Homilia podczas prezentacji Kompendium Katechizmu

Benedykt XVI

Homilia podczas Prezentacji Kompendium - 28.06.2005

28 czerwca, w wigilię uroczystości Świętych Apostołów Piotra i Pawła, w Sali Klementyńskiej w Watykanie odbyła się prezentacja Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, którego przygotowanie zlecił Jan Paweł II w lutym 2003 r. Pracą redakcyjną kierował ówczesny prefekt Kongregacji Nauki Wiary kard. Joseph Ratzinger.

W prezentacji uczestniczyli liczni kardynałowie, biskupi, pracownicy Sekretariatu Stanu oraz zaproszeni goście. Po odśpiewaniu modlitwy brewiarzowej zabrał głos prefekt Kongregacji ds. Duchowieństwa kard. Darío Castrillón Hoyos, członek komitetu redakcyjnego, który w imieniu redaktorów i ekspertów podziękował Benedyktowi XVI za trud włożony w przygotowanie dzieła. «Zanim zostałeś wybrany na Następcę Piotra — powiedział — Twój czcigodny poprzednik ustanowił Cię przewodniczącym specjalnej komisji, która miała przygotować Kompendium na podstawie Katechizmu Kościoła Katolickiego. Pełniłeś tę niełatwą funkcję z rozwagą i niezwykłą cierpliwością. My wszyscy, którzy mieliśmy zaszczyt współpracować z Tobą, Ojcze Święty, przy opracowywaniu Kompendium, możemy, a raczej musimy przyznać, że tekst ten nie mógłby powstać w tak krótkim czasie bez Twojej niezawodnej znajomości doktryny, bez Twojej nadzwyczajnej umiejętności słuchania innych, syntetycznego myślenia, bez Twojego zdecydowania, bez Twej dogłębnej znajomości Katechizmu Kościoła Katolickiego, przygotowanego przed laty przez komisję, której przewodniczyłeś».

Następnie Ojciec Święty wygłosił homilię. Podkreślił, że Kompendium wiernie odzwierciedla zasadnicze treści Katechizmu Kościoła Katolickiego, ogłoszonego w 1992 r., krótko schrakteryzował dzieło i wyraził nadzieję, że będzie ono pomocne w pracy duszpasterzy i katechetów.

Na zakończenie spotkania Benedykt XVI wręczył egzemplarze Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego przedstawicielom duchowieństwa i wiernych świeckich. Otrzymali je: metropolita Wiednia kard. Christoph Schönborn, sekretarz Kongregacji Nauki Wiary abp Angelo Amato, a następnie kapłan, diakon, zakonnik, zakonnica, rodzina i przedstawiciele młodzieży, dzieci, nauczycieli religii oraz osoba pracująca w duszpasterstwie parafialnym.

W dniu prezentacji Kompendium zostało opublikowane na ten temat «motu proprio» Benedykta XVI. O znaczeniu i wartości Kompendium dla Kościoła mówił Papież także przed modlitwą «Anioł Pański» w niedzielę 3 lipca, nazywając je «użytecznym i praktycznym narzędziem przepowiadania Chrystusa i Jego Ewangelii zbawienia».

Drodzy Bracia i Przyjaciele!

1. «[Niech da] wam światłe oczy serca, byście wiedzieli, czym jest nadzieja, do której was wzywa, czym bogactwo chwały Jego dziedzictwa wśród świętych» (Ef 1, 18).

Taką modlitwę zanosi św. Paweł do Boga naszego Pana Jezusa Chrystusa, Ojca chwały, we fragmencie Listu do Efezjan, którego przed chwilą wysłuchaliśmy.

Nie zdołamy nigdy dostatecznie podziękować Bogu, naszemu Ojcu, za ten nieogarniony skarb nadziei i chwały, jaki ofiarował nam w swoim Synu Jezusie. Winniśmy nieustannie pozwalać, aby On nas oświecał, dzięki czemu będziemy mogli coraz głębiej poznawać ten Jego tajemniczy dar.

Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, które dzisiaj z wielką radością prezentuję Kościołowi i światu podczas tego modlitewnego spotkania, może i powinno stać się dla nas szczególnie użytecznym narzędziem, abyśmy coraz lepiej poznawali i z coraz większą radością przyjmowali ten Boży dar.

W odpowiedzi na potrzeby Kościoła

2. Kompendium ukazuje się po opublikowaniu, w 1992 r., Katechizmu Kościoła Katolickiego. Od tamtego czasu coraz powszechniej była odczuwana pilna potrzeba katechizmu bardziej syntetycznego, krótkiego, który zwierałby jedynie wszystkie istotne i fundamentalne elementy wiary i moralności katolickiej, ujęte w prostej formie, dostępnej dla wszystkich, jasnej i zwięzłej. Właśnie w odpowiedzi na tę potrzebę w ostatnim dwudziestoleciu podejmowano w różnych krajach liczne próby, mniej lub bardziej udane, opracowania syntezy wspomnianego Katechizmu w różnych językach. Nastręczało to rozmaite problemy, związane nie tylko z koniecznością dochowania wierności strukturze i treści Katechizmu, ale także z tym, co dotyczy kompletności i integralności doktryny katolickiej.

Coraz wyraźniej odczuwano zatem potrzebę opracowania tekstu wiarygodnego, niezawodnego i w sposób kompletny przedstawiającego istotne aspekty wiary Kościoła, w całkowitej zgodności ze wspomnianym Katechizmem, zatwierdzonym przez Papieża i przeznaczonym dla całego Kościoła.

3. Rzecznikami tej powszechnej potrzeby stali się zwłaszcza uczestnicy Międzynarodowego Kongresu Katechetycznego, w październiku 2002 r., którzy wyrazili ją w formalnej prośbie, skierowanej do Sługi Bożego Jana Pawła II.

Minęło niewiele ponad dwa lata od czasu, gdy mój czcigodny Poprzednik zdecydował, w lutym 2003 r., że zostanie opracowane takie Kompendium, uznając, że będzie ono służyć nie tylko dobru Kościoła powszechnego i Kościołów partykularnych, ale także współczesnego świata, spragnionego prawdy. Były to dwa lata wytężonej i owocnej pracy, w którą włączyli się także wszyscy kardynałowie i przewodniczący Konferencji Episkopatów.

Zapytani o opinię na temat jednego z ostatnich projektów Kompendium, wyrazili się w przeważającej większości bardzo pozytywnie.

Nowa forma głoszenia Ewangelii

4. Dzisiaj, w wigilię uroczystości świętych Piotra i Pawła i w czterdzieści lat od zakończenia Powszechnego Soboru Watykańskiego II, z wielką radością przekazuję to zaaprobowane przeze mnie Kompendium nie tylko wszystkim członkom Kościoła, jego różnym wspólnotom, reprezentowanym tu w sposób znaczący przez was wszystkich, uczestników tego uroczystego spotkania. Za waszym pośrednictwem, czcigodni bracia kardynałowie, biskupi, kapłani, katecheci i wierni świeccy, pragnę symbolicznie powierzyć to Kompendium również każdemu człowiekowi dobrej woli, który pragnie poznawać niezgłębione bogactwo zbawczego misterium Jezusa Chrystusa.

Nie jest to oczywiście nowy katechizm, ale Kompendium, wiernie odzwierciedlające Katechizm Kościoła Katolickiego. Pozostaje on zatem źródłem, z którego należy czerpać, aby lepiej zrozumieć samo Kompendium, i zarazem wzorem, który należy mieć nieustannie przed oczyma, aby odkrywać harmonijny i autentyczny wykład katolickiej wiary i moralności, i wreszcie punktem odniesienia, pobudzającym do głoszenia wiary i opracowywania katechizmów lokalnych. Katechizm Kościoła Katolickiego nadal pozostaje w mocy i zachowuje znaczenie, zaś jego synteza może stać się cenną zachętą do tego, aby go lepiej poznawać i wykorzystywać jako podstawowe narzędzie wychowania w wierze.

5. Kompendium jest nową formą głoszenia Ewangelii w dzisiejszych czasach. Ten miarodajny i godny zaufania tekst pomaga nam «strzec pieczołowicie wiary otrzymanej od Kościoła — jak pisze św. Ireneusz, którego wspomnienie liturgiczne obchodzimy dzisiaj — ponieważ za sprawą Ducha Świętego wiara ta, niczym skarb wielkiej wartości przechowywany w cennym naczyniu, nieustannie się odmładza i przywraca młodość także naczyniu, w którym jest ukryta» (Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, 1, 10, 2: Sc 264, 158-160).

Kompendium przedstawia wiarę Kościoła w Jezusa Chrystusa. Powielając czteroczęściową strukturę Katechizmu Kościoła Katolickiego, ukazuje w istocie Chrystusa, którego wyznajemy jako jednorodzonego Syna Ojca, jako doskonałego Zwiastuna prawdy Bożej i jako ostatecznego Zbawiciela świata; którego czcimy w sakramentach jako źródło i filar życia Kościoła; Chrystusa, którego słuchamy i naśladujemy przez posłuszeństwo Jego przykazaniom, jako źródło nowego życia w miłości i zgodzie; Chrystusa, którego naśladujemy w modlitwie jako Tego, który daje nam przykład i uczy nas modlitewnej postawy wobec Ojca.

Charakterystyka dzieła

6. Wiara ta przedstawiona jest w Kompendium w formie dialogu. Ma to na celu, jak napisałem we wprowadzeniu do Kompendium, «przywołanie wyobrażonego dialogu między nauczycielem i uczniem, złożonego z serii następujących po sobie pytań, które przyciągają uwagę czytelnika, zachęcając go do nieustannego odkrywania wciąż nowych aspektów prawdy swojej wiary. Forma dialogu przyczynia się także do znacznego skrócenia tekstu, ograniczając go do spraw najistotniejszych. Może to ułatwić przyswajanie i ewentualnie zapamiętywanie treści». Zwięzłość odpowiedzi nadaje przekazowi formę syntetyczną, treściwą i przejrzystą.

7. Do tekstu dołączono ilustracje, otwierające poszczególne części lub działy. Mają one obrazować treści doktrynalne Kompendium: obrazy bowiem «przekazują to samo przesłanie, które Pismo Święte wyraża słowami, oraz pomagają rozbudzać i umacniać wiarę ludzi wierzących» (Kompendium, n. 240).

Tak więc obraz i słowo wzajemnie się wyjaśniają. Sztuka zawsze «mówi», przynajmniej pośrednio, o rzeczywistości Bożej, o nieskończonym pięknie Boga, odzwierciedlonym w najdoskonalszej Ikonie: w Chrystusie Panu, który jest obrazem Boga niewidzialnego.

Również obrazy sakralne, dzięki swojemu pięknu, zwiastują Ewangelię i promieniują blaskiem katolickiej prawdy, ukazując doskonałą harmonię między dobrem i pięknem, między via veritatis i via pulchritudinis. Są świadectwem wielowiekowej i płodnej tradycji sztuki chrześcijańskiej, a zarazem skłaniają wszystkich, wierzących i niewierzących, aby odkrywali i kontemplowali niewyczerpane piękno tajemnicy Odkupienia, jednocześnie wciąż pobudzają dynamiczny proces jej inkulturacji w rzeczywistości historycznej.

Te same ilustracje znajdują się w różnych przekładach Kompendium. Jest to jeszcze jeden czynnik, który pozwala łatwo zidentyfikować i rozpoznać ten tekst w różnych językach: jedna i ta sama wiara wyznawana jest przez każdego z wiernych w różnorakich kontekstach eklezjalnych i kulturowych.

8. Na końcu tekstu zamieszczono Apendyks, który zawiera kilka modlitw wspólnych dla Kościoła powszechnego oraz wybrane formuły katechetyczne wiary katolickiej.

Trafna decyzja o dołączeniu na końcu Kompendium kilku modlitw zachęca do odkrycia w Kościele wspólnego sposobu modlitwy nie tylko na płaszczyźnie osobistej, ale również wspólnotowej.

W każdej wersji językowej większość modlitw będzie zamieszczona także w języku łacińskim. Przyswojenie ich sobie również w tym języku ułatwi wspólną modlitwę chrześcijanom mówiącym odmiennymi językami, zwłaszcza wówczas, gdy spotkają się z okazji różnych okoliczności. Jak powiedziałem już w 1997 r. podczas prezentacji mojemu czcigodnemu Poprzednikowi typicznego wydania łacińskiego Katechizmu Kościoła Katolickiego, «właśnie w kontekście różnorodności języków i kultur łacina, która przez tyle stuleci była narzędziem i nośnikiem chrześcijańskiej kultury, stanowi dla nas nie tylko rękojmię więzi z naszymi korzeniami, ale jest też niezwykle potrzebnym narzędziem umacniania jedności wiary we wspólnocie Kościoła».

Wdzięczność dla autorów

9. Z głębi serca dziękuję wszystkim, którzy swoją pracą przyczynili się do powstania tego ważnego dzieła, zwłaszcza kardynałom — członkom specjalnej komisji, redaktorom i ekspertom: wszyscy oni współpracowali z wielkim poświęceniem i kompetencją. Bóg, który wszystko widzi, niech ich wynagrodzi i błogosławi im w swej bezgranicznej łaskawości.

Niech Kompendium, owoc ich pracy, ale nade wszystko dar, jaki Bóg czyni swemu Kościołowi w obecnym trzecim tysiącleciu, rozbudzi na nowo zapał do ewangelizacji i katechezy, od których zależy «nie tylko rozprzestrzenianie się Kościoła w świecie i jego wzrost liczebny, ale jeszcze bardziej jego rozwój wewnętrzny i jego zgodność z zamysłem Bożym» (KKK, 7).

Najświętsza Maryja Panna i święci apostołowie Piotr i Paweł niech swoim wstawiennictwem wspomagają to dążenie dla dobra Kościoła i ludzkości.

Wszystkim wam z serca udzielam mego Apostolskiego Błogosławieństwa.

opr. mg/mg