Jezuicki przewodnik po prawie wszystkim

James Martin SJ tłumacz: Łukasz Malczak JEZUICKI PRZEWODNIK PO PRAWIE WSZYSTKIM ISBN: 978-83-277-0020-9 wyd.: Wydawnictwo WAM 2014

Wybrane fragmenty Sposób postępowania Cztery drogi (Bardzo krótkie) życie św. Ignacego Loyoli

SPOSÓB POSTĘPOWANIA

Kim był św. Ignacy Loyola i dlaczego powinno mnie to obchodzić? Odpowiadając krótko: był żyjącym w XVI wieku żołnierzem, który został mistykiem. Założył Towarzystwo Jezusowe, zakon znany również pod nazwą jezuici. I powinno cię to obchodzić (a mówiąc uprzejmiej, wiedza o nim z pewnością rozbudzi twoją ciekawość), ponieważ swoim sposobem na życie Ignacy pomógł milionom ludzi odkryć radość, pokój, wolność, a także — co w tym wypadku istotne — doświadczyć Boga w codziennym życiu. Od ponad czterystu pięćdziesięciu lat „sposób postępowania” św. Ignacego — by użyć jednego z jego ulubionych określeń — zapewnia ludziom życiowe spełnienie i satysfakcję. W sumie niezły wynik. Sposób Ignacego jest drogą prowadzącą do wolności, dzięki której człowiek staje się tą właśnie osobą, którą jest mu pisane być. Zaczyna innych obdarzać miłością, a także ją przyjmować, podejmuje dobre decyzje oraz doświadcza piękna stworzenia i tajemnicy Bożej miłości. Sposób ten oparty jest na podejściu zapisanym w jego własnych dziełach, jak również zawartym w tradycjach, praktykach i duchowym know-how, przekazywanych przez jezuickich kapłanów i braci z pokolenia na pokolenie. Od 1540 roku, czyli od momentu założenia Towarzystwa Jezusowego, jezuici kierują się tymi tradycjami, praktykami i duchowym doświadczeniem, jednak Ignacemu zależało, by z jego metod mógł korzystać każdy. Od pierwszych dni istnienia zakonu jezuitów Ignacy zachęcał swoich towarzyszy, by dzielili się odkrytymi prawdami nie tylko z innymi kapłanami, braćmi i siostrami, lecz również ze świeckimi kobietami i mężczyznami. „Duchowość ignacjańska” od początku była przeznaczona dla możliwie najszerszego kręgu osób wierzących i poszukujących. Nim pójdziemy dalej, być może warto w tym miejscu zadać następujące pytanie: czym jest „duchowość”? Mówiąc krótko, duchowość jest stylem życia w relacji z Bogiem. Wszystkie rodzaje duchowości znajdujące się w obrębie chrześcijańskiej tradycji, niezależnie od swych źródeł, skupiają się wokół tego samego punktu — chęci zjednoczenia się z Bogiem, akcentują miłość i miłosierdzie oraz wiarę, że Jezus jest Synem Bożym. A jednak każda duchowość podkreśla inne aspekty tej samej tradycji — jedna kładzie nacisk na życie kontemplacyjne, inna— na życie aktywne. Jedna uwypukla radość, inna wolność, jeszcze inna świadomość, poświęcenie lub służbę ubogim. Wszystkie te aspekty są istotne ze względu na chrześcijańską duchowość, niemniej każda z duchowych „szkół” rzuca na nie nieco inne światło.

W książce The Jesuits: Their Spiritual Doctrine and Practice, opublikowanej w 1964 roku, którączytałemw pierwszych tygodniach mojego jezuickiego życia zakonnego, autor, francuski jezuita Joseph de Guibert, przedstawia pewną ujmującą analogię, po raz pierwszy zarysowaną w wiekach średnich.

Duchowość jest jak most. Każdy most służy w zasadzie temu samemu celowi: przedostawaniu się z jednego miejsca na drugie, nad niebezpiecznym terenem, rzeką lub otchłanią. Jednakże każdy z mostów spełnia to zadanie w inny sposób — budulcem może być lina, drewno, cegła, kamień lub stal, uformowane w most łukowy, wspornikowy lub wiszący. „Stąd też — pisze ojciec de Guibert — mamy do czynienia z szeregiem różnych rodzajów konstrukcji, z których każdy ma swoje wady i zalety. Każdy jest przystosowany do jednego terenu oraz do jego ukształtowania, niemniej każdy na swój sposób osiąga ten sam cel — zapewnienie przeprawy dzięki organicznemu i harmonijnemu połączeniu materiałów i kształtów”.

Analogicznie każda z duchowości stanowi propozycję „wyjątkowej” przeprawy do Boga. Większość znanych duchowości związanych z tradycją chrześcijańską zostało stworzonych przez zakony: benedyktynów, franciszkanów, karmelitów czy cystersów. Na przestrzeni wieków każdy z zakonów rozwinął swoje własne duchowe tradycje, z których niektóre zostały bezpośrednio przekazane przez założyciela, a inne zrodziły się z medytacji nad jego życiem i praktykami. Dzisiaj członkowie tych zakonów żyją zgodnie z tym, co ojciec de Guibert nazywa „rodzinną tradycją”. Nie trzeba zbyt długo przebywać w towarzystwie franciszkanów, by zaobserwować ich miłość do ludzi ubogich oraz środowiska naturalnego — miłość, która była pasją ich założyciela, św. Franciszka z Asyżu. Wystarczy spędzić kilka dni we wspólnocie benedyktynów, by doświadczyć ich ducha wylewności i serdeczności, nadanego im przez św. Benedykta, który mawiał: „Każdy powinien być przyjmowany jak Chrystus”. Zakony nazywają taką postawę „charyzmatem” albo „duchem założyciela”, czyli przekazanym przez samego założyciela. (Słowo „charyzmat” pochodzi z łaciny i oznacza „dar”.) Przebywanie z jezuickim kapłanem lub bratem zaowocuje doświadczeniem charakterystycznej duchowości św. Ignacego Loyoli oraz Towarzystwa Jezusowego, której poświęcimy niniejszą książkę. Ogół praktyk, metod, rozłożonych akcentówi naświetlonych aspektów chrześcijańskiego sposobu życia, które pochodzą od św. Ignacego, nazywa się „duchowością ignacjańską”. To dzięki niej Towarzystwo Jezusowe dokonało wielu naprawdę niezwykłych rzeczy w swojej barwnej historii. Nie potrafię mówić o dokonaniach jezuitów tak, by nie dało się wyczuć mojej nadmiernej dumy — czegoś, o co jesteśmy posądzani na co dzień. Dlatego oddam głos angielskiemu historykowi Jonathanowi Wrightowi. Poniższy zwięzły opis pochodzi z jego wspaniałej książki zatytułowanej God's Soldiers: Adventure, Politics, Intrigue, and Power — A History of the Jesuits:

Byli wytwornymi dworzanami w Paryżu, Pekinie i Pradze. Radzili królom, kiedy zawierać związki małżeńskie, a kiedy i jak wybierać sięna wojnę;służylijako astronomowiechińskimcesarzomoraz jako kapelani w japońskiej armii dokonującej inwazji na Koreę. Oczywiście, udzielali sakramentów i wygłaszali homilie, a także kształcili rzesze ludzi, do których należały takie postacie, jak Wolter, Castro, Hitchcock i Joyce. Zajmowali się również hodowlą owiec w Quito, byli posiadaczami hacjend w Meksyku, hodowcami winorośli w Australii, jak również właścicielami plantacji w Stanach Zjednoczonych, w czasach przed wojną secesyjną. Towarzystwo Jezusowe wiodło prym w świecie literatury, sztuki, muzyki i nauki, opracowując teorie tańca, chorób, praw elektryczności i optyki. Jezuici ścierali się w sporach z Kopernikiem, Kartezjuszem i Newtonem. Trzydzieści pięć kraterów na powierzchni księżyca nosi nazwiska jezuickich naukowców.

W Stanach Zjednoczonych jezuici cieszą się największą popularnością jako wychowawcy. Obecnie prowadzą dwadzieścia osiem college'ów i uniwersytetów (w tym Georgetown, Fordham, Boston College oraz każdy college, w którego nazwie znajduje się nazwisko Loyola), a także dziesiątki szkół średnich; ostatnio zaczęli nawet otwierać gimnazja w biednych śródmiejskich dzielnicach.

Jako że św. Ignacy życzył sobie, by jezuici byli praktyczni, potrafili mówić do ludzi prostym językiem, nie dziwi fakt, że przez wszystkie te latasprowadzilioniswojąduchowośćdokilkułatwychdo zapamiętania haseł. Żadna pojedyncza definicja nie jest w stanie uchwycić bogactwa ich tradycji, ale hasła te — razem wzięte — stanowią wstęp do metody św. Ignacego. Poniżej przedstawiamy cztery proste drogi prowadzące do zrozumienia duchowości ignacjańskiej. Warto je sobie wyobrazić jako łuki mostu, o którym wspomnieliśmy wcześniej.

opr. ab/ab