne - chłodna, atłasowa purpura płaszczów Ojca i Syna współgra z gorejącą czerwienią cherubinów, płonących w ogniu Bożej miłości, a głęboki błękit płaszcza Maryi odpowiada ultramarynowym główkom serafinów, wynurzających się z chmur - podkreślają chwałę "Królowej wszelkiego stworzenia, Królowej świata i Pani wszechrzeczy".

opr. mg/mg