Liturgia poświęcenia kościoła i ołtarza (IV)

Odnowione po Soborze Watykańskim II obrzędy dedykacji, czyli poświęcenia kościoła zostały opracowane w dwóch wersjach: poświęcenie kościoła, w którym jeszcze nie sprawowano służby Bożej oraz poświęcenie kościoła, w którym już stale sprawuje się służbę Bożą. Dlatego najpierw ukażemy tę pierwszą wersję. Pontyfikał "Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza" (skrót: OPKiO) posiada obszerne wprowadzenie duszpastersko-teologiczne, które pozwala zarówno duszpasterzom, jak i wiernym zrozumieć piękno i głębię liturgii poświęcenia.

Wprowadzenie

We wprowadzeniu znajdujemy wyjaśnienie, że przez słowo "Kościół" na pierwszym miejscu należy rozumieć zgromadzony przez Chrystusa i nabyty Jego krwią lud Boży. Ten lud Boży, zgromadzony w jedności Ojca, Syna i Ducha Świętego, jest Kościołem, tzn. świątynią Boga, zbudowaną z żywych kamieni, gdzie Ojciec doznaje czci w Duchu i prawdzie. We wprowadzeniu czytamy, że słusznie od dawna nazywa się kościołem również budynek, gdzie ludzie ochrzczeni gromadzą się we wspólnocie, aby słuchać słowa Bożego, przyjmować sakramenty, a przede wszystkim celebrować Eucharystię (OPKiO s. 25).

Jeżeli dana wspólnota buduje kościół, przeznaczając go do wyłącznej służby Bożej, to należy go uroczyście poświęcić Bogu w specjalnym obrzędzie, zgodnym ze starożytną tradycją Kościoła. Kościół, świątynia, powinna być przystosowana do sprawowania świętej liturgii i ma się odznaczać szlachetnym pięknem, chociaż należy unikać w tym względzie przepychu.

Każdy kościół, który zamierza się poświęcić, powinien mieć swój tytuł, czyli wezwanie. Tytułem kościoła może być: Przenajświętsza Trójca, osoba Pana Jezusa pod wezwaniem tajemnicy z Jego życia lub imienia już wprowadzonego do liturgii (np. Przemienienia Pańskiego, Zmartwychwstania Pańskiego, Wniebowstąpienia Pańskiego, Imienia Jezus), Duch Święty, Najświętsza Maryja Panna pod wezwaniem w liturgii już przyjętym (np. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny; u nas w Polsce, np. Matki Bożej Częstochowskiej, Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia), święci Aniołowie, Święty, którego imię zostało wpisane do "Martyrologium Rzymskiego", zawierającego spis wszystkich świętych Kościoła powszechnego. Nie wolno jako tytułu obierać imienia Błogosławionego bez specjalnego pozwolenia Stolicy Apostolskiej. Obecnie powinien być tylko jeden tytuł (wezwanie) kościoła, chyba że będą to święci, których razem umieszczono w kalendarzu, np. św. Cyryl i Metody.

Zgodnie z tradycją rzymską powinno się umieszczać relikwie jednego lub wielu Świętych, chociaż nie jest to wymóg absolutnie konieczny, czyli można byłoby poświęcić kościół i ołtarz bez umieszczania ich w ołtarzu. Jeżeli nie byłoby relikwii męczennika, można byłoby umieścić relikwie wyznawcy. Należy zadbać o autentyczność relikwii, mają one być takiej wielkości, aby było jasne, że są częściami ciała ludzkiego. Relikwie, według obecnych wymogów, umieszcza się pod mensą ołtarza.

Biskup diecezjalny, w naszej Archidiecezji Arcybiskup Metropolita, powinien dokonać uroczystego poświęcenia Bogu nowo zbudowanego kościoła.

Gdyby sam nie mógł przewodniczyć tym obrzędom, powinien to zlecić innemu biskupowi, szczególnie swojemu współpracownikowi: biskupowi pomocniczemu lub np. biskupowi seniorowi. W nadzwyczajnych wypadkach, gdyby biskupi nie mogli dokonać poświęcenia kościoła, biskup diecezjalny może pozwolić wybranemu przez siebie prezbiterowi na poświęcenie nowo zbudowanej świątyni.

Należy obrać odpowiedni dzień na poświęcenie kościoła. Powinien być to dzień, w którym wierni mogą licznie przybyć na tę uroczystość, najlepiej, gdy będzie to niedziela. Przepisy kościelne nie pozwalają na dedykację, czyli poświęcenie kościoła w następujące dni: Triduum Paschalne, Narodzenie Pańskie, Objawienie i Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, w Środę Popielcową, w dni Wielkiego Tygodnia i w Dzień Zaduszny. Gdy chodzi o niedzielę, nie poczyniono żadnych uwag, czyli z tego wniosek, że można byłoby dokonać obrzędów poświęcenia kościoła także w niedziele uprzywilejowane, czyli adwentowe, wielkopostne i wielkanocne.

Czymś najważniejszym w obrzędach poświęcenia jest sprawowanie Eucharystii. Dlatego też w odnowionej po Vaticanum II liturgii przygotowano własny formularz mszalny z takąż prefacją oraz przewidziano na tę uroczystość odpowiednio dobrane czytania Pisma Świętego, z których obowiązkowo należy skorzystać. Przez sprawowanie Mszy Świętej ukazuje się wiernym najwyższy cel, dla którego zbudowano kościół i ołtarz. Sprawowana Eucharystia, zgodnie ze starożytną tradycją Kościoła, uświęca ołtarz i miejsce jej sprawowania, czyli tę świątynię.

We wprowadzeniu czytamy, że dobrze byłoby, aby biskup poświęcający kościół, koncelebrował Eucharystię z kapłanami obecnymi na tej uroczystości oraz z kapłanami pracującymi w tej parafii lub wspólnocie, w której zbudowano nową świątynię.

Dzień dedykacji kościoła ma rangę uroczystości, stąd też kapłani w Liturgii Godzin korzystają z tekstów wspólnych na poświęcenia kościoła, zaczynając oficjum od pierwszych Nieszporów z tej uroczystości. Dobrze byłoby, aby duszpasterze w przeddzień uroczystości zaprosili swoich parafian na uroczyste Nieszpory lub zorganizowali brewiarzową Wigilię, szczególnie tam, gdzie zostały przygotowane relikwie do złożenia ich pod mensą ołtarza. Taką Wigilię celebruje się przy tych relikwiach (OPKiO s. 26-28).

Jak zaznaczyliśmy na początku artykułu, liturgia poświęcenia jest bogata w znaki, symbole, teksty liturgiczne zawierają teologię tych obrzędów. Dobrze byłoby, aby duszpasterze sami zapoznali się wcześniej z wprowadzeniem do tychże obrzędów, jak również z samą ich liturgią, a następnie udostępnili to swoim wiernym, parafianom (OPKiO s. 33). Dlatego też czymś właściwym byłoby, aby uroczystość poświęcenia poprzedziło, np. specjalnie zorganizowane triduum, podczas którego wierni mieliby sposobność do zapoznania się z liturgią poświęcenia, z jej znakami, symbolami. Prowadzący to triduum powinien pouczyć o doniosłości poświęcenia kościoła, o jego znaczeniu duchowym, kościelnym i misyjnym. Wierni mogliby być pouczeni o Kościele jako wspólnocie, o parafii jako żywej cząstce tegoż Kościoła, o znaczeniu rodziny jako małego domowego Kościoła. Należałoby także wiernym ukazać kościół - świątynię, omówić poszczególne części świątyni, ich znaczenie i symbolikę. Oczywiście uczestnicy triduum mieliby też możliwość przyjęcia sakramentu pokuty i pojednania, a wówczas ich udział w uroczystości poświęcenia kościoła mógłby być z pewnością udziałem świadomym, pobożnym, pełnym i czynnym (cdn).

opr. aw/aw