Maryja - Matka Boga i Matka Kościoła

MARYJA — MATKA BOGA I MATKA KOŚCIOŁA

Z otchłani ziemskiej, o Mario! Do Ciebie
Na skrzydłach duszy modlitwę mą niosę;
Gwiazdo zaranna, co świecisz na niebie,
Kwiecie, co kwiatom ziemskim zsyłasz rosę,
Różo duchowa, szczycie rajskiej wieży,
Niech Ciebie moja modlitwa dobieży.
(...)
O! Matko moja! O nic Cię nie proszę,
Bo znasz tajniki mej duszy najskrytsze:
Znasz wszystkie chęci, które w sercu noszę.
Od ludzkich pragnień Twe laski obfitsze,
Więc to mi tylko użycz laską swoją,
Co zgodne z Niebios i co z wolą Twoją.
Władysław Bełza (1847-1913),
Modlitwa do N. Marii Panny

Imiona Maryi

Nazywamy Ją różnymi imionami, np. Najświętsza Maryja Panna, gdyż spośród wszystkich ludzi na świecie była, jest i pozostanie najświętsza. Dlaczego? Ona już od chwili swego poczęcia w łonie matki, świętej Anny, była wolna od dziedziczenia grzechu pierworodnego ze względu na to, że miała zostać Matką Boga-Człowieka. W swym życiu osobistym nigdy nie popełniła najmniejszego grzechu i to jest drugi powód Jej niezrównanej świętości.

Czy była jedynie Matką Jezusa jako człowieka (Christotokos)? - jak sądzą arianie czy muzułmanie. Jednocześnie Maryja była Matką Jezusa jako Syna Bożego. Dlatego — Ona jedna — nosi tytuł Bogarodzicy (Theotokos), Bożej Rodzicielki, Matki Boskiej.

Ze względu na Jej doskonałość (Niepokalane Poczęcie, osobistą bezgrzeszność) i godność Bożej Rodzicielki, Maryja — spośród wszystkich ludzi — jest duchowo najbliżej Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Jest szczególną Orędowniczką i Pośredniczką między nami, grzesznymi, a Panem Bogiem.

Jezus począł się z Ducha Świętego, narodził się z Maryi Panny

Jedyny Syn Ojca, poczęty jako człowiek w łonie Maryi Dziewicy, jest „Chrystusem”, to znaczy namaszczonym przez Ducha Świętego od początku sinego ziemskiego życia (KKK 486).

Pan Bóg chciał, aby Jego Syn — jako człowiek — począł się z Maryi Dziewicy bez udziału męża. Skoro Bóg stworzył cały świat i bezustannie podtrzymuje go w istnieniu, czyż nie mógłby sprawić, by jego Syn przyszedł na świat inaczej niż zwykli śmiertelnicy: bez udziału męża? Wszak Biblia mówi, że u Boga nie ma nic niemożliwego.

Wcześniej, najświętszy i wszechmocny Bóg sprawił, że zmaza grzechu pierworodnego nie dotknęła duszy Maryi Dziewicy i że Ona nigdy Boga nie zasmuciła najmniejszym osobistym grzechem. Dlatego Pan Jezus narodził się z Niepokalanie Poczętej Maryi Dziewicy za sprawą Ducha Świętego, bez udziału męża Maryi. Kościół modli się do Maryi słowami pieśni kościelnej:

Witaj, Święta i Niepokalana,
Anielskimi pozdrowiona głosy.
Matką Boga z niewiast Tyś wybrana,
Ozdobniejsza jesteś nad niebiosy.
Tyś jaśniejsza łaską Bożą, niż jutrzenka, gdy przed zorzą
Na zaraniu zajaśnieje, promieniami na świat sieje,
A Twej szaty słońce jest niezachodzące.
(...)
Cnót ozdobo i piękności wzorze,
Jasnym jesteś przykładem czystości,
Przewodniczką nam wszystkim w pokorze,
Swym przykładem wiedź nas ku wieczności.
Święta Panno nad pannami, módl się, przyczyń się za nami
Do Jezusa, Syna Twego, zachowaj nas od wszego złego,
Twoja niech przyczyna sprawi to u Syna.

Dlaczego Matka Chrystusa jest także Matką Kościoła?

Kościół powszechny jest wspólnotą zbawienia. Ustanowioną przez samego Jezusa. Po wniebowstąpieniu Jezusa Maryja „modlitwami swymi wspierała początki Kościoła” — poucza Sobór Watykański II (LG 69). Przed zesłaniem Ducha Świętego Maryja — wraz z innymi kobietami — modliła się z apostołami o dary Ducha Świętego.

Niepokalana Dziewica i Najświętsza z ludzi, wolna od i wszelkiej zmazy pierworodnej, po zakończeniu życia ziemskiego, została wraz z duszą i ciałem wzięta do nieba. Jest to dogmat wiary uroczyście potwierdzony w poł. XX wieku. Wniebowzięta Maryja — w sposób szczególny uczestniczy w zmartwychwstaniu Jezusa i uprzedza zmartwychwstanie wszystkich pozostałych chrześcijan.

Taka jest powszechna wiara chrześcijan wyrażona także w liturgii bizantyjskiej:

W narodzeniu Syna zachowałaś dziewictwo, w zaśnięciu nie opuściłaś świata, o Matko Boża: połączyłaś się ze źródłem życia, Ty, która poczęłaś Boga Żywego, a przez swoje modlitwy uwalniasz nas od śmierci.

Matka łaski Bożej

Maryja przylgnęła całkowicie do woli Ojca niebieskiego. Była i jest wierna zamysłowi zbawienia, jaki realizuje Jej umiłowany Syn. Maryja jest też uległa natchnieniom Ducha Świętego, gdyż jest Niepokalanie Poczęta i bezgrzeszna, po prostu najświętsza z ludzi.

Z tych powodów Maryja jest wyjątkowym członkiem Kościoła powszechnego. Jest przeobrażeniem najdoskonalszym Kościoła i wzorem dla nas wszystkich, ponieważ w heroiczny sposób zrealizowała wszystkie cnoty, a zwłaszcza wiarę, nadzieję i miłość do Boga i ludzi.

Przez to wszystko Maryja stała się dla nas Matką w porządku łaski. Uczy nas, jak współdziałać z łaską Boga. Macierzyństwo duchowe Maryi, wobec grzeszników i ludzi szczerze dążących do doskonałości, trwa nieustannie. Zaczęło się w chwili zwiastowania, gdy Maryja wypowiedziała Bogu pierwsze: TAK. Była wierna Bogu pod krzyżem, a teraz nie przestaje orędować za nami jako: Orędowniczka, Wspomożycielka wiernych, Pośredniczka wszelkich łask wysłużonych przez Jezusa, Ucieczka grzeszników.

Jakie znasz modlitwy i litanie, w których wymieniamy liczne tytuły Maryi Dziewicy?

REFLEKSJA

1. Matka Kościoła

Jan Paweł II w swej pierwsze encyklice Redemptor hominis 22 (Odkupiciel człowieka - podkr. KB) pisał:

Jest Maryja Matką Kościoła dlatego, że na mocy niewypowiedzianego wybrania samego Ojca przedwiecznego i pod szczególnym działaniem Ducha Miłości, dała Iudzkie życie Synowi Bożemu, od którego bierze łaskę i godność wybrania cały lud Boży, a „dla którego wszystko i przez którego wszystko „.

Jej własny Syn chciał wyraźnie rozszerzyć macierzyństwo swej rodzonej Matki — rozszerzyć w szczególnym znaczeniu, łatwo dostępnym dla ludzkich dusz i serc — wskazując Jej z wysokości krzyża swego umiłowanego Ucznia jako syna. Chciał też Duch Święty, ażeby Ona sama, po Wniebowstąpieniu Pańskim, trwała w Wieczerniku na modlitwie i oczekiwaniu wspólnie z Apostołami aż do dnia Pięćdziesiątnicy, w którym widzialnie miał narodzić się Kościół, wychodząc z ukrycia.

A z kolei całe pokolenia uczniów, wyznawców, miłośników Chrystusa (...) niejako zabierały do siebie tę Matkę (...) My więc wszyscy, którzy stanowimy dzisiejsze pokolenie uczniów, wyznawców i miłośników Chrystusa, również pragniemy z Nią szczególnie się zjednoczyć. (...) Czynimy to z najgłębszej wiary, nadziei i miłości.

2. Boża Rodzicielka

Maciej Kazimierz Sarbiewski ( 1595 -1640), zwany przez współczesnych i potomnych Horacym chrześcijańskim, w wielu utworach renesansowych wielbił Matkę Chrystusa i naszą Orędowniczkę. W utworze Do Najświętszej Panny pisał (przeł. Ludwik Kondratowicz)

Quasi Aurora consurgens, pulchra ut Luna* 
Gdy bez Dzieciny oglądam Cię Panno
Dziwię się Twej urodzie:
Zda mi się widzę jutrzenkę zaranną
W różowych falach na wschodzie
Gdy zasię widzę Matkę i Pacholę:
To — księżyc w północnych cieniach,
Co złotolisty blask w swoim czole
Bierze w słonecznych promieniach.
Gdy zaś Twe Dziecię, o Matko i Pani!
Tulisz rękami do łona:
Jasnaś jak słońce, co niebom hetmani
W pośrodku gwiazd milijona.

3. Matka Boża i nasza

Wszyscy znają Inwokację Adama Mickiewicza (1798-1855) z Pana Tadeusza: Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie... Niewielu natomiast zna Słowa (Najświętszej) Panny ( 1842) skreślone przez tego wieszcza. A właśnie ten liryczny utwór, powstały, według wyznania samego poety, w okresie wielkich przeżyć religijnych, jest całkowicie inny od wszystkiego, co dotąd napisano o Matce Bożej. Przede wszystkim uderza wielkość i rozległość myślowa utworu (J. Tretiak), a zarazem siła, niezwykłość i prostota wyrazu (J. Przyboś) . Osoba Maryi ujęta jest w ramach historii Wcielenia Syna Bożego. Matka obiecanego Zbawiciela — przez miłość złączona jest z cierpieniami i tęsknotami swego narodu. Jednocześnie, poprzez swą miłość do Syna, Maryja staje się uniwersalną sojuszniczką w Jego zbawczej misji wobec całej ludzkości.

Maryja — w wierszu Mickiewicza — wspomina, że swą miłość do wszystkich ludzi wypowiedziała „jednym słowem Pańskim, które stało się ciałem”. O jakie słowo chodzi i o jakie wydarzenia z tym faktem związane?

(1)
Pamięć ludu mego obcisnęła serce moje dwunastu taśmami płomienistymi i czułam zawsze tkwiące w moim sercu dwanaście węzłów, zawiązanych na pamiątkę ludu mego.

(2)
Żyłam Izraelem i w Izraelu cała, jako oblubieńcem i w oblubieńcu.

(3)
Przewiewały mię na wskroś westchnienia jego, łzy jego wszystkie ściekły w serce moje. Pełna byłam bólów jego. Ale nadziejami jego jak pierzem porastałam, nosiłam się po Izraelu, żądzami jego jako skrzydłami sięgałam niebios.

(4)
Odtąd przez pierś moję, jako przez noc letnią, pogodną, przechodziły łyskania, pierś moję oświecały łyskania bardzo szerokie i bardzo ciche.

(5)
Aż miłość moja zanieciła się w iskrę widomą i duch mój cały otoczył ją i tylko w nią patrzył.

(6)
I poczułam w łonie bijące dziecię, jako drugie serce, a dawne serce moje utuliło się i ucichło.

(7)
I wypowiedziałam światu całą miłość moję jednym słowem Pańskim, które stało się ciałem. Odtąd żyłam w Synie moim i Synem moim.

(8)
Ale przez pierś moję, jako przez dzień gorący, zaczęły przebijać się pioruny i serce moje stało się pełne mocy, jako gromów. Rozpromienianie się moje siecze ciemności złe; unoszona miłością, depcę zło i na dnie piekła roztłaczam je.

(9)
Otaczam ziemię dłoniami moimi, jako niebem błękitnym, i w każdej chwili, na każdym miejscu, każdemu dobremu duchowi zapalam się i świecę gwiazdą ranną.

4. Modlitwa Anioł Pański

Anioł Pański jest modlitwą odmawianą na głos dzwonów rano, w południe i wieczorem. Pragniemy uczcić Wcielenie Syna Bożego i macierzyństwo Najświętszej Maryi Panny oraz uprosić Jej wstawiennictwo.

Modlitwę tę wprowadzili franciszkanie w XIII wieku. Obecną formę jej odmawiania ustalił papież Pius V w wieku XVI. Który z papieży XX wieku — w sposób szczególny — zachęca do odmawiania modlitwy Anioł Pański wspólnie z Głową Kościoła? W jaki sposób przekazywany jest Anioł Pański odmawiany przez Jana Pawła II?

Do XVIII stulecia brak w naszej literaturze wzmianki tak o modlitwie Anioł Pański, jak też o zwyczaju jej odmawiania.

Jako motyw literacki Anioł Pański pojawia się w okresie przełomu romantycznego. Wzbogaca lokalny koloryt, stwarza nastrój, jest też świadectwem religijnego życia narodu. Z czasem motyw ten nabiera charakteru bardziej refleksyjnego (Ujejski, Gliński, Sienkiewicz, Reymont). Poeci Młodej Polski wykorzystują religijne i obrzędowe treści do uzyskania określonego nastroju (Korab-Brzozowski, Perzyński, a przede wszystkim Kazimierz Przerwa-Tetmajer). W wierszach poetów XX wieku Anioł Pański odzyskuje swe religijne znaczenie.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940) urodził się w Ludźmierzu, koło Nowego Targu, gdzie znajduje się najstarszy kościół na Podhalu — i to właśnie ku czci Maryi Wniebowziętej (1234) — i łaskami słynąca statua Matki Boskiej Ludźmierskiej (1400). Dzwony tego maryjnego sanktuarium zainspirowały później poetę do napisania pięknego wiersza Aniol Pański ( 1898) . Muzykę do tego utworu skomponował Mieczysław Mierzejewski.

Na Anioł Pański biją dzwony,
niech będzie Maria pozdrowiona,
niech będzie Chrystus pozdrowiony...
Na Anioł Pański biją dzwony,
w niebiosach kędyś głos ich kona... (...)

Modlitwa Anioł Pański pojawia się w Traktacie poetyckim Czesława Miłosza. Komu ona towarzyszy?

Gdzie wiatr zawiewa dymem z krematorium
I dzwoni w wioskach dzwon na Anioł Pański,
Przechadza się Duch Dziejów, poświstuje.
Lubi te kraje obmyte potopem,
Bezkształtne odtąd i odtąd gotowe.
Mile mu błyska w opłotkach spódnica
Ta sama w Polsce, w Indiach i Arabii.

5. Wspomożenie wiernych

Pana Boga można prosić o wszystko, co nie jest grzechem. Można prosić przez pośrednictwo Matki Bożej i świętych. Pośród naszych modlitw bywają prośby bardziej przyziemne i bardziej uduchowione, pokorne lub rozkazujące. Które prośby są takie, jakby były już dziękczynieniem? Jak rozumiesz słowa poety: Boże, przez wstawiennictwo Maryi „zatrzymaj śmierć”?

Józef Szczawiński (ur. 1924) w utworze Prośba pisał:

Oczyść nasze modlitwy
z żądań, które nie dotknęły wieczności,
z pragnień zbyt pysznych,
usiłujących przeskoczyć dzień życia.
Naucz nas słów,
w których prośby będą dziękczynieniem,
a skrucha radością.
Zatrzymaj śmierć,
jak wstrzymałaś ją przed progiem
starca Symeona 
póki nie poczujemy
w naszych sercach i rękach
ciężaru Objawienia

6. Czy ateista może wierzyć w Matkę Boską?

Jan Marian Hemar ( 1901-1972), poeta, prozaik, dramatopisarz, satyryk, autor piosenek, scenariuszy filmo-wych i adaptacji, napisał m.in. Modlitwę do Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej. Pisał ją w marcu 1940 roku na wychodźstwie, gdzie od wybuchu II wojny światowej musiał się znajdować.

Matko Boska, Królowo łagodna,
Jak Cię prosić? Każde słowo boli.
Nie myśl o nas. Warszawa jest głodna.
Nie dbaj o nas. Warszawa w niewoli.
(...)
Policz wszystkich na cmentarzach skwerów.
Tam krzyż każdy kwiatem Ci się schyli.
Na schylone krzyże bohaterów
Zawieś order — Virtuti Civili.

Zastanów się nad treścią jednej fraszki Hemara. Czy jest możliwe, aby konsekwentny ateista nie wierzył w Boga, a czcił Matkę Boską? Co mogłoby być pozytywnego w takiej postawie, może to, ażeby „Ucieczka grzeszników” zaprowadziła go do Boga? Oto fraszka pt. Na ateusza:

Polski ateusz z logiką beztroską
Nie wierzy w Boga. Tylko w Matkę Boską.

7. Dlaczego Maryję zwiemy „Gwiazdą zaranną” i „Jutrzenką”?

8. O co błaga Maryję podmiot liryczny wiersza Władysława Bełzy (motto)?

9. Dlaczego nazywamy Maryję Dziewicą i zarazem Matką Syna Bożego?

10. Co oznacza, że Maryja jest Niepokalanie Poczęta?

11. Katolicy i prawosławni czczą Maryję jako Matkę Boską. Żydzi i muzułmanie szanują Ją co najwyżej jako Matkę Chrystusa narodzonego w Betlejem. Wykaż różnicę obu postaw.

12. Kto i dlaczego jest jedynym pośrednikiem między Bogiem a ludźmi?

13. Jak rozumiesz tytuły Maryi: „Orędowniczka i Pośredniczka nasza”?

14. Jezus począł się z Maryi Dziewicy za sprawą Ducha Świętego. Dlaczego?

15. Czy Bóg, który stworzył cały świat, może sprawić dziewicze poczęcie Jezusa z Maryi?

16. Kto modlił się w Wieczerniku razem z apostołami przed Zesłaniem Ducha Świętego?

17. Dlaczego Maryja jest Matką „łaski Bożej”?

18. Komu powierzył Jezus swą Matkę pod krzyżem boleści? Co ten gest oznacza?

19. Co symbolizuje w Biblii cyfra 12? Liczbę pokoleń izraelskich? Dwunastu apostołów?

20. Jakim słowem wyrzekła Maryja swą miłość ku Bogu i ludziom podczas zwiastowania? Czy było to słowo: FIAT, czyli „niech się stanie” (wola Twoja, Panie)?

21. „Odtąd żyłam w Synie moim — pisze Adam Mickiewicz — i Synem moim”. Co to znaczy? Co te słowa mówią o Matce Bożej?

22. Co wiesz o modlitwie Anioł Pański?

23. Odkąd ta modlitwa pojawiła się w literaturze polskiej?

24. Czy znasz najsławniejszy utwór o tej modlitwie, który powstał sto lat temu (1898)?

25. Kto nas zachęca do modlitwy Anioł Pański w łączności z papieżem?

26. Co znaczy, że Maryja jest Matką Kościoła? Dlaczego można Ją tak nazywać?

27. Dlaczego Maryję zwiemy „Wspomożeniem wiernych”?

WARTO PRZECZYTAĆ

1. Janina Winowska, Anioł Pański w literaturze polskiej, Wydział Duszp. Kurii Metropolitalnej, Kraków 1980: bogaty wybór utworów zawierających ten Maryjny motyw.

2. Marian Hemar, Kiedy znów zakwitną białe bzy. Utwory wybrane, Wyd. Literackie, Kraków 1991.

3. Matka Boska w życiu i twórczości wielkich Polaków, red. Teofil Herrmann CM, Wyd. Księży Misjonarzy, Warszawa 1995, t. 1: Zofia Kossak Szczucka, Roman Brandstaetter, Henryk Sienkiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Władysław Reymont, Juliusz Słowacki, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski.