Liturgia i katecheza (II)

W pierwszej części artykułu, w styczniowym numerze „W służbie Miłosierdzia”, określiliśmy, czym jest liturgia i katecheza. Obecnie chcemy w skrócie przedstawić relacje między katechezą i liturgią.

Relacje między katechezą i liturgią

Podwójna jest relacja między katechezą i liturgią. Katecheza ma na celu wprowadzać nas w coraz to głębsze rozumienie liturgii, umożliwić w niej nasz czynny i pełny udział. Natomiast liturgia jest źródłem dla katechezy z racji Misterium Paschalnego, które w niej się uobecnia, a które katecheza stara się nam je przybliżać. Liturgia jest też źródłem dla katechezy również i w tym względzie, że teksty liturgiczne zawierają istotne treści wiary, które katecheza nam przekazuje.

Katecheza powinna być przez nas rozumiana jako nieustanny proces wychowania do wiary, obejmuje ona wszystkie etapy rozwoju człowieka. Także katecheza winna być przez nas postrzegana jako szkoła bycia naszego z Chrystusem; szkoła, która uczy nas, w jaki sposób mamy iść drogą życia zaproponowaną przez Zbawiciela na kartach Ewangelii. Liturgia w tym względzie przychodzi z pomocą katechezie, ukazując w ciągu roku kościelnego poszczególne wydarzenia zbawcze, które w mocy Ducha Świętego są uobecniane (sakramentalny charakter roku liturgicznego, jak uczył papież Paweł VI) w sprawowaniu misterium obecnego i zmartwychwstałego Chrystusa. Pouczeni na katechezie gromadzimy się na sprawowanie świętej liturgii, aby z biegiem czasu uczyć się coraz bardziej i pełniej naśladować Jezusa, wiernie iść za Nim aż do pełnego zjednoczenia z naszym Zbawicielem.

Trzeba nam mieć tę świadomość, katecheza jest wydarzeniem eklezjalnym. Przez słowo kierowane do katechizowanych, przez modlitwę, życie, świadectwo, solidarność z bliźnimi włącza w Chrystusa. Z tego też powodu postrzegamy liturgię jako dzieło całego ludu Bożego, jako wypełnianie funkcji kapłańskiej. Pan Jezus w liturgii dzieli się z nami swoim kapłaństwem. W sakramencie chrztu zostajemy włączeni w Jego kapłaństwo, przez chrzest mamy udział w kapłaństwie wspólnym, stajemy się ludem kapłańskim, przeznaczonym do udziału w liturgii, do oddawania czci Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu i jednocześnie do naszego uświęcania się.

Dzięki katechezie, dzięki głoszonemu w niej słowu odkrywamy zbawcze działania i zbawcze wydarzenia, poprzez które Bóg odpowiada na nasze pytania i wątpliwości. Pamiętamy słowa Papieża Jana Pawła II w czasie uroczystości inauguracji jego pontyfikatu. Ojciec Święty wzywał nas do zawierzenia siebie i swojego życia Chrystusowi, bo tylko On wie, co jest w nas ludziach, jakie są nasze problemy, tylko On może nam pomóc je rozwiązać. Dlatego też w liturgii, obecny rzeczywiście zmartwychwstały i uwielbiony Pan odpowiada nam na nasze egzystencjalne pytania. „Odpowiedź ta, na którą możemy patrzeć jako na dar Bożego miłosierdzia, osądza nas, oczyszcza, waloryzuje nasze życie, aby je doprowadzić do tajemnicy śmierci i zmartwychwstania” (A. Hajduk).

Z powyższego można powiedzieć, „że katecheza i liturgia są dwoma językami Kościoła. W każdym z nich jest sformułowana, wyrażona i komunikowana rzeczywistość wiary chrześcijańskiej. Co więcej, każdy z tych dwóch języków Kościoła czerpie z jedynego źródła, którym jest tradycja biblijna i kościelna. Języki te wyrażają się w jedynej przestrzeni, która jest wspólnota wierzących, która je uważa za sensowne i ważne. Ich jedynym celem jest inicjowanie wspólnoty z Bogiem i wspomaganie jej. Tak więc do tych wszystkich komentarzy nie trzeba dodawać zbyt obszernej konkluzji. Najlepiej wyrazić ją przekonaniem o wielkiej jedności pomiędzy katechezą i liturgią, i stąd czerpać moc do życia bez rozłamu pomiędzy życiem codziennym a wyznawaną wiarą” (A. Hajduk).

Liturgia w mocy Ducha Świętego uzdalnia jej uczestników do oddawania czci, jaką Kościół oddaje Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu i dlatego też wyznacza szczegółowe zadania dla katechezy. Papież Paweł VI w swojej encyklice Misterium fidei poucza, że katecheza ma zadanie pobudzać wiernych do dojrzałej wiary, czyli wychowywać wierzących do postawy adoracji, do dziękczynienia, do pokuty, poczucia wspólnoty, rozumienia znaków liturgicznych, które informują o obecności Boga pośród nas. Dzięki katechezie mamy ze zrozumieniem sprawować naszą funkcję kapłańską. Katecheza ma też nas przygotować do udziału w liturgii, które ma być uczestnictwem świadomym (świadomość faktu, że przez chrzest jesteśmy zaproszeni i zobligowaniu do udziału w liturgii), czynnym (uczestnictwo gestów i postaw, uczestnictwo w dialogach liturgicznych, we wspólnym śpiewie), pełnym (przyjęcie słowa Bożego oraz Ciała i Krwi Pańskiej — Komunii św.) i wybiegającym poza samą liturgię (połączenie udziału w liturgii z naszym postępowaniem poza nią; dzielenie się owocami przeżytej liturgii z naszymi bliźnimi). Poprzez katechezę winniśmy mieć świadomość, że trzeba nam czynnie uczestniczyć w posłannictwie Kościoła. Jako katechizowani winniśmy odkrywać potrzebę wyznawania swojej wiary poprzez aktywne uczestnictwo w obrzędach liturgicznych, przede wszystkim w Eucharystii. Liturgia, jak wspomnieliśmy wyżej, wymaga bowiem uczestnictwa „jak najbardziej świadomego, aktywnego, wspólnotowego, pełnego, owocnego, ponieważ Bóg oczekuje od ludzi współdziałania w dziele, które wypełnia dla ich zbawienia” (A. Hajduk). W Konstytucji o Liturgii czytamy, że sakramenty, więc i liturgia, wiarę zakładają i poprzez ich przyjmowanie dają jej wzrost (KL 59). Tak więc np. uczestnictwo we Mszy św., przyjęcie Komunii św., przyjęcie sakramentu pokuty i pojednania, udział w procesji eucharystycznej, w adoracjach Najświętszego Sakramentu umacniają naszą wiarę, ale też są wyrazem jej wyznawania, naszego świadectwa przynależności do grona uczniów Pana.

Katecheza i liturgia mają za zadanie ukazywania wspólnoty ludu Bożego, jej budowania i umacniania. Pan Jezus przecież przyszedł na świat po to, aby rozproszone przez grzech dzieci Boże zgromadzić w jedno. Za naszą jedność z Bogiem i miedzy nami złożył siebie Ojcu w ofierze na ołtarzu krzyża. Zakończyliśmy 25 stycznia kolejny Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan, ponieważ nie została jeszcze zrealizowana arcykapłańska modlitwa Jezusa o nasza jedność, wspólnotę.

W Dyrektorium ogólnym o katechizacji znajdujemy pouczenie, że liturgia jest źródłem orędzia katechetycznego przede wszystkim dlatego, że w obrzędach liturgicznych jest celebrowane słowo Boże, że obrzędy i teksty liturgiczne opierają się głownie na słowie Bożym. W liturgii znajdujemy też ciągle żywą tradycję Kościoła (DOK 95-96). Katecheza czerpiąc z liturgii jako ze swojego źródła winna nas przygotowywać do udziału w Eucharystii, sakramentach, sakramentaliach, w Liturgii Godzin, w obchodzie roku liturgicznego, jego poszczególnych okresów, uroczystości i świąt. Pierwszym dniem świątecznym jest niedziela. To właśnie niedzielę i całe Misterium Paschalne tak bardzo wyeksponował w swoim nauczaniu (Paschalis misterium) papież Paweł VI. Głębokie pouczenie znajdujemy o niedzieli jako Dniu Pańskim, Dniu Chrystusa, Dniu Kościoła, Dniu Człowieka, Dniu Dni w liście apostolskim papieża Jana Pawła II O świętowaniu niedzieli. Dies Domini. Niedziela jest ciągle zagrożona przez różne okoliczności naszego życia, wielu nie potrafi świętować, stąd absencja na niedzielnej Eucharystii, niepotrzebne wykonywane w dzień święty prace. Dlatego i w tym względzie potrzebna jest katecheza, poprzez którą będziemy cenić sobie niedzielę i należycie tego dnia oddawać cześć naszemu Panu, a jednocześnie będzie dokonywało się dzieło naszego uświęcania.

Kończąc przybliżanie nam problematyki liturgii i katechezy, możemy dojść do wniosku, że katecheza nie jest tylko konieczna dzieciom i młodzieży, ale również nam dorosłym, abyśmy dzięki niej mogli bardziej świadomie, czynnie i w sposób pełny mogli oddawać cześć Panu w świętej liturgii.

opr. aw/aw