Z Janem Pawłem II w trzecie tysiąclecie

Kolejna pielgrzymka Ojca Świętego do Ojczyzny ma różne wymiary. Jedne z nich mają znaczenie ogólnopolskie, a nawet ogólnokościelne, a inne konkretne, diecezjalne. Powszechny wymiar ma kontynuacja jubileuszu św. Wojciecha, tym razem 1000-lecia jego kanonizacji. Realizowanie tej pielgrzymki właśnie w r. 1999 oznacza rozpoczęcie w Polsce razem z Ojcem Świętym Wielkiego Jubileuszu.

Kościół ełcki stanowi jedną ze stacji pielgrzymowania Ojca Świętego. Wymiar świętowojciechowy będzie w Ełku bardzo czytelny tak ze względu na przeszłość, jak i na miejsce celebracji Mszy św. przez Ojca Świętego dnia 8 czerwca br. Ołtarz papieski został bowiem usytuowany niemal u stóp ełckiej katedry, właśnie pod wezwaniem św. Wojciecha. Podobnie jak obecny kościół katedralny został wybudowany z okazji 900-lecia męczeńskiej śmierci św. Wojciecha, tak dziś, sto lat później, podejmujemy budowę diecezji jako Kościoła lokalnego.

Diecezja ełcka dziedzictwem misji i męczeńskiej śmierci św. Wojciecha

Ojciec Święty rozpocznie tegoroczną pielgrzymkę do Ojczyzny od Gdańska. Przed dwoma laty Jan Paweł II nawiedził Gniezno dla uczczenia 1000-lecia męczeńskiej śmierci św. Wojciecha. Tegoroczny pobyt Ojca Świętego w Gdańsku i w kilku diecezjach północnej Polski będzie okazją do uczczenia 1000-lecia kanonizacji św. Wojciecha.

Misja św. Wojciecha miała swoje konkretne miejsce i również konkretny cel: była to ziemia Prusów oraz ich ewangelizacja. Trzeba przyznać, że wschodzenie ewangelicznego ziarna rzuconego w tę ziemię trwało dosyć długo. Dopiero w r. 1243 na ziemiach pruskich mógł pojawić się Kościół w postaci zorganizowanej. Powstały wówczas diecezje: chełmińska, pomezańska, warmińska i sambijska. Wzrost i dojrzewanie ewangelicznego ziarna trwało tak długo, że — jak się wydaje — zapomniano o św. Wojciechu jako Bożym siewcy na ewangelizowanej przez niego ziemi.

Dopiero w XIX w. w związku z 900-leciem męczeńskiej śmierci św. Wojciecha zostaje odnowiona świadomość więzi Kościoła na terenach dawnych Prus z jego postacią. Wówczas na terenie ówczesnej diecezji warmińskiej działała Fundacja świętych Bonifacego i Wojciecha (St. Bonifatius- und Adalbertusverein najpierw założona w r. 1849 jako Bonifatiusverein für das Katholische Deutschland w Paderborn z inicjatywy J. J. I. Dollingera), mająca na celu niesienie wszechstronnej pomocy katolikom niemieckim mieszkającym w diasporze. Powstało wówczas wiele kościołów i kaplic na terenie byłych Prus Wschodnich (np. w granicach obecnej diecezji ełckiej: Ełk, Giżycko, Gołdap, Mikołajki Mazurskie, Olecko, Orzysz, Pisz, Prawdziska, Prostki, Węgorzewo).

Bardzo istotnym osiągnięciem tych XIX-wiecznych inicjatyw duszpasterskich inspirowanych 900-leciem męczeńskiej śmierci św. Wojciecha było to, że zwrócono uwagę nie tylko na miejsca związane ze św. Wojciechem, ale przede wszystkim na jego misję. Podjęto wielki wysiłek duszpasterski i organizacyjny, aby świętowojciechową misję poprowadzić dalej. Dzięki temu struktura duszpasterska Kościoła katolickiego w diasporze została na przełomie XIX i XX w. istotnie wzmocniona. Gdy po II wojnie światowej przybyła na tereny Prus Wschodnich wielka liczba ludności katolickiej, wierni zastali w każdej większej miejscowości katolicki kościół lub przynajmniej katolicką kaplicę (oczywiście, pomijając Warmię, która zawsze była katolicka).

Znakiem i symbolem tego przedziwnego procesu odnowienia misji św. Wojciecha może być diecezja ełcka a zwłaszcza jej katedra. W r. 1893 wybudowano w Ełku kościół pod wezwaniem św. Wojciecha (konsekrowany w r. 1903), aby służył katolikom z Ełku i okolicy w liczbie zaledwie około 900 osób. W 100 lat później, 25 marca 1992 r., Ojciec Święty Jan Paweł II, erygując diecezję ełcką, ten właśnie kościół św. Wojciecha w Ełku podnosi do godności katedry. Samo miasto Ełk, osiągając w ostatnich latach liczbę 60 tys. mieszkańców, ma obecnie 11 parafii katolickich (w tym jedna parafia wojskowa).

Świętowojciechowa perspektywa duszpasterska

Nowa diecezja ełcka w świętowojciechowej tradycji widzi swoje korzenie, a także swoje zadania na przyszłość. Dlatego ingresowi pierwszego biskupa ełckiego dnia 23 kwietnia 1992 r. do katedry ełckiej towarzyszyły relikwie św. Wojciecha w relikwiarzu użyczonym na tę okazję przez Metropolitę Warmińskiego. W następnym roku w uroczystość św. Wojciecha przeszła ulicami Ełku procesja z relikwiami św. Wojciecha, które diecezja ełcka już na stałe otrzymała z Gniezna. Ta coroczna procesja ulicami Ełku weszła już na stałe do naszej praktyki duszpasterskiej. Co więcej, relikwie św. Wojciecha odwiedziły wszystkie parafie diecezji, aby pomóc w pogłębieniu życia religijnego i odnowieniu ducha apostolskiego naszych wiernych. Peregrynacja relikwii św. Wojciecha była przygotowaniem diecezji do uroczystości jubileuszowych w r. 1997.

Dla uczczenia jubileuszu 1000-lecia męczeńskiej śmierci św. Wojciecha i jego kanonizacji diecezja ełcka rozpoczęła budowę kościoła pod jego wezwaniem w Suwałkach. Przy kościele będzie mieścić się ośrodek duszpasterstwa młodzieży tego miasta.

W duchu świętowojciechowej, misyjnej otwartości staramy się na miarę naszych możliwości nawiązywać braterskie kontakty z Kościołem w krajach ościennych, z którymi diecezja ełcka sąsiaduje: z Rosją (okręg kaliningradzki), Białorusią, a zwłaszcza z Kościołem na Litwie. Kilku profesorów Seminarium Duchownego w Ełku dojeżdża stale do Grodna, gdzie prowadzą wykłady w tamtejszym Seminarium Duchownym.

Synod Diecezji Ełckiej

Podczas wizyty Ojca Świętego w Ełku przewidziane jest uroczyste zamknięcie I Synodu Diecezji Ełckiej. Sama myśl zwołania synodu diecezjalnego pojawiła się dość wcześnie. Odziedziczone dwie tradycje duszpasterskie, a zwłaszcza formacyjne księży (łomżyńska i warmińska), wskazywały na konieczność wzajemnego poznawania się i twórczej akceptacji. Ogromne znaczenie dla integracji duchowieństwa diecezji ełckiej miało powołanie do istnienia 16 kwietnia 1992 r. Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku. Dzisiaj niemal jedna czwarta duchowieństwa diecezjalnego to absolwenci tego Seminarium. Oni będą tworzyć nową tradycję duszpasterską diecezji. Na obecnym etapie stawało się coraz bardziej oczywiste, że tożsamość diecezji powinna inspirować pogłębioną refleksję nad przeszłością i teraźniejszością oraz próbę ukazania najważniejszych perspektyw pastoralnych na przyszłość.

Dlatego też w r. 1994 (20-22 kwietnia) zorganizowano sympozjum historyczne pod hasłem: Przeszłość natchnieniem teraźniejszości. Ukazało ono historyczną przeszłość ziem wchodzących w skład diecezji ełckiej. Z kolei w uroczystość Zesłania Ducha Świętego 1997 r. został zapowiedziany I Synod Diecezji Ełckiej. Jego celem była ogólnodiecezjalna refleksja nad sytuacją pastoralną w diecezji i nakreślenie najważniejszych zadań na przyszłość. Właściwe prace Synodu rozpoczęły się w r. 1998 i obecnie są już niemal zakończone. Prace synodalne prowadzone w tak krótkim czasie były możliwe dzięki trwającemu od kilku lat II Synodowi Plenarnemu w Polsce. Z powodzeniem można było wykorzystać dla celów diecezjalnych istniejące już zespoły synodalne, a także gotowe już projekty uchwał Synodu Plenarnego.

Wielki Jubileusz Roku 2000

Cele pastoralne uwarunkowane przeszłością łączą się bardzo ściśle z sytuacją obecną oraz ogólnokościelnymi zadaniami na trzecie tysiąclecie. Synod Diecezjalny ukazuje przemiany zachodzące w diecezji ełckiej. Nie najlepsza sytuacja ekonomiczna może odbić się bardzo negatywnie na wiernych reprezentujących w ogromnej większości typ religijności tradycyjnej. Osobnym problemem jest młodzież. Jest ona — jak zawsze — wystawiona na próby wyrwania jej spod wpływów tradycyjnych, chrześcijańskich wartości. Ponadto wielu młodych, zwłaszcza kończących studia wyższe, pozostaje na stałe w innych częściach Polski ze względu na łatwiejsze zatrudnienie. Ludność diecezji ełckiej starzeje się, a niektóre parafie wiejskie poważnie się zmniejszają. Wobec braku większych zakładów przemysłowych i przy jednoczesnym upadku Państwowych Gospodarstw Rolnych procent bezrobotnych w diecezji należy do najwyższych w Polsce. To wpływa na zubożenie społeczeństwa.

Oczywiście, Kościół jest powołany do służby wiernym w każdej sytuacji. Dlatego zmiany polityczne, ekonomiczne czy demograficzne wymagają odpowiedniego naświetlenia tych nowych sytuacji przez Ewangelię. Nadchodzące trzecie tysiąclecie jest wielkim znakiem zapytania: jakie ono będzie? Stanowi także wielkie wyzwanie: czy będzie ono chrześcijańskie? W duchu chrześcijańskiej wiary i nadziei możemy odpowiedzieć na to wyzwanie tylko twierdząco: przyszłość będzie dalszym rozszerzaniem się Ewangelii. W tym dziele ewangelizacji Kościół ełcki także chce mieć swój udział.

* * *

Wierni diecezji ełckiej są szczęśliwi, że będą gościć u siebie Ojca Świętego. Modlili się cierpliwie, aby ta cząstka Kościoła w Polsce została zaszczycona takim wyróżnieniem. Mieszkańcy tej ziemi mają świadomość, że w dalszym ciągu znajdują się jakby na peryferiach wielkich wydarzeń i przemian. Dlatego tym bardziej są wdzięczni Ojcu Świętemu, że będzie wśród nich, będzie się z nimi modlił, będzie umacniał swoich braci w wierze. A przede wszystkim mieszkańcy diecezji ełckiej dziękują Ojcu Świętemu, że przyjął od nich ten dar, którym naprawdę są bogaci: dar pięknej przyrody. Wigierski klasztor, jeziora i puszcze z pewnością odświeżą dawne wspomnienia. Będziemy się gorąco modlić, aby tak jak dawniej ten odpoczynek wzmocnił siły Pielgrzyma wędrującego przez Polskę i Rzym w nowe, trzecie tysiąclecie chrześcijaństwa.

Bp Wojciech Ziemba
Ordynariusz diecezji ełckiej