Jasnogórskie święto

Konstytucja 3 Maja była drugim na świecie, a pierwszym w Europie wiekopomnym aktem prawnym, tworzącym demokratyczny system w państwie. Dopuszczała bowiem do głosu szlachtę i mieszczaństwo (jeszcze bez chłopów). Ten epokowy akt prawny zrodził się w zagrożonej rozbiorami Polsce. Król Stanisław August, jak by go nie oceniać, chciał przeprowadzenia ustrojowych reform państwa, zwłaszcza w dziedzinach oświatowej, prawnej oraz parlamentarnej.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja

Pomimo silnej opozycji udało się reformatorom wespół z królem najpierw zwołać Sejm w 1788 r., podczas którego podniesiono liczebność armii do 100 tys. żołnierzy, ustanowiono podatek na wojsko, przystąpiono do reformowania ustroju Polski, przyjmowano kolejno różne ustawy, które następnie znalazły odbicie w samej Konstytucji, uchwalonej w 1791 r. Posiedzenie Sejmu rozpoczęło się na sali sejmowej Zamku Królewskiego 3 maja 1791 r. o godz. 10. Uczestniczyło w nim ok. 110 zwolenników nowej konstytucji, ale też pojawiło się 80 przeciwników, którzy skądś dowiedzieli się o planowanym posiedzeniu. Opozycjoniści przeciągali obrady, sprzeciwiając się uchwaleniu konstytucji. Wreszcie ok. godz. 5 po południu król Stanisław August, poprosiwszy o głos, złożył przysięgę, biskup krakowski odczytał rotę, król powtórzył i tak konstytucja została zaprzysiężona. Na sali wybuchł tumult, król zażądał, żeby wszyscy obradujący przeszli z Zamku Królewskiego do pobliskiej kolegiaty, czyli dzisiejszej katedry warszawskiej. Tam – w obecności biskupów – odbyło się drugie zaprzysiężenie konstytucji przez posłów i senatorów razem z ludem Warszawy, który oblegał zamek i kolegiatę. W ten sposób Konstytucja 3 Maja nie została przegłosowana, ale przyjęta przez zaprzysiężenie. Kiedy Sejm zebrał się ponownie 5 maja, posłowie podpisali akt konstytucyjny, a 7 maja Sejm podjął uchwałę o wybudowaniu jako wotum kościoła Opatrzności Bożej w Warszawie. 8 maja, w dzień św. Stanisława, w imieniny króla, po raz pierwszy uczczono uchwalenie konstytucji. Papież pobłogosławił królowi i konstytucji, a następnie biskupi wydali listy pasterskie, w których nakazali proboszczom odprawienie uroczystych Mszy św., podczas których ludzie składali przysięgę na konstytucję. Rok później papież, przychylając się do polskiej prośby, przeniósł święto św. Stanisława z 8 na 3 maja, by mogło być obchodzone razem z rocznicą konstytucji. Jednak po jej obaleniu święto św. Stanisława wróciło na 8 maja, choć długo w polskiej tradycji było związane z dniem 3 maja.

Świętowanie Konstytucji Majowej

Podczas zaborów świętowanie Konstytucji 3 Maja było zabronione, ale każdego roku z tej okazji odbywały się, głównie w kościołach, uroczyste celebry, a po nich manifestacje społeczeństwa. Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. władze i duchowieństwo polskie zwróciły się do papieża o ustanowienie święta Konstytucji 3 Maja. Zostało ono połączone z rocznicą ślubów Jana Kazimierza i ustanowione na dzień 3 maja jako święto narodowe i kościelne. Po raz pierwszy było obchodzone w 1919 r. W tym czasie zwracano uwagę na wyjątkowe znaczenie Jasnej Góry w dziejach narodu polskiego, który wyrażał głęboką wdzięczność Matce Bożej za Jej opiekę w latach niewoli. Biskupi polscy uzgodnili wówczas, że stałym miejscem ich obrad będzie odtąd Jasna Góra. Wystarano się w Stolicy Apostolskiej o wprowadzenie do Litanii Loretańskiej wezwania „Królowo Korony Polskiej” oraz zatwierdzenie formularza Mszy św. i oficjum brewiarzowego o Matce Bożej Królowej Korony Polskiej. 14 stycznia 1920 r. Stolica Apostolska wyraziła zgodę co do zmiany Litanii Loretańskiej, natomiast formularz i oficjum zostały zatwierdzone trzy lata później.

90 lat temu

Jak wspomniałem, pierwsze święto 3 Maja obchodzono w odrodzonej ojczyźnie 90 lat temu. Było to faktycznie centralne święto narodowe. Zgromadziło na Jasnej Górze dziesiątki tysięcy pielgrzymów. Sprzed kościoła św. Zygmunta, z placu nazywanego wówczas rynkiem, wyruszyła uroczysta procesja. Zwracał uwagę oddział kosynierów, który prowadził armatę do ćwiczeń. Mszę św. pontyfikalną na Szczycie Jasnogórskim celebrował bp Władysław Krynicki z Włocławka, który w tym czasie mieszkał w klasztorze, a Bazylika Jasnogórska była faktycznie konkatedrą dla jego posługi pasterskiej. Miesiąc później przybył na Jasną Górę gen. Józef Haller, twórca Błękitnej Armii, witany jak bohater narodowy. Po Mszy św. generał wygłosił przemówienie do żołnierzy, mówiąc m.in.: „Polska to nie tylko wielka rzecz, jak powiedział nasz poeta, ale i rzecz piękna. U stóp Jasnej Góry winny zespolić się wszystkie dążenia Polaków, którzy w wolności przodować będą innym narodom”.

Narodowa rola Jasnej Góry

Faktycznie, kiedy w 1920 r. zagroziła Polsce nawała bolszewicka, z Sanktuarium Królowej Polski popłynęło wezwanie nawołujące wszystkich do obrony ojczyzny – biskupi zebrani w klasztorze jasnogórskim na Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski dokonali m.in. poświęcenia Polski Najświętszemu Sercu Jezusa i ponownie obrali Maryję na Królową Polski. Wówczas to naczelnik państwa Józef Piłsudski, przekonany o powszechnym uznaniu autorytetu Jasnej Góry, wystąpił z sugestią, żeby rząd i naczelne dowództwo Wojska Polskiego przeniosły się do Częstochowy. Naczelny wódz zakładał, że decyzja taka, podana do publicznej wiadomości, wpłynie na podniesienie morale społeczeństwa. Jednak jego argumentacja nie znalazła zrozumienia i poparcia ze strony ministrów. W każdym razie nie byłoby Cudu nad Wisłą, gdyby nie orędownictwo Jasnogórskiej Królowej Polski. Należy dodać, że ze względu na znaczącą rolę Jasnej Góry dla życia religijnego w Polsce papież Pius XI, ustanawiając nowy podział administracji kościelnej na terenach państwa polskiego, w 1925 r. erygował diecezję częstochowską. Odtąd sanktuarium, dzięki zaangażowaniu miejscowego biskupa, mogło owocniej spełniać swoje funkcje pastoralne.

Tradycja religijna i patriotyczna

Poczynając od 1925 r., bardzo uroczyście obchodzono święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja, któremu nadano kościelny charakter – Matki Bożej Królowej Polski. W ten sposób połączono tradycję narodową i religijną, kult Matki Bożej Królowej Polski z tradycją patriotyczną. Dzień ten na Jasnej Górze był obchodzony szczególnie uroczyście. Wizerunek Matki Bożej odbito na monetach polskich (1928) i haftowano na sztandarach narodowych. Dzięki kard. Augustowi Hlondowi Jasna Góra stała się w pełnym tego słowa znaczeniu centrum i sercem katolickiej Polski. Podczas II wojny światowej, a następnie w latach komunizmu obchodzenie 3 maja święta Królowej Polski oraz Konstytucji 3 Maja było zabronione. Dopiero od 20 lat Maryja wreszcie bez przeszkód jest znowu czczona jako Królowa Korony Polskiej – Królowa polskich spraw, polskich trudów, polskich cierpień i polskich zwycięstw.

PAMIĘTAJ: WYWIEŚ FLAGĘ!

2 maja – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, Święto obchodzone w Polsce od 2004 r., wprowadzone na podstawie ustawy z 20 lutego 2004 r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej

opr. aś/aś