Królewski rodowód

Andrzej Babuchowski

AGNIESZKA CZESKA

ISBN: 978-83-7505-113-1

wyd.: WAM 2008

Królewski rodowód

Przemyślidzi rządzili niemal nieprzerwanie od końca IX do początków XIV wieku. Niektórzy dalecy przodkowie Agnieszki, jak książę Wacław (921-935) czy jego babka Ludmiła, którzy u zarania chrześcijaństwa w Czechach ponieśli śmierć męczeńską, do dziś pozostają żywymi symbolami swojego kraju. Zwłaszcza św. Wacław, jako symbol czeskiej państwowości, patronuje często wielkim narodowo-kościelnym wydarzeniom, jego imię noszą liczne świątynie, place (np. słynne Václavské Náměstí w Pradze), ulice i instytucje, ale bywa on też przedmiotem zażartych sporów ideologicznych. Duch ofiary i gorliwej pobożności co pewien czas odnawiał się wśród członków, a zwłaszcza członkiń (!) tego rodu — czy to w osobie zacnej Przybysławy, siostry św. Wacława, czy to córki Bolesława I, Mladej, założycielki pierwszego czeskiego klasztoru, czy księżniczki Doubravki (Dąbrówki), żony Mieszka I, która przyniosła narodowi polskiemu błogosławieństwo chrztu, czy wreszcie wspomnianej już Małgorzaty-Dagmary, „gwiazdy Danii”. Historyk Jaroslav Polc zwraca uwagę, że to właśnie owe pobożne kobiety swoją modlitwą, postem, hojnością, współczuciem i poświęceniem dla bliźnich wynagradzały ciężkie winy mężczyzn, wypraszały dla nich łaskę przebaczenia, ponieważ w przeszło czterechsetletnim łańcuchu rodu Przemyślidów nie brakowało wielkich grzeszników — bratobójców, ludzi niewiernych, bezwzględnych i żądnych władzy, choć nieraz bardzo skutecznych politycznie.

Narodziny Agnieszki poprzedzał długi ciąg konfliktów i dramatów, wywoływanych niejednokrotnie przez jej ojca, Przemysła Ottokara I. Ten bez wątpienia odważny i przebiegły władca był pierworodnym synem króla Władysława II i jego drugiej małżonki, Judyty, księżniczki miśnieńskiej, inicjatorki budowy kamiennego mostu, który przez pewien czas nosił nazwę Mostu Judyty, a po zniszczeniu w wyniku powodzi i po odbudowie w XIV wieku — zasłynął jako Most Karola.

Kiedy w roku 1172 Władysław II zrzekł się tronu czeskiego, Przemysł Ottokar, będąc zaledwie kilkunastoletnim młodzieńcem, rzucony został w wir walk dynastycznych. Początkowo stał na czele wojsk czeskiego księcia Fryderyka w krwawych bojach przeciwko morawskiemu margrabiemu Konradowi Ottonowi, a zwyciężywszy go, wkrótce potem poskromił także jego następcę, księcia Wacława, i sam sięgnął po władzę. Nie na długo jednak. Opowiedziawszy się w sporze między Gibellinami a Gwelfami po stronie zwolenników papieża (Gwelfów), od których oczekiwał politycznego poparcia, został przez cesarza pozbawiony tronu czeskiego na rzecz swego kuzyna Henryka Brzetysława, biskupa Pragi. W tej sytuacji Przemysłowi Ottokarowi nie pozostawało nic innego, jak szukać schronienia w Miśni, rodzinnym gnieździe matki, gdzie poznał swoją późniejszą żonę, Adelę, córkę margrabiego Ottona i siostrę wpływowego księcia Alberta, i gdzie potajemnie snuł plany powrotu do Czech. Po śmierci Henryka Brzetysława czescy panowie zamierzali wybrać na jego następcę Władysława Henryka, młodszego brata Przemysła Ottokara, ale ten ostatni pokrzyżował im szyki. Dzięki małżeństwu z Adelą zyskał poparcie wielu ksią16 żąt rzeszy, a wkupiwszy się za niemałą sumę w łaski cesarza Henryka VI, zgromadził potężne oddziały wojska i ruszył przeciwko swemu bratu, który 6 grudnia 1197 roku, w noc przed bitwą mającą zadecydować o losach kraju, oddał tron bez walki.

„Przemysł Ottokar był energicznym władcą i zdolnym politykiem — twierdzi Jaroslav Polc — aż pięciokrotnie udało mu się, i to zawsze z korzyścią, zmieniać linię polityczną w sporze pomiędzy pretendentami do cesarskiego tronu, Filipem Szwabskim i Ottonem Brunszwickim”.

opr. aw/aw