Karta ekumeniczna

"Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu!"

Jako Konferencja Kościołów Europejskich (KEK) i Rada Konferencji Biskupów Europejskich (CCEE) w duchu orędzi dwóch Europejskich Ekumenicznych Zgromadzeń w Bazylei w 1989 i w Grazu w 1997 roku, jesteśmy mocno zdecydowani zachowywać i dalej rozwijać jedność rosnącą pomiędzy nami. Dziękujemy Bogu naszemu w Trójcy, że przez Ducha Świętego kieruje naszymi krokami ku coraz pełniejszej jedności.

Przyjęły się już różne formy współpracy ekumenicznej, lecz wierni modlitwie Chrystusa: "Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał" (J 17,21), nie możemy zadowalać się obecnym stanem rzeczy. Świadomi naszej winy i gotowi do nawrócenia winniśmy dążyć do przezwyciężenia podziałów, które jeszcze istnieją między nami, ażeby móc razem wiarygodnie głosić orędzie Ewangelii między narodami.

Wsłuchani wspólnie w Słowo Boże zawarte w Piśmie Świętym i wezwani do wyznawania naszej wspólnej wiary, jak i wspólnego działania zgodnie z wyznawaną prawdą, chcemy dać świadectwo miłości i nadziei wszystkim ludzkim istotom.

Na naszym kontynencie europejskim, od Atlantyku do Uralu, od Bieguna Północnego do Morza Śródziemnego, który dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek cechuje pluralizm kulturowy, chcemy angażować się zgodnie z Ewangelią na rzecz godności osoby ludzkiej, stworzonej na obraz Boga, i jako Kościoły przyczyniać się razem do pojednania narodów i kultur.

W tym duchu przyjmujemy tę Kartę jako wspólne zobowiązanie do dialogu i współpracy. Przedstawia ona podstawowe zadania ekumeniczne i wytycza szereg przewodnich wskazań i obowiązków.

Winna ona służyć rozwojowi wszystkich płaszczyzn życia Kościołów, ekumenicznej kultury dialogu i współpracy, tworząc w tym celu wiążące normy. Nie posiada ona jednak charakteru dogmatyczno-nauczycielskiego czy prawno-kościelnego. Jej obowiązywalność polega raczej na samozobowiązaniu ze strony europejskich Kościołów i organizacji ekumenicznych. Na podstawie tego tekstu mogą one formułować w swojej sytuacji własne dodatkowe normy i wspólne perspektywy, biorąc pod uwagę konkretne własne wyzwania i wypływające stąd zobowiązania.

I - WIERZYMY W "JEDEN. ŚWIĘTY. KATOLICKI APOSTOLSKI KOŚCIÓŁ"

"Usiłujcie zachować jedność Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój. Jedno jest ciało i jeden Duch, bo zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie. Jeden jest Pan, jedna jest wiara, jeden chrzest. Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który jest i działa ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich" (Ef 4,3-6).

1. Wezwani razem do jedności wiary

Zgodnie z Ewangelią Jezusa Chrystusa, jak to naucza Pismo Święte i ujmuje ekumeniczne nicejsko-konstantynopolskie wyznanie wiary (381), wierzymy w Boga w Trójcy: Ojca, Syna i Ducha Świętego.

Skoro w tym Credo wyznajemy "jeden, święty, katolicki i apostolski" Kościół, nasze niezbywalne zadanie ekumeniczne polega na uwidocznianiu tej jedności, która jest zawsze darem Bożym.

Istotne różnice w płaszczyźnie wiary uniemożliwiają jeszcze widzialną jedność. Istnieją odmienne pojęcia Kościoła i jego jedności, sakramentów i posług. W tej sytuacji nie wolno nam rezygnować. Jezus Chrystus ukazał nam na Krzyżu swoją miłość i tajemnicę pojednania: naśladując Go, chcemy uczynić wszystko, co możliwe, by rozwiązać problemy i przezwyciężyć przeszkody, które jeszcze dzielą Kościoły.

Zobowiązujemy się podążać za apostolskim wezwaniem z listu do Efezjan (Ef 4,3-6) do jedności i cierpliwie zmierzać do osiągnięcia wspólnego rozumienia zbawczego orędzia Chrystusa zawartego w Ewangelii; działać z mocy Ducha Świętego na rzecz widzialnej jedności Kościoła Jezusa Chrystusa w jedynej wierze, która znajduje swój wyraz we wzajemnym uznaniu chrztu i w eucharystycznym dzieleniu się oraz we wspólnym świadectwie i służbie.

II - W DRODZE DO WIDZIALNEJ JEDNOŚCI KOŚCIOŁÓW W EUROPIE

"Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali" (J 13,25)

2. Głosić razem Ewangelię

Najważniejszym zadaniem Kościołów w Europie jest wspólne głoszenie Ewangelii słowem i czynem dla zbawienia wszystkich ludzkich istot. Wobec braku wspólnych odniesień, wobec oddalenia się od wartości chrześcijańskich, lecz także wobec różnobarwnego poszukiwania sensu, chrześcijanki i chrześcijanie są szczególnie wezwani do dawania świadectwa swojej wierze. Temu celowi na szczeblu lokalnym wspólnoty służą wzmożone zaangażowanie i wymiana doświadczeń w płaszczyźnie katechezy i duszpasterstwa. Równocześnie ważne jest, żeby cały lud Boży oddawał się wspólnemu szerzeniu Ewangelii w publicznej przestrzeni społeczeństwa i przydawał mu znaczenie i wiarygodność także przez zaangażowanie społeczne i podejmowanie odpowiedzialności w sferze politycznej.

Zobowiązujemy się do zapoznania innych Kościołów z naszymi inicjatywami ewangelizacji i do podejmowania •wspólnych uzgodnień, aby uniknąć szkodliwej konkurencji i niebezpieczeństwa nowych podziałów; do uznawania, iż każda istota ludzka może wybrać swobodnie i zgodnie z sumieniem własną przynależność religijną i kościelną. Nikt nie może być zmuszany do nawrócenia za pomocą nacisków moralnych lub bodźców materialnych. Równocześnie nikomu nie można zabraniać nawrócenia, które byłoby następstwem wolnego wyboru.

3. Wychodzić naprzeciw innym

Winniśmy wspólnie w duchu Ewangelii przepracować historię Kościołów chrześcijańskich, którą prócz wielu dobrych doświadczeń cechują także podziały, wrogość, nieprzyjaźń i wprost starcia zbrojne. Ludzki grzech, brak miłości i częste posługiwanie się wiarą i Kościołami w interesach politycznych poważnie zaszkodziły wiarygodności chrześcijańskiego świadectwa.

Dla chrześcijanek i chrześcijan ekumenizm zaczyna się więc od odnowy serc i gotowości do pokuty i nawrócenia. Stwierdzamy, że w ramach ruchu ekumenicznego nastąpił wzrost pojednania.

Ważną rzeczą jest uznanie darów duchowych różnych tradycji chrześcijańskich, wzajemne poznanie się i wzajemne przyjęcie swoich darów. Dla dalszego rozwoju ekumenizmu szczególnie pożądane jest włączenie doświadczeń i oczekiwań młodych ludzi oraz usilne popieranie ich uczestnictwa i współpracy.

Zobowiązujemy się do przezwyciężania samowystarczalności i odrzucania uprzedzeń, do starania się o wzajemne poznanie i życie dla siebie nawzajem; do popierania otwarcia ekumenicznego i współpracy w dziedzinie wychowania chrześcijańskiego, w dziedzinie początkowej i stałej formacji teologicznej jak też w ramach studiów.

4. Działać razem

Ekumenizm wyraża się już w wielu formach wspólnego działania. Liczne chrześcijanki i chrześcijanie różnych Kościołów żyją i działają razem jako przyjaciele, sąsiedzi, w pracy i w ramach własnej rodziny. W sposób szczególny międzywyznaniowe małżeństwa winny spotykać się z pomocą w praktykowaniu ekumenizmu w życiu codziennym.

Zalecamy tworzenie i utrzymywanie na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym organizmów mających na celu współpracę ekumeniczną o charakterze dwustronnym lub wielostronnym.

Na płaszczyźnie europejskiej należy umacniać współpracę między Konferencją Kościołów Europejskich (KEK) i Radą Konferencji Biskupów Europejskich (CCEE) i przeprowadzać dalsze ekumeniczne zgromadzenia europejskie.

W przypadku konfliktów między Kościołami należy stosować i popierać środki pośrednictwa i pokoju.

Zobowiązujemy się do współdziałania na wszystkich szczeblach życia kościelnego tam, gdzie istnieją do tego przesłanki, a temu nie powinny przeszkadzać racje wiary lub cele wyższej wagi;

ochrony praw mniejszości i pomocy w usuwaniu nieporozumień i uprzedzeń między Kościołami większości i mniejszości w naszych krajach.

5. Wspólnie się modlić

Ekumenizm żyje dlatego, że razem słuchamy słowa Bożego i pozwalamy, aby Duch Święty działał w nas i przez nas. Tak otrzymana łaska owocuje dzisiaj wysiłkami, modlitwami i nabożeństwami zmierzającymi do pogłębienia duchowej jedności między Kościołami i do modlitwy o widzialną jedność Kościoła Chrystusowego. Szczególnie bolesnym znakiem podziału ciągle istniejącym między wieloma Kościołami chrześcijańskimi jest brak wspólnej Eucharystii.

W niektórych Kościołach istnieją zastrzeżenia co do wspólnej modlitwy ekumenicznej. W dalszym jednak ciągu na naszą duchowość chrześcijańską wywierają piętno liczne nabożeństwa ekumeniczne, wspólne pieśni i modlitwy, a zwłaszcza "Ojcze nasz".

Zobowiązujemy się modlić się wzajemnie za siebie i o jedność chrześcijan; poznawać i cenić nabożeństwa i inne formy życia duchowego innych Kościołów; podążać w kierunku wspólnej Eucharystii.

6. Kontynuować dialogi

Nasza wspólna przynależność do Chrystusa ma większe znaczenie od naszych różnic w dziedzinie teologicznej i etycznej. Istnieje wielość, która jest darem i wzbogaceniem, lecz występują także podziały w zakresie doktryny, kwestii etycznych i norm prawa kościelnego, które doprowadziły do rozdarcia między Kościołami; decydującą rolę odgrywały często także szczególne okoliczności historyczne i odmienne tradycje kulturowe. Celem pogłębienia ekumenicznej jedności należy absolutnie kontynuować wysiłki zdążające do osiągnięcia zgodności w wierze. Bez jedności w wierze nie ma pełnej jedności kościelnej. Dla dialogu nie ma żadnej alternatywy.

Zobowiązujemy się do sumiennego i intensywnego prowadzenia dialogu między naszymi Kościołami na różnych szczeblach kościelnych i do sprawdzania, jakie rezultaty dialogu mogą i powinny być ogłoszone w formie wiążącej władze kościelne; do starania się o dialog na tematy kontrowersyjne, zwłaszcza w kwestiach wiary i etyki, z którymi wiąże się niebezpieczeństwo podziału, i wspólne dyskutowanie nad takimi problemami w świetle Ewangelii.

III - NASZA WSPÓLNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ W EUROPIE

"Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi" (Mt 5,9).

7. Przyczyniać się do kształtowania Europy

W ciągu wieków rozwijała się Europa nacechowana w płaszczyźnie religijnej i kulturalnej przeważnie chrześcijaństwem.

Równocześnie z winy chrześcijan rozprzestrzeniło się wiele zła w Europie i poza jej granicami. Wyznajemy naszą współodpowiedzialność za tę winę i prosimy o jej wybaczenie Boga i ludzi.

Nasza wiara pomaga nam uczyć się na doświadczeniach przeszłości i starać się, aby wiara chrześcijańska oraz miłość bliźniego promieniowały nadzieją w moralności i etyce, wychowaniu i kulturze, polityce i ekonomii w Europie i całym świecie.

Kościoły popierają jednoczenie się kontynentu europejskiego. Nie można osiągnąć jedności w trwałej formie bez wspólnych wartości. Jesteśmy przekonani, że dziedzictwo duchowe chrześcijaństwa stanowi siłę inspirującą wzbogacającą Europę. Na fundamencie naszej wiary chrześcijańskiej angażujemy się na rzecz Europy ludzkiej i społecznej, w której będzie się cenić prawa człowieka i podstawowe wartości pokoju, sprawiedliwości, wolności, tolerancji, dzielenia się i solidarności. Kładziemy nacisk na poszanowanie życia, na wartość małżeństwa i rodziny, na priorytetową opcję na rzecz ubogich, na gotowość przebaczenia a w każdym przypadku na miłosierdzie.

Jako Kościoły i wspólnoty międzynarodowe winniśmy postawić tamę niebezpieczeństwu, że Europa rozwinie się w zjednoczony Zachód i rozbity Wschód. Należy mieć także na uwadze przepaść między Północą i Południem. Równocześnie należy unikać wszelkiej formy eurocentryzmu i umacniać odpowiedzialność Europy wobec całej ludzkości, a zwłaszcza wobec biednych całego świata.

Zobowiązujemy się do porozumienia się co do treści i celów naszej odpowiedzialności społecznej i do popierania możliwie całokształtu interesów i koncepcji Kościołów wobec cywilnych instytucji europejskich; do ochrony podstawowych wartości przed wszystkimi atakami; do sprzeciwu wobec wszelkiej próby instrumentalizacji Kościoła w celach etnicznych lub nacjonalistycznych.

8. Pojednanie narodów i kultur

Za bogactwo Europy uważamy wielość tradycji regionalnych, narodowych, kulturalnych i religijnych. Wobec licznych konfliktów zadaniem Kościołów jest wspólne podejmowanie posługi pojednania także wobec narodów i kultur. Wiemy, że pokój między Kościołami stanowi w tym względzie równie ważną przesłankę.

Nasze wspólne wysiłki są zwrócone ku ocenie i rozwiązywaniu problemów politycznych i społecznych w duchu Ewangelii. Kiedy szanujemy osobę i godność każdego człowieka jako obrazu Bożego, opowiadamy się za absolutną równością każdej istoty ludzkiej.

Jako Kościoły chcemy popierać całokształt procesu demokratyzacji w Europie. Opowiadamy się za porządkiem pokojowym, opartym na rozwiązywaniu konfliktów pozbawionym przemocy. Potępiamy więc każdą formę przemocy wobec istot ludzkich, zwłaszcza wobec kobiet i dzieci.

Pojednanie oznacza popieranie sprawiedliwości społecznej w ramach narodu i pomiędzy wszystkimi narodami, a w sposób szczególny zwalczanie przepaści między bogatym i biednym oraz bezrobocia. Chcemy razem przyczyniać się do tego, ażeby emigrującym kobietom i mężczyznom, uchodźcom i szukającym w Europie azylu była udzielana ludzka i godziwa gościnność.

Zobowiązujemy się do przeciwstawiania się wszelkiej formie nacjonalizmu, który prowadzi do ucisku innych narodów i mniejszości narodowych i do szukania rozwiązywania konfliktów bez użycia siły, do poprawy i umocnienia sytuacji i równości praw kobiet we wszystkich sferach życia i do popierania słusznej jedności między kobietami i mężczyznami w łonie Kościoła i społeczeństwa.

9. Ratowanie stworzenia

Wierząc w miłość Boga Stwórcy uznajemy z wdzięcznością dar stworzenia i piękno natury. Z niepokojem jednak patrzymy na fakt, że dobra ziemi bywaj ą wykorzystywane bez liczenia się z ich istotną wartością, bez brania pod uwagę ich ograniczoności i bez zważania na dobro przyszłych pokoleń.

Chcemy razem angażować się na rzecz realizacji warunków życia dla całego stworzenia. Świadomi naszej odpowiedzialności przed Bogiem winniśmy oceniać i dalej rozwijać wspólne kryteria określające to, co jest dozwolone w płaszczyźnie etycznej, nawet jeśli jest to możliwe do realizacji z punktu widzenia naukowego i technologicznego. W każdym przypadku jedyna godność każdej istoty ludzkiej winna mieć pierwszeństwo przed tym, co z punktu widzenia technicznego jest możliwe do urzeczywistnienia.

Polecamy wprowadzenie ze strony Kościołów europejskich ekumenicznego dnia modlitwy o ratowanie stworzenia.

Zobowiązujemy się dalej rozwijać styl życia, w którym w przeciwieństwie do dominacji logiki ekonomicznej i pędu do konsumpcji, przywiązujemy znaczenie do jakości życia odpowiedzialnego; popierać organizacje środowiskowe Kościołów i sieci ekumeniczne, które biorą na siebie odpowiedzialność za ochronę dzieła stworzenia.

10. Pogłębianie jedności z judaizmem

Szczególna jedność wiąże nas z narodem Izraela, z którym Bóg zawarł wieczyste przymierze. Wiemy w wierze, że nasze siostry i nasi bracia Żydzi "są - ze względu na praojców - przedmiotem miłości. Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne" (Rz 11,28-29). Do nich należą "przybrane synostwo i chwała, przymierza i nadanie Prawa, pełnienie służby Bożej i obietnice. Do nich należą praojcowie, z nich również jest Chrystus według ciała" (Rz 9,4-5).

Ubolewamy i potępiamy wszystkie przejawy antysemityzmu, "pogromy", prześladowania. Prosimy Boga o wybaczenie antyjudaizmu w środowisku chrześcijańskim a nasze siostry i naszych braci Żydów o dar pojednania.

Pilną i niezbędną jest rzeczą uświadamianie przez głoszenie i nauczanie, doktrynę i życie naszych Kościołów głębokiej więzi między wiarą chrześcijańską a judaizmem oraz popieranie współpracy między chrześcijanami i żydami.

Zobowiązujemy się do sprzeciwu wobec wszelkich form antysemityzmu i antyjudaizmu w Kościele i społeczeństwie; do szukania i intensyfikacji na wszystkich szczeblach dialogu z naszymi siostrami i naszymi braćmi Żydami.

11. Uzdrowienie stosunków z islamem

W Europie od wieków żyją muzułmanie. W niektórych krajach stanowią oni silne mniejszości. Z tego powodu nastąpiły i utrzymywane są liczne pozytywne i dobre stosunki sąsiedzkie między muzułmanami i chrześcijanami, ale także po obu stronach znaczne zastrzeżenia i uprzedzenia, które sięgają bolesnych przeżyć w historii i w niedawnej przeszłości.

Chcemy nasilić na wszystkich szczeblach spotkania między chrześcijanami i muzułmanami oraz dialog chrześcijańsko-islamski. W sposób szczególny zalecamy wspólną refleksję nad wiarą w jedynego Boga i nad koncepcją praw człowieka.

Zobowiązujemy się do traktowania muzułmanów z szacunkiem; do współpracy z muzułmanami w zakresie wspólnie interesujących nas tematów.

12. Spotkanie z innymi religiami i światopoglądami

Wielość przekonań religijnych, światopoglądów i form życia stała się cechą charakterystyczną dla kultury europejskiej. Szerzą się religie wschodnie i nowe wspólnoty religijne, budząc także zainteresowanie wielu chrześcijan. Poza tym jest coraz więcej mężczyzn i kobiet, którzy odrzucając wiarę chrześcijańską, odnoszą się do niej z obojętnością i opowiadają się za innymi światopoglądami.

Chcemy poważnie traktować adresowane do nas zagadnienia krytyczne i starać się o prowadzenie lojalnej konfrontacji. Należy w związku z tym odróżniać wspólnoty, z którymi należy starać się o dialog, od tych, wobec których z punktu widzenia chrześcijańskiego należy zachować ostrożność.

Zobowiązujemy się uznawać wolność religijną oraz sumienia osób i wspólnot, i postępować tak, żeby one, indywidualnie i wspólnotowe, prywatnie i publicznie mogły praktykować własną religię lub światopogląd w poszanowaniu obowiązującego prawa; być otwartymi do dialogu z wszystkimi osobami dobrej woli, dążenia wraz z nimi do wspólnych celów i dawania wobec nich świadectwa wierze chrześcijańskiej.

Jezus Chrystus, Pan "jednego" Kościoła,
Jest naszą największą nadzieją na pojednanie i pokój.
W Jego imię chcemy przemierzać w Europie wspólną drogę.
Niechaj pomaga nam Bóg przez swojego Ducha Świętego!
"A Bóg, dawca nadziei, niech wam udzieli pełni radości i pokoju w wierze,
abyście przez moc Ducha Świętego byli bogaci w nadzieję" (Rz 15,13).

Jako Przewodniczący Konferencji Kościołów Europejskich (KEK) i Rady Konferencji Biskupów Europejskich (CCEE) polecamy tę Kartę Ekumeniczną jako tekst podstawowy dla wszystkich Kościołów i Konferencji Biskupów Europy, aby ją przyjęły i dostosowały do szczególnego kontekstu każdej z nich.

Wraz z tym zaleceniem podpisujemy Kartę Ekumeniczną w kontekście Europejskiego Spotkania Ekumenicznego, które odbywa się w pierwszą niedzielę po wspólnej Wielkanocy roku 2001.

Strassburg, dnia 22 kwietnia 2001 roku

Kard. Miloslav Vlk
Przewodniczący
Rady Konferencji Biskupów Europy

Metropolita Jeremiasz
Przewodniczący
Konferencji Kościołów Europejskich

opr. mk/mg