Bł. Pius IX

«Był otoczony miłością wielu, ale także nienawidzony i oczerniany» — powiedział o Piusie IX w homilii beatyfikacyjnej Jan Paweł II. Trudno się temu dziwić, jako że pontyfikat Piusa IX, najdłuższy w dziejach Kościoła, bo aż 32-letni, przypadł na okres gwałtownych, rewolucyjnych przemian we Włoszech i stopniowego rozpadu Państwa Kościelnego, którego istnienie przez ponad tysiąc lat stanowiło materialną bazę dla duchowej misji papieży, zaś w XIX w. stało się przeszkodą w procesie jednoczenia państwa włoskiego. Postawa Piusa IX wobec tej sytuacji i podejmowane przezeń doraźne decyzje były wówczas i pozostają do dziś przedmiotem polemik, ale — jak powiedział Jan Paweł II w tej samej homilii — «beatyfikując któregoś ze swoich synów, Kościół nie wyraża przez to uznania dla dokonanych przezeń wyborów historycznych, ale wskazuje go jako godnego naśladowania i czci ze względu na jego cnoty, ku chwale łaski Bożej, która w nich jaśnieje». Próba, jakiej musiał stawić czoło Pius IX, określana jest mianem «białego męczeństwa»: choć nie zażądano od niego ofiary krwi, papież ten dał świadectwo heroicznej wierności i męstwa, niezłomnego zawierzenia Opatrzności, miłości umiejącej przebaczyć. Bronił też stanowczo prawdziwej wiary przed błędami, troszczył się o jej szerzenie w różnych częściach świata, przyczynił się do pogłębienia kultu maryjnego.

Giovanni Maria Mastai Ferretti urodził się 13 maja 1792 r. w Senigalii, w regionie Marche. W młodości cierpiał na chorobę (prawdopodobnie epilepsję), z której został uzdrowiony za sprawą Matki Bożej Loretańskiej. Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1819 r. był najpierw rektorem instytutu wychowawczego «Tata Giovanni», w latach 1823-25 towarzyszył nuncjuszowi apostolskiemu w Chile, następnie pełnił funkcję dyrektora rzymskiego hospicjum św. Michała. W 1827 r., mając zaledwie 35 lat, został biskupem w Spoleto, a po pięciu latach w Imoli. Jako ordynariusz wyróżniał się gorliwą troską o dobro nadprzyrodzone i materialne diecezji, otaczał opieką duchowieństwo i seminarzystów, popierał przedsięwzięcia wychowawcze i oświatowe, a zarazem prowadził intensywne życie duchowe, świadom znaczenia modlitwy i kontemplacji, ożywiany żarliwą pobożnością maryjną i kultem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wyniesiony do godności kardynalskiej w 1840 r., w sześć lat później został wybrany pasterzem Kościoła powszechnego, przyjmując imię Piusa IX.

Jego uwagę pochłaniały w dużej mierze sprawy Państwa Kościelnego, którego integralność starał się zachować, zarazem reformując je od wewnątrz. W czasie rewolucji w 1848 r. zmuszony został do opuszczenia Rzymu, dokąd powrócił po dwóch latach, a od 1870 r., gdy Rzym stał się stolicą zjednoczonych Włoch, ogłosił się «więźniem Watykanu». Do jego najważniejszych dokonań na niwie kościelnej należy ogłoszenie w 1854 r. dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny i przeprowadzenie Soboru Watykańskiego I, zwołanego w 1868 r., który uchwalił między innymi dogmat o nieomylności papieskiej. Pius IX odnowił też hierarchię kościelną w Anglii i Holandii, popierał rozwój katolicyzmu w Ameryce Północnej, zawarł konkordaty z kilkunastoma krajami, czynnie występował w obronie praw Kościoła w Niemczech w okresie «Kulturkampfu». Miało to szczególne znaczenie na terenach zaboru pruskiego w Polsce, gdzie walka władz niemieckich z Kościołem katolickim zmierzała do osłabienia tożsamości religijno-narodowej polskiego społeczeństwa. Uwięzionego wówczas arcybiskupa gnieźnieńskiego Mieczysława Ledóchowskiego Pius IX mianował kardynałem. Występował w obronie unitów na Podlasiu, siłą zmuszanych przez carat do przejścia na prawosławie, beatyfikował Andrzeja Bobolę i kanonizował Jozafata Kuncewicza, przeciwstawiał się rusyfikacji nabożeństw na ziemiach polskich, poparł utworzenie w Rzymie przez zmartwychwstańców Kolegium Polskiego, w czasie powstania styczniowego apelował do Austrii i Francji, by pospieszyły Polsce z pomocą, a cara wzywał do zaprzestania represji.

Pius IX zmarł 7 lutego 1878 r. Świadectwem czci, jaką otoczony był w całym świecie chrześcijańskim, jest fakt, że jego proces beatyfikacyjny został wszczęty już na początku XX w. przez Piusa X.

opr. mg/mg