Wspólnotowa celebracja liturgii godzin

Modlitwa uświęcenia czasu, nazywana liturgią godzin, jest jedną z najważniejszych i najczęściej sprawowanych celebracji liturgicznych Kościoła. Nie jest modlitwą prywatną, chociaż może być celebrowana indywidualnie. Z natury jest modlitwą całego Kościoła, co uwidacznia się najpełniej wówczas, kiedy celebruje się ją we wspólnocie. W Ogólnym wprowadzeniu do Liturgii godzin zaznaczono wyraźnie, że wspólne sprawowanie liturgii brewiarzowej, szczególnie z czynnym udziałem wiernych, należy przedkładać ponad prywatne jej odmawianie (OWLG 33). Wć, iż wspólnotowa celebracja sprzyja czynnemu uczestnictwu wszystkich biorących w niej udział osób między innymi poprzez aklamacje, dialogi czy chórowe odmawianie psalmów. W Ogólnym wprowadzeniu do Liturgii godzin wyszczególniono również osoby zobowiązane do wspólnotowego sprawowania liturgii brewiarzowej. Zalecono, aby celebrowano ją w Kościele lokalnym pod przewodnictwem biskupa. Wspólne odmawianie oficjum należy także do wspólnot kanoników, mnichów i mniszek oraz członków innych zakonów, którzy na mocy reguły lub konstytucji odprawiają je wspólnie w całości lub częściowo. W tym miejscu należy zaznaczyć, że wspólnotowe sprawowanie liturgii godzin nie jest tylko przywilejem tych, którzy otrzymali święcenia czy pozostają w różnych formach życia wspólnotowego. Dzisiaj mocno zachęca się, aby również wierni świeccy odmawiali w ten sposób codzienną modlitwę Kościoła (OWLG 20-27). Zwykle liturgię godzin wspólnotowo celebruje się w kościele. Jednak obowiązek sprawowania jej w chórze dotyczy danej wspólnoty, a nie miejsca, gdzie się odprawia oficjum. Nie zawsze celebracja musi odbywać się w świątyni, szczególnie w przypadku godzin kanonicznych odmawianych w mniej uroczysty sposób (OWLG 262).

Funkcje podczas wspólnotowej celebracji liturgii brewiarzowej

Na początku należy zaznaczyć, że wspólnotowy charakter modlitwy uświęcenia czasu uwidacznia się wówczas, kiedy podczas celebracji każdy uczestnik spełnia właściwe dla niego funkcje wynikające ze święceń lub pełnionej posługi.

Pierwszą funkcją jest przewodniczenie celebracji. Zasadniczo kierownictwo modlitwą wspólnoty należy do tych, którzy otrzymali święcenia lub specjalną misję kanoniczną. Przewodniczącym wspólnej celebracji oficjum w pierwszej kolejności jest biskup w otoczeniu kapłanów, osób posługujących różnych stopni oraz czynnie uczestniczących wiernych świeckich. Zaleca się, aby biskup przewodniczył modlitwie brewiarzowej w kościele katedralnym, szczególnie jutrzni i nieszporom, na przykład w większe uroczystości biskup może celebrować pierwsze nieszpory, jutrznię lub drugie nieszpory. Wśród celebracji liturgii brewiarzowej pod przewodnictwem biskupa szczególne miejsce zajmuje godzina czytań i jutrznia w Wielki Piątek i Wielką Sobotę oraz godzina czytań w noc Narodzenia Pańskiego. Zadaniem biskupa jest także troska, aby liturgia godzin była sprawowana wspólnie nie tylko w kościele katedralnym.

We wspólnocie parafialnej każdemu oficjum z udziałem wiernych powinien przewodniczyć kapłan lub diakon. Do zadań przewodniczącego liturgii należy rozpoczęcie modlitwy odpowiednim wersetem, wygłaszanie zachęty do próśb w jutrzni i nieszporach, do Modlitwy Pańskiej oraz odmówienie modlitwy końcowej i udzielenie błogosławieństwa. W razie nieobecności osoby duchownej celebracją może kierować wierny świecki, ale nie może zajmować miejsca w prezbiterium, pozdrawiać i błogosławić wiernych. Jest tylko pierwszym spośród równych. Do zadań przewodniczącego należy także zachęcanie wiernych do udziału we wspólnej celebracji liturgii godzin, szczególnie w niedzielę i święta, oraz przygotowanie do jej sprawowania (OWLG 253-258).

Swoją funkcję w czasie celebracji wspólnotowej brewiarza posiadają również lektorzy. To oni w pierwszym rzędzie są odpowiedzialni za proklamację czytań biblijnych. Podczas nieobecności diakona i lektorów czytania oraz prośby mogą wykonywać także wierni świeccy. Szczególną funkcję spełnia kantor lub grupa kantorów, którzy są odpowiedzialni za intonację hymnów, pieśni, antyfon i psalmów (OWLG 257-260). Wśród posługujących znajdują się także ministranci niosący krzyż i świece, ministrant księgi oraz ministranci odpowiedzialni za kadzielnicę i kadzidło.

Postawy i gesty w czasie wspólnego sprawowania liturgii godzin

W czasie wspólnotowego sprawowania liturgii godzin należy zachować odpowiednie gesty i postawy ciała. Postawę stojącą przyjmujemy podczas wezwania i wersetów rozpoczynających każdą godzinę kanoniczną, w czasie śpiewu lub recytacji hymnu, podczas pieśni z Ewangelii, próśb, modlitwy Ojcze nasz oraz modlitwy końcowej (OWLG 263). W postawie siedzącej odmawia się psalmodię (wraz z antyfonami, gdyż są one związane z psalmami), słucha się czytań biblijnych (wyjątek stanowi czytanie z Ewangelii), homilii oraz wykonuje się responsorium i werset (OWLG 264, 265).

Wśród gestów wykonywanych w czasie celebracji liturgii godzin należy zwrócić uwagę na dwa rodzaje znaku krzyża. Pierwszy należy uczynić na początku każdej godziny przy słowach Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu, dotykając czoła, piersi, lewego i prawego ramienia, a także rozpoczynając pieśni z Ewangelii, to znaczy pieśń Zachariasza, pieśń Maryi i pieśń Symeona. Znak krzyża czyni się na początku tych pieśni, ponieważ są to teksty zaczerpnięte z Ewangelii i można tu odwołać się do formuły wypowiadanej po cichu przez czytającego Ewangelię podczas Mszy Świętej: „Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy”. Oznacza to, że Ewangelia jest dla naszego zbawienia. Drugi rodzaj znaku krzyża należy uczynić na wargach przed wezwaniem przy słowach Panie, otwórz wargi moje (OWLG 266). Ponadto w czasie wspólnotowego odmawiania liturgii godzin pojawiają się inne gesty, takie jak głęboki ukłon oddawany ołtarzowi, ucałowanie ołtarza przez przewodniczącego oraz w przypadku, kiedy tabernakulum znajduje się w prezbiterium, także przyklęknięcie (tylko przy przyjściu i przed wyjściem z prezbiterium).  

Wspólne celebrowanie liturgii godzin (jutrznia i nieszpory)

Jutrznia i nieszpory należą do najważniejszych godzin kanonicznych. Przygotowanie do celebracji rozpoczyna się w zakrystii. Tam wszyscy ubierają się we właściwe szaty, w kolorze odpowiadającym danemu okresowi czy obchodowi liturgicznemu. Jeśli przewodniczącym liturgii jest biskup, nakłada on humerał, albę, pasek, noszony na piersiach krzyż oraz stułę i kapę, a także mitrę i pastorał. Celebrujący z biskupem kapłani oprócz komży (lub alby) i stuły mogą nałożyć kapy. Natomiast diakoni mogą używać dalmatyki lub kapy. Podobnie jeśli przewodniczącym oficjum jest kapłan lub diakon, wkłada on albę (lub komże), stułę i kapę (OWLG 255; Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, n. 192).

Do miejsca celebracji wszyscy udają się w uroczystej procesji, której towarzyszy śpiew lub muzyka organowa. Procesja powinna mieć określony porządek. Otwierają ją ministranci z krzyżem i dwoma zapalonymi świecami. Następnie kolejni ministranci, lektorzy, kapłani parami, za nimi przewodniczący liturgii. Jeśli przewodniczy biskup, podążają za nim dwaj asystujący mu diakoni oraz ministranci księgi, mitry i pastorału. Warto zaznaczyć, że w przypadku, kiedy procesja przechodzi naprzeciw kaplicy z Najświętszym Sakramentem, nie zatrzymuje się ani nie przyklęka. Po przyjściu do prezbiterium krzyż można umieścić przy ołtarzu lub w innym odpowiednim miejscu, natomiast świece umieszcza się obok ołtarza, na kredensie albo w prezbiterium.

Po przyjściu do prezbiterium przewodniczący wraz z całą asystą oddaje cześć ołtarzowi poprzez głęboki skłon. W przypadku kiedy w prezbiterium znajduje się tabernakulum, wszyscy przyklękają. Biskup po przyjściu do ołtarza oddaje pastorał i mitrę, a następnie wraz z asystującymi mu diakonami wykonuje głęboki skłon i całuje ołtarz. Podobnie, jeśli przewodniczy prezbiter lub diakon, oddaje cześć ołtarzowi przez ukłon i ucałowanie. Po tym geście z miejsca przewodniczenia rozpoczyna celebrację znakiem krzyża i śpiewem wersetu Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Wszyscy odśpiewują werset Panie, pospiesz ku ratunkowi memu oraz śpiewają Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, dodając (z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu) aklamację Alleluja.

Następną częścią celebracji liturgii brewiarzowej jest śpiew hymnu. Intonuje go kantor, później podejmuje chór lub całe zgromadzenie. Hymn kończy się zawsze aklamacją Amen. Po jego zakończeniu wszyscy zajmują miejsca siedzące, w tym czasie biskup otrzymuje mitrę. W postawie siedzącej całe zgromadzenie wykonuje psalmodię, która stanowi główny trzon liturgii godzin. Przed psalmem i po jego zakończeniu wykonuje się antyfonę, którą intonuje kantor. Jeśli jest zwyczaj odmawiania modlitwy po psalmach, po powtórzeniu antyfony biskup zdejmuje mitrę. W postawie stojącej wykonuje orację odpowiadającą danemu psalmowi lub pieśni. Wszyscy wierni podczaj tej modlitwy przyjmują postawę stojącą.

Po recytacji lub śpiewie psalmodii (trzech psalmów z antyfonami) lektor z ambony wykonuje czytanie. Wszyscy słuchają słowa Bożego w postawie siedzącej. Po czytaniu przewodniczący liturgii może wygłosić krótką homilię. Biskup może to uczynić z ambony lub siedząc z miejsca przewodniczenia. Po czytaniu lub homilii można zachować krótką chwilę milczenia. Następnie w odpowiedzi na usłyszane słowo Boże całe zgromadzenie wykonuje krótkie responsorium lub śpiew responsoryjny.

Kolejnym elementem celebracji jest pieśń z Ewangelii wraz antyfoną (w jutrzni Kantyk Zachariasza, w nieszporach Magnificat). W czasie śpiewu antyfony do przewodniczącego celebracji podchodzą ministranci z kadzielnicą, do której nakłada on kadzidło. Samą pieśń z Ewangelii wykonuje się w postawie stojącej. Jeśli przewodniczącym jest biskup, zdejmuje w tym momencie mitrę. Przewodniczący wykonuje znak krzyża, a następnie udaje się w asyście usługujących do ołtarza, czyniąc głęboki skłon. Okadza krzyż, ołtarz, następnie usługujący okadzają przewodniczącego i wiernych, podobnie jak w Mszy Świętej. Znak krzyża czynią także wszyscy uczestnicy liturgii wraz z rozpoczęciem śpiewu pieśni, na wzór przewodniczącego.

Po śpiewie pieśni z Ewangelii i powtórzeniu antyfony następuje kolejna część modlitwy brewiarzowej — prośby. Kapłan wypowiada z miejsca przewodniczenia wstępną zachętę, a następnie diakon podaje intencje z ambony lub innego odpowiedniego miejsca, a całe zgromadzenie odpowiada odpowiednią aklamacją (np. Chryste, wysłuchaj nas albo Panie, zmiłuj się nad nami lub inną odpowiedź podaną w księdze Liturgii godzin). Jeśli nie ma diakona, wezwania modlitwy może podawać wierny świecki. Później całe zgromadzenie liturgiczne recytuje lub śpiewa Modlitwę Pańską, do której przewodniczący może wygłosić wstępną zachętę.

Jednym z ostatnich elementów celebracji jest modlitwa końcowa, wypowiadana przez przewodniczącego, którą wszyscy kończą aklamacją Amen. Następnie przewodniczący udziela błogosławieństwa i rozsyła wiernych. Jeśli przewodniczącym jest biskup, nakłada on mitrę i pozdrawia wiernych Pan z wami, diakon w tym miejscu może wygłosić wezwanie Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup, mając ręce wyciągnięte nad ludem, wypowiada zaczerpnięte z Mszału rzymskiego wezwania uroczystego błogosławieństwa lub modlitwę. Po modlitwie składa ręce, otrzymuje pastorał i udziela błogosławieństwa: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego, wykonując trzykrotnie znak krzyża dopowiada Ojca + i Syna, + i Ducha + Świętego niechaj zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Diakon wypowiada formułę rozesłania Idźcie w pokoju Chrystusa. Biskup w mitrze i z pastorałem w asyście diakonów podchodzi do ołtarza, oddając mu cześć przez głęboki skłon (może ucałować ołtarz).  Następnie wszyscy wracają procesyjnie do zakrystii w porządku, jak w czasie procesji wejścia. Procesji tej, podobnie jak na początku, może towarzyszyć śpiew lub muzyka organowa. Szczególnie domagają się tego uroczyście sprawowane celebracje.

Odprawianie liturgii brewiarzowej poza większymi uroczystościami lub przy mniejszym udziale wiernych może się odbywać w prostszej formie. Biskup nie musi ubierać wszystkich szat, wystarczy alba, stuła i kapa, prezbiterzy mogą ubrać komże (lub albę), stułę i kapę, natomiast diakoni albę, stułę i dalmatykę. Można zrezygnować z długiej procesji wejścia, jak również ze śpiewu wszystkich części oficjum. Biskup może także przewodniczyć liturgii z zajmowanego przez siebie innego miejsca niż katedra, ubrany w strój chórowy, w asyście kilku posługujących, jeśli celebracja odbywa się w kościele parafialnym lub przy mniej licznym zgromadzeniu. Warto wspomnieć, że biskup nie zawsze musi być przewodniczącym celebracji liturgii brewiarzowej. W przypadku, kiedy prezbiter przewodniczy modlitwie, ale biskup w niej uczestniczy, wówczas błogosławieństwo końcowe należy do biskupa.

Celebrację wspólnotową jutrzni można poprzedzić wezwaniem. Wówczas przewodniczący zamiast wersetu Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu wykonuje Panie otwórz wargi moje. Wszyscy odpowiadają A usta moje będą głosić Twoją chwałę. Następnie w postawie stojącej śpiewa się psalm wezwania, powtarzając antyfonę. Po wykonaniu psalmu następuje śpiew hymnu i celebracja dalej odbywa się w zwykłym porządku. Szczegółowy przebieg uroczystej celebracji liturgii brewiarzowej z udziałem biskupa został przedstawiony w Ceremoniale liturgicznej posługi biskupów (n. 187-220).

Inne godziny kanoniczne   

Oprócz jutrzni i nieszporów można wspólnotowo celebrować  także godzinę czytań. Przewodniczący rozpoczyna oficjum wersetem Panie, otwórz wargi moje lub Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Hymn, antyfony i psalmy intonuje kantor, czytania proklamuje lektor. Odpowiedzią na usłyszane słowo Boże są responsoria. Do przewodniczącego należy także modlitwa końcowa i udzielenie błogosławieństwa.

Istnieje możliwość sprawowania także tak zwanej przedłużonej wigilii. Wówczas po drugim czytaniu, wraz z responsorium, a przed hymnem Ciebie, Boże, chwalimy wykonuje się trzy pieśni wraz z antyfoną. Są one umieszczone w Dodatku każdego tomu Liturgii godzin jako Pieśni i Ewangelie wigilii, a intonuje je kantor. Po odśpiewaniu pieśni i powtórzeniu antyfony przewodniczący zasypuje kadzidło do kadzielnicy, następnie diakon ubrany w albę, stułę i dalmatykę prosi o błogosławieństwo. Poprzedzony asystą ministranta z dymiącą kadzielnicą oraz dwóch akolitów niosących zapalone świece udaje się na ambonę, skąd odczytuje Ewangelię z odpowiedniej niedzieli lub święta. Po Ewangelii przewodniczący może wygłosić homilię. Następnie, z wyjątkiem niedziel Wielkiego Postu, wykonuje się hymn Ciebie, Boże chwalimy. Przewodniczący odmawia modlitwę końcową godziny czytań i wypowiada formułę Błogosławmy Panu i jeżeli odbywa się rozesłanie, udziela błogosławieństwa. Jeśli wigilia sprawowana jest pod przewodnictwem biskupa, ubiera on szaty podobnie jak do nieszporów i jutrzni. W czasie śpiewu psalmodii siedzi na katedrze w mitrze, przed proklamacją Ewangelii oddaje mitrę, wstaje i otrzymuje pastorał, który trzyma także w czasie śpiewu hymnu Ciebie, Boże chwalimy. Kościół zaleca, aby w taki sposób pod przewodnictwem biskupa bądź w jego obecności z udziałem ludu odprawiano godzinę czytań w noc Narodzenia Pańskiego, w Wielki Piątek Męki Pańskiej oraz w Wielką Sobotę.

W podobny sposób można sprawować wspólnie tak zwane mniejsze godziny kanoniczne: modlitwę przedpołudniową, południową i popołudniową. Celebracja może się odbywać w kościele lub w innym miejscu. Przewodniczący rozpoczyna celebrację wersetem Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu oraz kończy modlitwą. W czasie śpiewu psalmodii wszyscy siedzą lub stoją, zależnie od zwyczaju. Psalmy i antyfony intonuje kantor. Po śpiewie psalmodii lektor wykonuje czytanie, którego wszyscy słuchają w postawie siedzącej. Następnie kantor wykonuje śpiew wersetu, na który odpowiada zgromadzenie. Nie udziela się wówczas błogosławieństwa. Przewodniczący kończy godzinę aklamacją Błogosławmy Panu, a lud odpowiada Bogu niech będą dzięki.

Modlitwa na zakończenie dnia, czyli kompleta, również może być odmawiana wspólnotowo. Przewodniczący rozpoczyna modlitwę wersetem Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Po nim może nastąpić rachunek sumienia i akt pokutny. Następnie wykonuje się hymn oraz psalmy z antyfoną, ich intonacja należy do kantora.  Po psalmodii lektor odczytuje tekst biblijny, na który wszyscy odpowiadają recytacją lub śpiewem responsorium.  Po nim następuje śpiew pieśni z Ewangelii Teraz, o Panie (Kantyk Symeona) wraz z antyfoną. Na początku pieśni wszyscy wstają i czynią znak krzyża. Po pieśni przewodniczący odmawia modlitwę końcową i błogosławi słowami Noc spokojną i śmierć szczęśliwą niech nam da Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty. Wszyscy odpowiadają aklamacją Amen. Na zakończenie odmawia się lub śpiewa antyfonę ku czci Najświętszej Maryi Panny bez oracji (np. Matko Odkupiciela, Witaj Królowo, Matko miłosierdzia; Bogurodzica, Dziewica; Pod Twoją obronę; Witaj, niebios Królowo lub w okresie Wielkanocy Królowo nieba).

Wspólny śpiew liturgii horarum

Ogólne wprowadzenie do Liturgii godzin zaleca śpiew liturgii brewiarzowej tym, którzy odmawiają oficjum w chórze lub wspólnie (zarówno duchownym, jak i świeckim). Podkreśla jednocześnie, że śpiew jest bardziej zgodny z tego rodzaju modlitwą; czyni ją bardziej uroczystą i pełniej wyraża jedność serc oddanych wielbieniu Boga. Śpiew nie jest tylko piękną zewnętrzną oprawą, ale stanowi pełniejszy wyraz jej wspólnotowej natury (OWLG 268, 270).

 W przypadku śpiewanego oficjum należy wprowadzać zasadę stopniowania poszczególnych śpiewów. Oficjum nie musi być zawsze śpiewane w całości, można ze śpiewem wykonać tylko niektóre części. Zasada ta dopuszcza szereg stopni pośrednich między oficjum śpiewanym w całości, a zwykłą recytacją wszystkich części. W ten sposób dokonuje się zróżnicowania, aby także poprzez warstwę muzyczną wyrazić rangę danej uroczystości. Wśród uprzywilejowanych dni liturgicznych, kiedy zaleca się śpiew liturgii brewiarzowej, na pierwszym miejscu należy wymienić niedziele i święta.

Innym kryterium wykorzystania muzyki w celebracji liturgii godzin jest różny ciężar gatunkowy poszczególnych godzin kanonicznych. Wśród nich najważniejsze miejsce zajmują jutrznia i nieszpory, które stanowią jakby dwa bieguny, dlatego należy wyróżnić je śpiewem (OWLG 271, 272).

Śpiew liturgii brewiarzowej nie może być zarezerwowany tylko dla niektórych, uzdolnionych muzycznie, wyłączając pozostałych. Liturgia nie stanowi bowiem koncertu artystycznego, ale jest modlitwą wspólnoty i dlatego niezwykle ważne jest stopniowanie śpiewów pod względem trudności wykonawczych. Poszczególne śpiewy powinny być tak dostosowane, aby trudniejsze melodie wykonywała schola lub kantor, natomiast konieczne jest stosowanie prostszych melodii, możliwych do wykonania przez całą wspólnotę. Nie wolno bowiem doprowadzić do sytuacji, kiedy liturgia, nawet najpiękniej odśpiewana, wyłącza z czynnego udziału wiernych. W tym względzie należy zadbać o odpowiednie przygotowanie osób duchownych, zakonników i wiernych świeckich, aby szczególnie w dni świąteczne śpiewali oficjum. Ponadto należy brać pod uwagę możliwości wykonawcze danej grupy i dostosować do nich odpowiednie śpiewy (OWLG 269, 270).

Organizując celebrację liturgii brewiarzowej ze śpiewem, należy uwzględnić znaczenie i zastosowanie każdej z części oficjum oraz ustalić, które części oficjum wypada śpiewać, ponieważ niektóre ze swojej natury wymagają śpiewu. Wśród nich należy wymienić: aklamacje i odpowiedzi na wezwania skierowane do wiernych przez kapłana oraz członków asysty liturgicznej; odpowiedzi na wezwania litanijne, antyfony, psalmy oraz ich refreny, a także hymny i pieśni (OWLG 277).

Wśród części przeznaczonych do śpiewu pierwsze miejsce zajmuje psalmodia. Tradycja żydowska i chrześcijańska podkreśla poetycko-muzyczny charakter psalmów i ich ścisły związek z muzyką. Śpiew psalmów przyczynia się do pełniejszego ich rozumienia. Zaleca się, aby w miarę możliwości były one śpiewane, przynajmniej w ważniejsze dni i godziny. Szczególnie psalmy, mające charakter hymnów i pieśni dziękczynnych, wymagają wspólnego śpiewania (OWLG 278, 279).

W tradycji Kościoła istnieją różne sposoby odmawiania (śpiewania) psalmów. Niewątpliwie uzależnione jest to od rodzaju literackiego psalmu i jego długości, od tego, czy jest odmawiany w języku łacińskim, czy narodowym, jak również od tego, czy odmawia go jedna czy wiele osób, czy też liturgię odprawia się z udziałem wiernych. Psalmy można wykonywać w sposób ciągły lub na przemian, dzieląc wiersze pomiędzy dwie strony chóru czy też wykonujące je grupy, albo na sposób responsoryjny. Ostatnia forma ma dwie odmiany a capite i a letere. W pierwszej respons następuje po jednym lub dwóch wersetach psalmu, w drugiej wierni dopowiadają tylko część responsu (OWLG 121, 122). Śpiew psalmu poprzedza się antyfoną, natomiast na koniec dodaje się Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu. Tego typu zakończenie, przekazane przez tradycję, nadaje modlitwom Starego Testamentu charakter pochwalny oraz chrystologiczny i trynitarny. Po odśpiewaniu psalmu powtarza się antyfonę. W przypadku niektórych psalmów, zgodnie z rodzajem literackim, wyróżniono strofy. Śpiewając tego typu psalmy, zwłaszcza w języku narodowym, można powtarzać antyfonę po każdej strofie. W ten sposób wykonuje się wezwanie. Dłuższe psalmy w psałterzu zostały podzielone na kilka części, zaznaczając w ten sposób troistą strukturę psalmodii godzin i zachowując sens danego psalmu. Podziałów tych należy przestrzegać, szczególnie przy chórowym i po łacinie odprawianym oficjum. Chwała Ojcu dodaje się na końcu każdej części (OWLG 123-125).

Obok psalmodii także hymny ze swojej natury domagają się śpiewu. Zaleca się, aby były śpiewane w miarę możliwości we wspólnym odprawianiu liturgii godzin. Hymny  posiadają bogatą treść teologiczną i wysoki poziom artystyczny (OWLG 280).

Wspólnego śpiewu domaga się także responsorium po czytaniu w jutrzni i nieszporach, jak również responsoria w godzinie czytań. Do śpiewu najbardziej nadają się responsoria o prostej i łatwej melodii, niż te, które są zaczerpnięte ze źródeł liturgicznych (OWLG 281, 282).

Innym elementem liturgii brewiarzowej, który można wykonać ze śpiewem, są czytania. Nie są one z natury przeznaczone do śpiewu i wymagają godnej, wyraźnej i dokładnej proklamacji, aby były dobrze zrozumiane przez wszystkich. Jednak mogą być śpiewane, ale tylko wówczas, kiedy wykorzystana melodia nie przesłania słów i zrozumienia tekstu (OWLG 283).

Wśród śpiewanych części liturgii godzin mogą także znaleźć się teksty zastrzeżone dla przewodniczącego. Szczególnie uroczyste celebracje domagają się tego elementu, aby przewodniczący śpiewem podkreślił rangę uroczystości, zwłaszcza przy odprawianiu oficjum w języku łacińskim. Dzięki odśpiewaniu przez przewodniczącego poszczególnych modlitw ich teksty mogą stać się bardziej zrozumiałe dla wiernych (OWLG 284).

W celebracji liturgii godzin nic nie stoi na przeszkodzie, aby różne części oficjum były śpiewane w różnych językach. Własnym śpiewem liturgii rzymskiej pozostaje nadal śpiew gregoriański, dlatego w sprawowaniu liturgii w języku łacińskim zajmuje on pierwsze miejsce wśród innych, równorzędnych rodzajów śpiewu (OWLG 274, 276). W związku z tym, że dzisiaj sprawuje się liturgię brewiarzową w języku narodowym, należy wykorzystywać do tego odpowiednie formy i melodie.

Uroczystemu śpiewowi liturgii godzin zasadniczo nie towarzyszy akompaniament muzyczny. Wynika to z historii, ponieważ chorał gregoriański był wykonywany bez akompaniamentu. Dzisiaj dopuszcza się wykorzystanie akompaniamentu organowego w czasie celebracji liturgii brewiarzowej. Jednak powinien on być na tyle delikatny, aby nie przytłaczać śpiewających. Grający powinien wykazać się w tym względzie nie tylko dobrym warsztatem muzycznym, ale także duchem liturgii. Typiczne melodie do liturgii godzin można znaleźć między innymi w zbiorze Psallite Domino Sapienter pod redakcją J. Waloszka i A. Kozaka, gdzie zostały one podzielone na poszczególne okresy liturgiczne. Melodie hymnów brewiarzowych oraz pieśni zastępujących hymny znajdują się między innymi w zbiorze Wybrane hymny na Jutrznię i Nieszpory pod redakcją M. Bujalskiej i D. Nowak. 

Zakończenie

Podsumowując, należy jeszcze raz podkreślić, że liturgia godzin jako modlitwa całego Kościoła domaga się przede wszystkim wspólnotowego celebrowania. Ze swej natury jest ona przeznaczona do śpiewu, ponieważ kolejne jej części, szczególnie psalmy i hymny, posiadają taki charakter. Ponadto wspólna celebracja liturgii brewiarzowej nadaje jej uroczysty charakter, podkreśla jedność całego zgromadzenia, zwłaszcza kiedy oficjum jest wykonywane ze śpiewem.

opr. ab/ab