Synod biskupów

W czasie niedzielnej Eucharystii oraz innych modlitewnych spotkań do zgromadzonych wiernych kierowana jest zachęta do modlitwy w intencji Synodu Biskupów, jaki zwołał Ojciec Święty Franciszek na październikowe dni bieżącego roku. Sam Papież już od kilku miesięcy poprzez modlitwę i refleksję przygotowuje nie tylko wiernych Kościoła łacińskiego, ale i innych Kościołów i wspólnot chrześcijańskich do refleksji na temat powołania i misji rodziny w Kościele i w świecie współczesnym. Na synodalnych drogach modlitewnej refleksji pod kierownictwem papieża Franciszka mocą Ducha Świętego dokonuje się zawrócenie „do początku” małżeństwa i rodziny, czyli do samego zamysłu Boga Stworzyciela, jaki zawarł w każdej wspólnocie małżeńsko-rodzinnej. Przedmiotem modlitewnej refleksji Kościoła jest również zapis doktrynalno-dyscyplinarny dotyczący małżeństwa i rodziny, który przecież nie tylko wyrasta z Bożego zamiaru co do małżeńsko-rodzinnej wspólnoty życia i miłości, ale chroni jej intymności i integralności.

Synody w historii Kościoła

W historii Kościoła zachodniego, ale także i wschodniego oraz prawosławnego i wspólnot protestanckich instytucja Synodu odgrywała wielką rolę i była dla każdego z tych Kościołów i wspólnot swoistym ożywczym dziełem Ducha Świętego. Pomijając Synod Jerozolimski (ok. 50 roku) i jego dekret apostolski (Dz 15,22-29), pierwszy synod odbył się w 154 roku w Rzymie przy okazji wizyty Polikarpa ze Smyrny w stolicy Imperium Rzymskiego. W zasadzie tak temat Synodu Rzymskiego, jak i wszystkich następnych, miał charakter doktrynalno-dyscyplinarny. Pasterze Kościoła wspólną modlitwą i zadumą często właśnie na Synodach prostowali błędny przekaz Ewangelii Chrystusa, który raz po raz wkradał się w nauczanie liderów niektórych ośrodków chrześcijańskich. Realizacja dyscyplinarnego celu Synodów szła w parze i była konsekwencją realizacji celów doktrynalnych. Poszczególne Synody dla zabezpieczenia integralności Orędzia Jezusa Chrystusa wprowadzały, szczególnie po Edykcie Mediolańskim (po 313 rok), wspólną dyscyplinę życia chrześcijańskiego w dynamicznie rozwijającym się Kościele.

Synod Biskupów konsekwencją Soboru Watykańskiego II

Synod jako zebranie wiernych w swej obecnej szacie jest instytucją nową w Kościele łacińskim. Został powołany do życia w wyniku obrad Soboru Watykańskiego II przez Pawła VI w motu proprio Apostolica sollecitudo z dnia 15 września 1965 roku. We wspomnianym dokumencie papież przybliżył w soborowym duchu naturę współczesnych synodów, gdy pisał: „[...] podczas obrad Soboru Watykańskiego II utkwiło głęboko w naszym sercu przekonanie o wadze i potrzebie coraz szerszego korzystania ze współpracy z biskupami dla dobra Kościoła powszechnego”. Obowiązujący w Kościele łacińskim Kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku w kan. 342-348 zawiera podstawową dyscyplinę prawną dotyczącą Synodu Biskupów, a aktualny szczegółowy regulamin Synodu zamieszczony jest w Ordo Synodi Episcoporum z 2006 roku oraz w załączonym do niego aneksie Modo procedendi in circulis minoribus.

Synod jest zwołaniem „biskupów wybranych z różnych regionów świata, którzy zbierają się w określonych terminach, ażeby pobudzać ścisłą łączność między biskupem Rzymu i biskupami, jak również temuż biskupowi Rzymu świadczyć pomoc swoją radą, w celu zachowania i wzrostu wiary oraz obyczajów, a także zachowania i umacniania dyscypliny kościelnej i rozwiązania problemów związanych z działalnością Kościoła w świecie” (Kodeksu prawa kanonicznego, kan. 432).     

Rodzaje Synodów   

Generalne zwyczajne posiedzenie Synodu Biskupów zwoływane jest przez biskupa Rzymu co trzy lata celem omówienia kwestii dotyczących całego Kościoła powszechnego. Oprócz tego typu posiedzeń w Kościele funkcjonuje również Synod Biskupów generalny nadzwyczajny oraz Synod Biskupów specjalny. Synod Biskupów zebrany na zebraniu generalnym nadzwyczajnym omawia sprawy wymagające szybkiego załatwienia, a na Synodzie specjalnym podejmuje się kwestie dotyczące dobra jednego lub kilku regionów lub okręgów kościelnych.

Zależność Synodu Biskupów od Biskupa Rzymu

Zgodnie z założeniami papieża Pawła VI Synod Biskupów podlega wprost i bezpośrednio biskupowi Rzymu, który ma prawo zwoływania Synodów. Synod jako instytucja kościelna usytuowany jest wewnątrz centralnego zarządu Kościoła i podejmuje swoje prace okresowo w czasie wskazanym przez papieża. Chociaż w obecnym zapisie prawnym nie jest przejawem kolegialnego zarządzania Kościołem, to stanowi jednak formę współpracy z następcą św. Piotra w wykonywaniu władzy kluczy, czyli władzy piotrowego prymatu. W tym znaczeniu jest jedną z zinstytucjonalizowanych form wspólnoty i kolegialności biskupów pomiędzy sobą i z biskupem Rzymu. 

Synod, który jest organem świadczącym pomoc najwyższemu pasterzowi Kościoła, jest jemu przyporządkowany. Do wyłącznych uprawnień papieża należy: zwołanie Synodu, ilekroć uzna to za pożyteczne, łącznie z wyznaczeniem miejsca zebrania, zatwierdzenie wyboru członków. Troszczy się o to, by przedmiot rozpatrywanych spraw był przesyłany zainteresowanym delegatom, ustala tematy, jakie mają być rozpatrywane na sesjach Synodu, i wyznacza kolejność ich rozpatrywania. Do samego papieża należy też ostatecznie zatwierdzenie porządku obrad oraz ewentualne przeniesienie, zawieszenie lub rozwiązanie Synodu. On też podejmuje ostateczną decyzję w sprawie procedowania nad wnioskami  zgłaszanymi już w czasie prac Synodu.

Struktury Synodu

Współczesny Synod zwyczajny posiada swoje stałe struktury pracujące w ścisłej zależności od biskupa Rzymu, który swoją piotrową posługą jest gwarantem jedności całego Kościoła i zwornikiem wszystkich prac synodalnych. Synod posiada Radę Sekretariatu składającą się z piętnastu członków. Dwunastu z nich wybieranych jest przez zgromadzenie generalne Synodu przed zakończeniem jego prac, trzech pozostałych mianuje sam Ojciec Święty. Zadaniem Rady jest współpraca z sekretarzem generalnym w procesie przygotowania tematów, które należy podjąć podczas najbliższego Synodu, a także udzielanie porad, w jaki sposób wprowadzić w życie propozycje sformułowane przez poprzedni Synod, po tym jak zostały już zaaprobowane przez biskupa Rzymu.

Kolegialny aspekt prac na Synodzie

W procesie ustalania tematu posiedzenia zebrania generalnego uczestniczą wszystkie konferencje biskupów, przedstawiając w proponowanej przez papieża kwestii swoją opinię. Na tej podstawie Sekretariat Synodu przygotowuje propozycje, które po przestudiowaniu przez Radę Synodu i naniesieniu koniecznych poprawek zostają przedstawione papieżowi. W gestii samego biskupa Rzymu jest ostateczne wskazanie tematu najbliższego Synodu. Kolejnym etapem przygotowującym generalne zebranie zwyczajne Synodu Biskupów jest wypracowanie przez ekspertów wstępnego projektu dokumentu wyczerpującego wskazany przez papieża temat. Dokument ten, jako schemat, po przejrzeniu przez Radę Sekretariatu zostaje przekazany ojcom synodalnym jako dokument roboczy i punkt odniesienia do  synodalnych dyskusji i modlitwy całego Kościoła. 

Jeszcze przed rozpoczęciem prac synodalnych papież może też mianować kilku sekretarzy specjalnych  — znawców materii podejmowanej przez Synod. Ich liczba jest zasadniczo uzależniona od ilości kwestii, które należy przygotować do rozpatrzenia na Synodzie. W czasie pełnienia swoich funkcji sekretarze ci winni ściśle współpracować z sekretarzem generalnym Synodu oraz ze sprawozdawcami poszczególnych kwestii, a ich urząd ustaje z chwilą zakończenia Synodu.

Według aktualnie obowiązującego regulaminu Synod zwyczajny rozpoczyna się dyskusją ogólną na wypracowany w czasie przygotowania temat. Tę część obrad ostatecznie  podsumowuje sprawozdawca. Dalsze prace prowadzone są w grupach językowych, aby na koniec powrócić do wspólnych sesji, na których dopracowuje się tekst i poddaje się go pod głosowanie. Prace Synodu mają przede wszystkim charakter konsultacyjny i celem ich jest  przekazanie biskupowi Rzymu opracowanych kwestii, które były tematem przygotowania Synodu i studiów w czasie jego trwania. Dokumenty opracowane przez Synod są  przekazywane papieżowi, który posługuje się nimi w sposób, jaki uzna za najbardziej stosowny, to jest używając ich jako materiału pomocniczego do opracowania różnego rodzaju dokumentów i podejmowania decyzji, polecając ich publikację itd. W odniesieniu do konkretnych spraw papież może udzielić Synodowi decydującego głosu, ale podjęta w tym przypadku decyzja czy ustalone stanowisko ostatecznie winny być ratyfikowany przez papieża.

Delegaci na Synod

Najliczniejszą grupą wchodzącą w skład Synodu są biskupi Kościoła łacińskiego i katolickich Kościołów wschodnich wybrani przez poszczególne konferencje episkopatów. W Kościele zachodnim jako zasadę przyjęto, że jeden delegat przypada na 25 członków konferencji. Katolickie Kościoły wschodnie kierują się swoją tradycją. W pracach Synodu uczestniczą również przewodniczący poszczególnych dykasterii Kurii Rzymskiej oraz delegaci przełożonych męskich i żeńskich instytutów życia konsekrowanego wybrani przez odpowiednie Unie Przełożonych Generalnych oraz duchowni wyznaczeni przez samego biskupa Rzymu. Papież również ma prawo mianowania innych członków Synodu, w tym wiernych świeckich, jednak ich liczba nie może być większa niż 15 procent ogółu uczestników. 

Zakończenie

Synod Biskupów stanowi formę kolegialnego działania następców Apostołów, jednak jego działalność nie może być uznana za akt kolegialny w sensie ścisły (por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium nr 22,2), natomiast jest on wyrazem synodalności całej wspólnoty Kościoła pielgrzymującej do domu Ojca.

opr. ab/ab