Homilia 4: O Abrahamie i jego synu Izaaku

Św. Cezary z Arles

HOMILIE DO KSIĘGI RODZAJU
OBJAŚNIENIE APOKALIPSY ŚW. JANA

WARSZAWSKIE TOWARZYSTWO TEOLOGICZNE

Redaktor serii: ks. Józef Naumowicz
Biblioteka Ojców Kościoła nr 17
Przełożył, wstępem opatrzył i opracował KS. ANTONI ŻUREK

Tytuł oryginału: Sermones de Scriptura, CCL 103, Turnhout 1953. Expositio de Apocalypsi, [w:] S. Caesarii Arelatensis Opera omnia, vol. 2, Maredsous 1942, 210-277.
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo "M", Kraków 2002
ISBN 83-7221-365-8

Wydawnictwo "M" ul. Zamkowa 4/4, 30-301 Kraków tel./fax (012) 269-34-62, 269-32-74, 269-32-77
http://www.wydm.pl e-mail: wydm@wydm.pl

Homilia 4 (84)

O Abrahamie i jego synu Izaaku

1. Najdrożsi bracia! Lekcji, w której jest mowa o złożeniu w ofierze przez Abrahama jego syna Izaaka, nie czyta się «w liturgii» w dniach Wielkiego Postu, mimo że na nią przypada kolejność, ale - jak sami wiecie - czytanie to jest zarezerwowane na Wigilię Paschalną. Dzieje się tak ze względu na tajemnicę Pańskiej Męki. Nie pora zatem, bym dokładnie na ten temat teraz mówił. Jeśli jednak pozwolicie, to pokrótce - w sposób, na jaki nas stać - obwieścimy waszym uszom to, co z natchnienia Pana na ten temat mówili nasi ojcowie.

2. "Powiedział zatem Pan do Abrahama: weź twojego syna Izaaka, którego kochasz, i złóż go w ofierze dla mnie na jednej z gór, którą ci wskażę. On, powstawszy, osiodłał swojego osiołka, wziął ze sobą dwóch usługujących mu chłopców oraz Izaaka, swojego syna. I doszedł trzeciego dnia do miejsca, które mu wskazał Pan"⁴⁹.

Abraham, przez gest ofiarowania swojego syna, był figurą Boga Ojca. Izaak natomiast był figurą Zbawiciela. W fakcie, że do miejsca ofiarowania doszli trzeciego dnia, ukazuje się tajemnica Trójcy. Albowiem o tym, że trzeci dzień winien być traktowany jako znak lub tajemnica, pouczają często Święte Księgi. W Księdze Wyjścia jest powiedziane: "Pójdziemy przez trzy dni drogi na pustynię"⁵⁰. Podobnie, gdy przyszli do góry Synaj, powiedziano ludowi: "Uświęćcie się i bądźcie gotowi za trzy dni"⁵¹. Także Jozue, mając przejść Jordan, napominał, aby lud był gotowy na trzeci dzień⁵². Wreszcie, Pan nasz zmartwychwstał trzeciego dnia. Powiedzieliśmy o tym, gdyż błogosławiony Abraham trzeciego dnia przyszedł do miejsca, które mu wskazał Pan.

3. Dwaj posługujący chłopcy, którym Abraham polecił pozostać z osiołkiem, symbolizują naród żydowski, który nie uwierzy «w przyszłości» w Chrystusa. Dlatego też chłopcy ci nie mogli wstąpić i dojść do miejsca, gdzie miał być złożony w ofierze Izaak. Osiołek oznaczał synagogę. Baran natomiast, który za rogi był uwięziony w cierniach, jak się wydaje, był figurą Chrystusa. Przecież Chrystus, gdy zawisł na drzewie krzyża, przybity wieńcem gwoździ, tkwił niczym «baran zaplątany» rogami w cierniach.

Sam Izaak przez to, że niósł drzewo, na którym miał być złożony w ofierze, był figurą Chrystusa: On też sam niósł swój krzyż na miejsce męki. O tajemnicy tej wiele wcześniej mówił prorok: "Na jego barkach spoczęła władza"⁵³. Chrystus miał wówczas władzę na swych ramionach, gdy w podziwu godnej pokorze niósł swój krzyż. Nie bez podstaw krzyż Chrystusa oznacza władzę. Przecież przez niego diabeł jest pokonany, a cały świat jest wezwany do poznania Chrystusa i do Jego łaski. Zresztą, to samo powiedział apostoł, gdy mówił o męce Pana: "Stał się posłuszny aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej. Dlatego też Bóg Go wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię"⁵⁴.

Bracia! Powiedzieliśmy to dlatego, abyście poznali, że władza Chrystusa, o której napisano: "Władza spoczęła na jego barkach", nie była czym innym jak jego krzyżem. Dlatego właśnie tekst ten jest czytany w czasie Paschy, kiedy to prawdziwy Izaak, którego syn Abrahama był figurą, został przybity do belki krzyża za rodzaj ludzki.

4. W tekście tym czytamy, że błogosławiony Abraham, idąc ze swoim synem, z daleka zobaczył miejsce. Powiedział on do usługujących mu chłopców: "Usiądźcie tutaj wraz z oślicą. Ja i chłopiec pójdziemy dalej. Gdy oddamy cześć «Bogu», wrócimy do was"⁵⁵. Dlaczego do usługujących chłopców, którzy byli figurą Żydów, Abraham mówi: "Usiądźcie tutaj wraz z oślicą"? Czyżby, bracia najdrożsi, oślica potrafiła siedzieć? Powiedziano: "Usiądźcie z oślicą", bo naród żydowski, który w Chrystusa nie uwierzy, nie będzie mógł stać, ale niczym słaby «człowiek» i jak osłabiony grzesznik, który wzgardził łaską krzyża, upadnie na ziemię.

Błogosławiony Abraham powiedział zatem: "Usiądźcie tutaj z oślicą. Ja z chłopcem pójdziemy tam. Gdy oddamy cześć «Bogu», wrócimy do was". Cóż znaczy to, co mówisz, błogosławiony Abrahamie? Idziesz, by złożyć w ofierze syna i mówisz, że z synem wrócisz? Przecież jeżeli złożysz go w ofierze, nie będzie mógł z tobą wrócić. Błogosławiony Abraham mógł odpowiedzieć: "Mówię prawdę. Syna złożę w ofierze i z synem do was wrócę. Taka jest wiara moja. Wierzę, iż ten, który zechciał mi dać syna z bezpłodnej matki, może także wskrzesić go z martwych. Dlatego prawdę mówię, że gdy oddamy cześć, wrócimy do was".

5. To zaś, że został zabity baran, a nie Izaak, stało się dlatego, że Izaak był figurą, a nie rzeczywistością. W Izaaku zostało przedstawione to, co później wypełniło się w Chrystusie. Zobaczcie, jak Bóg w swej wielkiej miłości ojcowskiej zabiega o ludzi. Abraham złożył Bogu w ofierze swojego śmiertelnego syna, który nie miał umrzeć, a Bóg za ludzi wydał na śmierć nieśmiertelnego Syna.

«Perykopę» o błogosławionym Izaaku i owym baranie można także inaczej rozumieć. Błogosławiony Izaak może symbolizować bóstwo, a baran człowieczeństwo Chrystusa. Ponieważ wierzymy, że podczas męki zostało ukrzyżowane człowieczeństwo «Chrystusa», zamiast Izaaka w ofierze złożony został baran. Albowiem to Jednorodzony Boga jest ofiarowany, a pierworodny Dziewicy złożony w ofierze.

Posłuchajcie też o innym znaku. Błogosławiony kapłan Hieronim⁵⁶ napisał, że dowiedział się z całą pewnością od starożytnych i poważnych Żydów, że na miejscu, gdzie miał być złożony Izaak, później ukrzyżowany został Pan nasz Chrystus. Istotnie, od miejsca, skąd błogosławiony Abraham nakazał iść dalej, dochodzi się w ciągu trzech dni do miejsca ukrzyżowania Chrystusa.

Zgodnie z relacjami starożytnych mówi się także, że na miejscu, gdzie stanął krzyż, jako pierwszy został kiedyś pochowany Adam. Dlatego właśnie owo miejsce nazwane jest Kalwarią, gdyż mówi się, że tam została pochowana, jako pierwszy, głowa rodzaju ludzkiego.

Stąd też, bracia, nie bez podstaw wierzy się, że lekarz został tam podniesiony, gdzie spoczywał «już» chory. Było rzeczą słuszną, aby boskie miłosierdzie pochyliło się nad miejscem, w którym ludzka pycha zabiła. Z wiarą przyjmuje się, że owa drogocenna krew dokonała odkupienia także przez to, że raczyła dotknąć w sposób fizyczny prochu starodawnego grzesznika, skrapiając go.

Bracia najdrożsi! To wszystko, co kontemplując miłość, mogliśmy zebrać dla postępu waszych dusz z różnych ksiąg Pisma i co wam podsunęliśmy. Wierzę natomiast, że wy, wsparci Bożą pomocą, gdy będziecie częściej czytać boskie Pisma i uważniej je rozważać, potraficie znaleźć nawet lepsze wyjaśnienie.

6. Proszę was, bracia, aby każdy, kto pragnie ochrzcić swojego syna lub domownika, nie zwlekał z ofiarowaniem go w kościele⁵⁷. Nie jest rzeczą słuszną, aby rzecz, którą uważa się za wielką i wspaniałą, była poszukiwana z ospałością lub dokonywana później, niż należy. Boję się, że niektóre kobiety zwlekają z ofiarowaniem swoich niemowląt, gdyż lekceważą przyjście z nimi na czuwania. Wierzymy zaś z całą mocą, że jeśli natychmiast po rozpoczęciu Wielkiego Postu zechcą je ofiarować jako kandydatów do chrztu i z nimi sumiennie będą chodzić na czuwania, ich dzieci w należyty sposób otrzymają sakrament chrztu, a one same uzyskają odpuszczenie grzechów. Czego niech udzieli Pan nasz Jezus Chrystus, któremu chwała i moc, wraz z Ojcem i Duchem Świętym na wieki wieków. Amen.

opr. mg/mg

Copyright © by Wydawnictwo "m"