Edyta Stein

Eugenio Zolli

Byłem rabinem Rzymu

Historia wielkiego nawrócenia

ISBN: 978-83-60703-24-3

wyd.: Wydawnictwo SALWATOR 2007

Edyta Stein

Edyta Stein¹³, fi lozof i karmelitanka (siostra Teresa Benedykta od Krzyża), Żydówka pochodząca z Dolnego Śląska, osierocona przez ojca w wieku dziecięcym, bogata tylko w walory umysłu i serca, poświęciła się filozofi i i zgłębianiu liturgii katolickiej. Nawróciwszy się przez poszukiwania filozoficzne, doszła do prawdy znacznie wyższej, ubogacając swą wielką miłość do ludzi cierpiących. Napisała prace naukowe o dużej wartości, brała udział w licznych kongresach międzynarodowych. Jej wysoki, żywy i ciepły głos rozbrzmiewał na spotkaniach katolickich i z okazji manifestacji kobiet w całych Niemczech. Wykładała na uniwersytecie w Münsterze. Wstąpiła do karmelitanek w Kolonii. W związku z prześladowaniami rasistowskimi uciekła do karmelu w Holandii. W Echt została aresztowana przez gestapo i wywieziona na Wschód, gdzie zginęła w komorze gazowej lub — według innej wersji — została wrzucona do kopalni soli.

Siostra Teresa Benedykta od Krzyża mówi: „Aby być obrazem Boga, duch musi zwrócić się ku wieczności, musi ją objąć, zachować w pamięci, ukochać i zrozumieć”¹⁴.

Pierwszym jej krokiem do nawrócenia było nieprzerwane czytanie Żywotu św. Teresy z Avili¹⁵. Na zakończenie powiedziała: „To jest prawda”¹⁶. Miało to miejsce w 1921 roku. Rok później przyjęła chrzest.

Z pewnego listu: „W tym, co dotyczy relacji międzyludzkich: niepokój w duszy bliźniego łamie wszelkie przykazanie. Wszystko, co czynimy, jest środkiem do osiągnięcia celu, lecz miłość jest celem sama w sobie, ponieważ Bóg jest Miłością”¹⁷. Od św. Tomasza¹⁸ przejęła twierdzenie, że wiedza może być wyrazem czci Bożej. Im głębiej ktoś wchodzi w tajemnicę Boga, tym częściej musi wychodzić z siebie, aby nieść światu życie Boże. Pewien dostojnik kościelny, gdy spotkał ją pewnego razu, powiedział: „Wydawało mi się, że widzę przedstawicielkę Ecclesia orans z katakumb” ¹⁹.

Siostra Teresa znała wielką sztukę modlitwy i to, co mówi na ten temat, może ubogacić niejedną stronę monografi i Heilera²⁰. Na temat różnicy między pobożnością subiektywną a liturgią jako modlitwą obiektywną Kościoła napisała: „Każda modlitwa prawdziwa jest modlitwą Kościoła. Poprzez każdą modlitwę dzieje się coś w Kościele i w niej samej modli się cały Kościół, ponieważ to Duch Święty, który żyje w Kościele i w każdej poszczególnej duszy, «przyczynia się za nami w błaganiach» (Rz 8, 26)”. Jest modlitwą prawdziwą dlatego, że „Nikt też nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego «Panem jest Jezus» (1 Kor 12, 3)”. Nieograniczona pobożność do Boga i dar, w którym Bóg daje się tobie, są najwznioślejszym uniesieniem, do jakiego jest zdolne serce, jest to najwyższy stopień modlitwy. Dusze, które osiągnęły taki stopień, są prawdziwym sercem Kościoła”²¹.

„Słysząc, jak w pewnym salonie mówiono o prześladowaniu Żydów — pisze siostra Teresa — zrozumiałam nagle, że Bóg raz jeszcze położył rękę na swoim narodzie i że jego los będzie także moim losem”²².

Pewnego razu w czasie kazania z okazji Godziny świętej²³ siostra Teresa zwraca się do Jezusa, by Mu powiedzieć, iż jest świadoma, że Jego krzyż położył się nad narodem żydowskim, że wszyscy powinni teraz dobrowolnie wziąć krzyż, który ona, siostra zakonna, chciałaby nieść. Pod koniec nabożeństwa czuła, że została wysłuchana, bez świadomości, oczywiście, co dla niej miało znaczyć to dźwiganie krzyża Jezusowego. „To nie ludzka aktywność, w której mogłabym pomagać, ale Męka Chrystusa, w której chcę uczestniczyć”²⁴. To zrozumiałe, że niektórzy krewni odbierali jej wstąpienie do klasztoru jako chęć odseparowania się od judaizmu; dla niej zaś było to przygotowanie do dźwigania krzyża Chrystusa, który teraz kładł się na jej narodzie. Osiemdziesięcioczteroletnia matka pytała swoją córkę: „Czyż nie istnieje pobożność żydowska?”. „Owszem — odpowiedziała Edyta — jeżeli nie zna się żadnej innej”²⁵.

W ostatnim okresie ziemskiego życia siostra Teresa Benedykta poświęciła się studiom nad mistyką św. Jana od Krzyża²⁶. O siostrze Teresie i o jej rodzonej siostrze Róży, tercjarce karmelitańskiej, pisze ich towarzyszka: „Obydwie były przywiązane do narodu, z którego pochodziły, i tak jak ich antenatki: Judyta i Estera, usiłowały zbawić lud Izraela przez posty i modlitwy, tak i one, dusze apostolskie, rzuciły się w ramiona Bożej sprawiedliwości, by wybłagać zbawienie dla prześladowanych i prześladowców”²⁷.

Po deportacji obydwu sióstr przez gestapo w celi siostry Teresy znaleziono obrazek z jej zapiską, że ofiaruje własne życie za nawrócenie Żydów²⁸.

Siostra Teresa w obozie: pośród tumultu i krzyku zdesperowanych „krążyła wśród kobiet, niosąc pocieszenie, pomoc i pokój, podobna do anioła. Liczne matki bliskie szaleństwa przez całe dni nie opiekowały się swymi dziećmi, owładnięte rozpaczą, patrzyły wokół pustym wzrokiem. Siostra Benedykta przejęła natychmiast troskę o biedne dzieci, myła je i czesała, żywiła i tuliła. Przez cały czas spełniała w obozie dzieło miłosierdzia, myjąc i czyszcząc, przez co wprawiała wszystkich w podziw”²⁹.

Z listu wysłanego do przełożonej: „Można nauczyć się Mądrości Krzyża tylko wtedy, gdy dochodzi się do jego głębokiego odczucia. Byłam o tym przekonana od pierwszego momentu i powiedziałam w duszy: Ave crux, spes unica”³⁰. Ostatni akt: śmierć.

Tak żyła, pisała, działała, kochała i zmarła Edyta Stein, Żydówka i konwertytka.

¹³ Edyta Stein (1891—1942), fi lozof i pisarka, Żydówka niemiecka, uczennica i asystentka Edmunda Husserla, przez jakiś czas uczyła w Münsterze. 1 stycznia 1922 roku przyjęła chrzest, w 1933 roku wstąpiła do karmelitanek, przyjmując imię zakonne Teresy Benedykty od Krzyża. Została beatyfi kowana 1 maja 1987 roku w Kolonii przez Jana Pawła II, jej kanonizacja miała miejsce 11 października 1998 roku.

¹⁴ Wszystkie cytaty w tym rozdziale i w następnym zostały zaczerpnięte przez Zollego z biografi i Edyty Stein: Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith Stein. Schwester Teresia Benedicta a Cruce, Philosophin und Karmelitin, Freiburg 1948.

¹⁵ Św. Teresa od Jezusa (1515—1582), mistyczka, przywdziała habit karmelitański w klasztorze Wcielenia w Avili w Hiszpanii. Do 1555 roku bardzo cierpiała na różne choroby i przechodziła kryzys duchowy. Od tego roku miewała wizje mistyczne, które opisała w swoich dziełach.

¹⁶ Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith..., dz. cyt., s. 111 nast.

¹⁷ Tamże, s. 117.

¹⁸ Św. Tomasz z Akwinu (1225—1274), fi lozof i teolog, największy reprezentant scholastycznej fi lozofi i chrześcijańskiej.

¹⁹ Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith..., dz. cyt., s. 132.

²⁰ F. Heiler, Das Gebet, Reinharrdt, München 1923. Friedrich Heiler (1892— —1967), historyk religii, przeszedł od katolicyzmu do Kościoła ewangelickiego. Był profesorem historii porównawczej religii na uniwersytecie w Magdeburgu i przełożonym trzeciego protestanckiego zakonu franciszkańskiego.

²¹ Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith..., dz. cyt., s. 133.

²² Tamże, s. 168.

²³ Nabożeństwo eucharystyczne.

²⁴ Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith..., dz. cyt., s. 174.

²⁵ Tamże, s. 183.

²⁶ E. Stein, Kreuzewissenschaf. Studie ・er Joannes a Cruce, Edith Steins Werke — Band I, Nauwelaerts, Louvain 1950. Jan od Krzyża (1542—1591), Hiszpan wywodzący się ze szlacheckiej rodziny, został zakonnikiem karmelitańskim i poznał św. Teresę z Avili. Był jednym z pierwszych zwolenników reformy zakonnej, na skutek czego długo pozostawał zakładnikiem i wielokrotnie bywał więziony.

²⁷ Teresia Renata de Spiritu Sancto, Edith..., dz. cyt., s. 258 nast.

²⁸ Tamże, s. 280.

²⁹ Tamże, s. 286 nast.

³⁰ Tamże, s. 287.

opr. aw/aw