Zjednoczone Księstwa

Terytorium "Zjednoczonych Księstw" powstałe w 1521 r. pozostawało pod panowaniem księcia Johanna III.von Jülich, Kleve, Berg, hrabiego von der Mark und Ravensberg.

Po bezpotomnej śmierci ostatniego władcy księcia Johanna Wilhema w 1609 r. tereny Kleve, Mark i Ravensberg przypadły w 1614 r. "w spadku" Brandenburgii, zaś Jülich i Berg - Pallatynatowi Neuburg. Władza i zarządzanie na terenie "Zjednoczonych Księstw" była podzielona między szlachtę, która zajmowała wyższe stanowiska państwowe i mieszczan zajmujących niższe stanowiska. Taki podział władzy niejednokrotnie był przyczyną wielu kłótni i niesnasek. W 1500 r. książę przenosi swoją rezydencję do Düsseldorf.

Innymi większymi miastami na tym terenie były: Duisburg i Kleve mające po ok 2000 mieszkańców. W roku 1550 liczba mieszkańców zamieszkujących "Zjednoczone Księstwa" wynosiła ok. 350 000 osób. Należy przy tym dodać, że ówcześnie panujący książe był wybitnie "anty-katolicki". Nie dziwi więc fakt, że właśnie z tych terenów król angielski Henryk VIII wziął sobie za żonę księżniczkę Annę by w ten sposób na trwałe odżegnać się od Kościoła katolickiego.

Sam książę sympatyzował bardziej z Protestantami, od czasów ciągłych kłótni finansowych (1540-43) i zadrażnień z Cesarzem Karolem V. Trudno to zrozumieć, gdyż "Zjednoczone Księstwa" nie były biedne, mając swoistego rodzaju monopol na zboże, bogate rudy żelaza w Bergu i kwitnący handel z Kolonią, Antwerpią i Amsterdamem.

Mimo tego na terenie Księstw Jülich-Kleve-Berg odbyły się dwie fazy prześladowań. Pierwsza nastąpiła w latach 1490 — 1540, druga zaś 1580 - 1650. Ostatnie zaś procesy przeciwko czarownicom miały miejsce w roku 1737/38 w Bergu i Gerresheim (dzisiejszy Düsseldorf).

W pierwszej fazie skazano na śmierć w Księstwie Jülich przynajmniej 53 osoby, z czego dwójkę mężczyzn. W Bergu (Ratingen-Angermund) wydano 2 wyroki śmierci, zaś w Kleve (Duisburg) przynajmniej 11.

Druga faza prześladowań (1580 — 1650) odbywała się głównie na terenach przynależących do "Zjednoczonych Księstw". Przyładem może byc tutaj Ziemia Wildenburg podlegająca pod julski urząd Münstereifel. Na tym terenie w latach 1574 -1621 wydano 75 wyroków śmierci (28 mężczyzn i 47 kobiet). W centrum zainteresowań inkwizytorów stał również bergski Siegburg. Tutaj w latach 1636 - 1638 stracono 19 kobiet i 2 mężczyzn. Ze wszystkich wykonanych wyroków śmierci na terenie "Zjednoczonych Księstw" liczba mężczyzn wynosiła ok. 20% . Podczas ostatniego procesu w roku 1737/38 przed sądem stanęła kobieta wraz z młodą dziewczyną. Obie zostały spalone na stosie w Gerresheim przy drodze wiodącej do Elberfeld. Głównym argumentem jaki najczęściej padał ze strony oskarżycieli w pierwszej fazie prześladowań było... czarowanie mleka i zatruwanie bydła przez oskarżonych.

Na terenie Jülich-Kleve-Berg nie zostały wydane żadne przepisy dotyczące inkwizycji. Tamtejsi prawnicy posługiwali się najczęściej "Constitutio Criminalis Carolina" z 1532 r. W sądziedniej Kolonii natomiast w 1607 r. koloński Arcybiskup książę Ferdinand von Wittelbach wprowadził nowe przepisy regulujące przeprowadzanie spraw przeciwko czarownicom. Przez pewien okres czasu korzystano z tych przepisów również na terenie opactwa Siegburg należącego do Księstwa Berg. Dlatego też na rozprawy w tym opactwie przybywali prawnicy i komisarze z Bonn tacy jak: dr. Kaspar Liblar i dr. Franz Buirmann. Na terenie posiadłości Wildenburg działali z kolei prawnicy z hrabstwa Salm-Reifferscheidt. Duży wpływ na rozwój inkwizycji na tym terenie miał również od 1631 r. książę Jülich —Berg -Wolfgang Wilhelm, Pallatyn von Pfalz-Neuburg.

Podczas procesów z roku 1737/38na terenie Księstw Jülich i Berg "Inquisitionprozess in Criminalibus" z roku 1695. Przy sprawach kryminalnych w Düsseldorf bardzo często posiłkowano się biegłymi lub radcami takimi jak: Benedict Carpzov lub Martin Delrio którzy byli nazywani "patronami czarownic".

Łącznie na terenie "Zjednoczonych Księstw": Jülich-Kleve-Berg w porównaniu do innych terenów niemieckojęzycznych nie odbyło się zbyt wiele procesów. W latach 1500 -1540 odbywały się głównie pojedyńcze sprawy, podczas których rzadko wydawano wyroki śmierci. Nie należy przy tym zapominać, że "Zjednoczone Księstwa" często pozostawały pod wpływem Flanderii i Burgundii, skąd w XV wieku na ich tereny przyszła inkwizycja.

Druga faza prześladowań która rozpoczęła się w 1580 roku odniosła podobne skutki jak w tym samym czasie na terenie księstwa Trewir i w Kolonii.

Nie znane są przyczyny prześladowań jakie miały miejsce w Niederrhein w roku 1737/38. Wówczas to mieszkańcy Bergu podjęli decyzję o ostatecznym rozwiązaniu "sprawy czarownic". W roku 1989 postawiono na miejscu egzekucji płytę kamienną z cytatem: : "Rana ludzka pozostaje tabu".

Na terenie Księstw Jülich-Kleve-Berg nie brakło też przeciwników inkwizycji. A był nim m. in. : Johann Weyer, osobisty lekarz księcia Wilhelma V. ,twórca listu "De praestigiis daemonum". Innym z kolei był wspominany już niejednokrotnie przeze mnie w artykułach Friedrich Spee, pochodzący z Kolonii, twórca dzieła "Cautio Criminalis".

Literatura:

Becker, Thomas P. , Hexenverfolgung im Erzstift Köln, w: Thomas-Morus-Akademie Bensberg (red. ), Hexenverfolgung im Rheinland. Ergebnisse neuerer Lokal- und Regionalstudien, Bensberg 1996, S. 89-136.

de Blécourt, Willem/de Waardt, Hans, Das Vordringen der Zaubereiverfolgungen in die Niederlande, Rhein, Maas und Schelde entlang. w: Blauert, Andreas (red. ), Ketzer, Zauberer, Hexen. Die Anfänge der europäischen Hexenverfolgungen, Frankfurt a. Main 1990, S. 182-216.

Gersmann, Gudrun, Der Hexenprozeß als Thema der Heimatgeschichte, w:Saatkamp, Marielies u. a. (red. ): Van Hexen un Düvelslüden. Über Hexen, Zauberei und Aberglauben im niederländisch-deutschen Grenzraum, Vreden 1995, S. 129-145.

Münster, Erika, Zaubereiverfolgungen in Ratingen und Angermund 1499/1500, w: Ratinger Forum. Beiträge zur Stadt- und Regionalgeschichte 2 (1991), S. 10-31.

Münster-Schröer, Erika, Zauberei- und Hexenprozesse in den Herzogtümern Jülich und Berg, w: Van Hexen un Düvelslüden, a. a. O. , S. 49-62.

Münster-Schröer, Erika, Hexenverfolgungen in Jülich-Berg und der Einfluß Johann Weyers, in: Spee-Jahrbuch 7. Jg. (2000), S. 59-102.

Münster-Schröer, Erika, "Grave gegen Düren". Zaubereianklage und Schöffenurteil, Feme und Reichskammergericht im frühen 16. Jahrhundert, w: Andreas Blauert/Gerd Schwerhoff (red. ), Kriminalitätsgeschichte. Beiträge zur Sozial- und Kulturgeschichte der Vormoderne, Konstanz 2000, S. 405-422.

Pauls, Emil, Zauberwesen und Hexenwahn am Niederrhein,w: Beiträge zur Geschichte des Niederrheins 13 (1898), S. 134-242.

Schormann, Gerhard, Ein Abwehrversuch gegen Hexenprozesse in Jülich-Berg, w: Hexenverfolgung im Rheinland, a. a. O. , S. 137-148.

Hexenverfolgungen. Jülich-Kleve-Berg, Vereinigte Herzogtümer w: http://www.sfn.uni-muenchen.de/hexenverfolgung/frame_lexikon.html?art856.htm

opr. ab/ab