Stola w świecie antycznym

Jarosław Superson SAC HISTORIA STUŁY ISBN: 978-83-7505-727-0 wyd.: WAM 2011

Wybrane fragmenty Wstęp Pojęcie stula Problematyka stula w świecie antycznym

Stola w świecie antycznym

Terminem gr. στολή posługiwali się starożytni Grecy, gdy mówili o szacie czy odzieży⁸, która mogła być zwyczajna lub odświętna. Rzymianie zapożyczyli ten termin od Greków i wśród nich stola także oznaczała odzienie⁹. Było to potoczne wyrażenie, wskazujące na ubiór męski lub kobiecy¹⁰ Zarazem jednakże w historii szat rzymskich pojawia się z czasem jeden strój definiowany właśnie jako stola. Była to elegancka szata noszona przez zamężne kobiety.

Także w starożytnym świecie galijskim terminem stola określano uroczystą szatę kobiet zamężnych i matek. Zdaniem Sary Piccolo Paci rdzeń słowa pochodzi z greckiego στολή i znaczy „ubieram”¹¹. Longin Żarnowiecki i oratorianin L. A. Molien uważają, że stola był to wytworny ubiór rzymskiej matrony. Zaczął być noszony w czasach Cycerona przez zniewieściałych mężczyzn, najpierw przez Marka Antoniusza, a następnie spopularyzowany przez Kaligulę¹², po czym zaczął być stosowany w ogóle przez mężczyzn. Trzeba odnotować, że podczas triumwiratu w Rzymie planowano budowę świątyni pogańskiej dedykowanej bogini Izydzie (43 r. przed Chrystusem).

Dopiero cesarz Kaligula wzniósł zaplanowaną budowle na Polu Marsowym. Jeden z historycznych opisów podaje, że kapłanki bogini Izydy podczas obrzędów inicjacyjnych były przyodziane w 12 szat. Ostatnią z nich była olympica stola — biała szata, na której widniały symbole znaków zodiaku¹³.

Zdaniem Oktawiusza Jurewicza i Lidii Winniczuk stola mogła być u dołu przyozdobiona haftowanym pasem¹⁴. Natomiast L. Żarnowiecki opisuje ją jako szatę z szerokimi rękawami, długą aż do stóp, zazwyczaj koloru białego, utkaną z bisioru lub delikatnej wełny. Ozdobą jej były dwa purpurowe pasy, wstęgi (angusti, fasciae), spływające symetryczne od ramion w dół. Taki rodzaj szaty możemy do dziś oglądać na mozaice w Rawennie w kościele św. Witalisa¹⁵. O stola jako białej tunice wspomina jeszcze w VI w. historyk Franków św. Grzegorz z Tours¹⁶. Nie była to jednak szata liturgiczna.

⁸ Por. Słownik grecko-polski, Z. Abramowiczówna, red. T. 4. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1965, s. 110.

⁹ Por. Słownik łacińsko-polski, M. Plezia, red. T. 5. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 1999, s. 221.

¹⁰ Por. M. Gihr, Ofiara Mszy świętej. Wykład dogmatyczny, liturgiczny i ascetyczny dla duchowieństwa i świeckich. Księgarnia św. Wojciecha. Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1933, s. 271.

¹¹ S. Piccolo Paci, Storia delle vesti liturgiche. Forma, immagine e funzione. Ancora-Roma 2008, s. 288.

¹² Por. L. Molien, La Priere de l'Église. Messe et Heures du Jour. T. 1. Librairie Letouzey et Ané. Paris 1923, s. 106-107.

¹³ Por. U. Wilcens, „?????”, [w:] Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament. G. Kittel, G. Friedrich, red. T. 7. W. Kohlhammer Verlag. Stuttgart 1964, s. 688.

¹⁴ Por. O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym. PWN. Warszawa 1968, s. 122.

¹⁵ Por. L. Żarnowiecki, Ozdoba Domu Bożego. Dzieło ilustrowane poświęcone szatnictwu litugicznemu i kunsztom, w służbie Kościoła zostającym. Warszawa 1904, s. 30-31.

¹⁶ Por. A. J. Nowowiejski, Wykład Liturgji Kościoła Katolickiego. Część I. Tom II. W drukarni Franciszka Czerwińskiego. Warszawa 1902, s. 196.

opr. ab/ab