Zmieniając sposób wychowywania, zmienia się świat

W poniedziałek 25 czerwca rano Ojciec Święty przyjął w Sali Konsystorza członków watykańskiej Fundacji «Gravissimum Educationis». Po słowie wprowadzającym prefekta Kongregacji Edukacji Katolickiej kard. Giuseppe Versaldiego wygłosił następujące przemówienie:

Drodzy Przyjaciele!

Witam was wszystkich, uczestniczących w spotkaniu pod hasłem: «Wychowywać znaczy przemieniać», zorganizowanym z inicjatywy Fundacji Gravissimum Educationis. Dziękuję kard. Versaldiemu za słowa wprowadzenia i wyrażam wdzięczność każdemu z was za to, że wnosicie bogactwo doświadczeń w różne sfery pochodzenia i działalności.

Jak wiecie, tę Fundację ustanowiłem, przychylając się do inicjatywy Kongregacji Edukacji Katolickiej, 28 października 2015 r., z okazji 50. rocznicy opublikowania Deklaracji Soboru Watykańskiego II Gravissimum educationis. Przez jej powołanie do życia Kościół ponawia zaangażowanie w edukację katolicką, dotrzymującą kroku dziejowym przemianom naszych czasów. Fundacja ta w istocie przyjmuje wezwanie zawarte już w soborowej Deklaracji, od której zaczerpnęła nazwę, a która sugerowała współpracę między instytucjami szkolnymi i uniwersyteckimi w celu lepszego radzenia sobie z aktualnymi wyzwaniami (por. n. 12). To zalecenie Soboru dojrzewało z czasem, a wyrażone jest także w niedawnej Konstytucji apostolskiej Veritatis gaudium o uniwersytetach i wydziałach kościelnych jako «pilna potrzeba tworzenia sieci pomiędzy różnymi instytucjami, które w każdej części świata uprawiają i krzewią studia kościelne» (Wstęp, 4 d), a w szerszym sensie między katolickimi instytucjami wychowawczymi.

Tylko przez zmianę edukacji można zmieniać świat. Odnośnie do tego chciałbym wam przedstawić parę sugestii.

1. Przede wszystkim ważne jest «tworzenie sieci». Tworzenie sieci oznacza łączenie instytucji szkolnych i uniwersyteckich w celu wzmocnienia działalności edukacyjnej i badawczej, wzbogacając się o mocne strony każdego, ażeby zwiększyć skuteczność na poziomie intelektualnym i kulturowym.

Tworzenie sieci oznacza także łączenie umiejętności, nauk i dyscyplin, żeby mierzyć się ze złożonymi wyzwaniami przez inter- i transdyscyplinarność, jak to postuluje Veritatis gaudium (por. n. 4 c).

Tworzenie sieci oznacza tworzenie płaszczyzn spotkania i dialogu w obrębie instytucji edukacyjnych i promowanie ich na zewnątrz, z udziałem obywateli pochodzących z innych kultur, innych tradycji, różnych religii, tak aby chrześcijański humanizm uwzględniał uniwersalny stan dzisiejszej ludzkości.

Tworzenie sieci oznacza także uczynienie szkoły wspólnotą kształcącą, w której nauczycieli i uczniów łączyłby nie tylko plan dydaktyczny, ale program życia i doświadczenia, umożliwiający wychowywanie do wzajemnych relacji między różnymi pokoleniami. A jest to bardzo ważne, aby nie utracić korzeni.

Skądinąd wyzwania, które stają przed współczesnym człowiekiem, są globalne w sensie szerszym, niż często się uważa. Edukacja katolicka nie ogranicza się do kształtowania umysłów do szerszego spojrzenia, zdolnego obejmować najdalsze rzeczywistości. Zdaje sobie ona sprawę z tego, że odpowiedzialność moralna współczesnego człowieka, oprócz rozszerzania się w przestrzeni, rozwija się także w czasie, a dzisiejsze decyzje wpływają na przyszłe pokolenia.

2. Innym wymogiem, któremu winna sprostać edukacja, a który wskazałem w adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium, jest to, by «nie pozwolić okraść się z nadziei» (por. n. 86). Przez to napomnienie chciałem zachęcić mężczyzn i kobiety naszych czasów, aby pozytywnie podchodzili do przemiany społecznej i włączali się w rzeczywistość ze światłem rozjaśnionym przez obietnicę chrześcijańskiego zbawienia.

Jesteśmy wzywani, aby nie tracić nadziei, gdyż musimy dawać nadzieję współczesnemu globalnemu światu. «Globalizowanie nadziei» i «podtrzymywanie nadziei związanych z globalizacją» to podstawowe zadania w misji edukacji katolickiej, jak to zostało potwierdzone w niedawnym dokumencie Educare all'umanesimo solidale (Wychowywanie w duchu solidarnego humanizmu), wydanym przez Kongregację Edukacji Katolickiej (por. nn. 18-19). Globalizacji pozbawionej nadziei i pozbawionej wizji grozi, że będzie uzależniona od interesów ekonomicznych, często dalekich od właściwie pojmowanego dobra wspólnego, i z łatwością powoduje to napięcia społeczne, konflikty ekonomiczne, nadużycia władzy. Musimy dać duszę globalnemu światu przez formację intelektualną i moralną, która potrafi sprzyjać temu, co globalizacja wnosi dobrego, a korygować to, co negatywne.

Są to ważne cele, które można będzie osiągnąć dzięki rozwijaniu badań naukowych, powierzonych uniwersytetom, a także zawartemu w misji Fundacji Gravissimum Educationis. Chodzi o badania na wysokim poziomie, przed którymi rozpościera się horyzont pełen wyzwań. Niektóre z nich, przedstawione w encyklice Laudato si', dotyczą procesów wzajemnej globalnej zależności, która z jednej strony jawi się jako pozytywna siła historyczna, bowiem oznacza większą jedność istot ludzkich; z drugiej, rodzi niesprawiedliwość i ukazuje ścisły związek między ludzką nędzą a krytycznymi sytuacjami ekologicznymi planety. Odpowiedź tkwi w rozwijaniu i dążeniu do ekologii integralnej. Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na wyzwanie ekonomiczne, polegające na poszukiwaniu najlepszych modeli rozwoju, dostosowanych do najbardziej autentycznej koncepcji szczęścia i zdolnych korygować pewne wynaturzone mechanizmy konsumpcji i produkcji. I jeszcze wyzwanie polityczne: nieustannie zwiększa się potęga technologii. Jednym ze skutków tego jest upowszechnianie się kultury odrzucania, która wchłania rzeczy i ludzi bez żadnej różnicy. Ta potęga wiąże się z antropologią opartą na wyobrażeniu człowieka jako łupieżcy, a świata, w którym mieszka, jako zasobu, który można grabić do woli.

Niewątpliwie nie brakuje pracy uczonym i badaczom, którzy współpracują z Fundacją Gravissimum Educationis!

3. Aby praca, jaka was czeka, przy wspieraniu oryginalnych projektów edukacyjnych, była skuteczna, musi spełniać trzy zasadnicze kryteria.

Przede wszystkim — tożsamość. Wymaga ona spójności i ciągłości z misją szkół, uniwersytetów i ośrodków badawczych, które zostały powołane, są rozwijane lub wspierane przez Kościół, a otwarte na wszystkich. Te wartości mają fundamentalne znaczenie, aby trzymać się szlaku wytyczonego przez cywilizację chrześcijańską i przez ewangelizacyjną misję Kościoła. Tym samym będziecie mogli przyczyniać się do wskazywania dróg, jakie należy obierać, ażeby dawać uaktualnione odpowiedzi na dylematy współczesności, troszcząc się w pierwszej kolejności o najbardziej potrzebujących.

Inną ważną kwestią jest jakość. Jest ona niezawodną latarnią, pozwalającą oświetlić każdą inicjatywę w zakresie studiów, badań naukowych i edukacji. Jest ona niezbędna do tworzenia owych «ośrodków interdyscyplinarnych w pełnym tego słowa znaczeniu», jak to zaleca konstytucja Veritatis gaudium (por. n. 5), a które Fundacja Gravissimum Educationis zamierza wspierać.

Poza tym w waszej pracy nie może zabraknąć celu, jakim jest dobro wspólne. Trudno jest zdefiniować dobro wspólne w naszych społeczeństwach, cechujących się współistnieniem obywateli, grup i ludów z różnych kultur, tradycji i wyznań. Trzeba poszerzać wizję wspólnego dobra, wychowywać wszystkich w duchu przynależności do rodziny ludzkiej.

Zatem abyście mogli wywiązać się z waszej misji, obierajcie za podstawę spójność z tożsamością chrześcijańską; przygotowujcie narzędzia odpowiednie do jakości studiów i badań; realizujcie cele w harmonii ze służbą wspólnemu dobru.

Program myślenia i działania opierający się na tych mocnych filarach będzie mógł przyczyniać się, poprzez edukację, do tworzenia przyszłości, w której godność osoby i powszechne braterstwo byłyby globalnymi zasobami, z których będzie mógł korzystać każdy obywatel świata.

Dziękując wam za to, co robicie przez wasze wsparcie dla Fundacji, zachęcam was do kontynuowania tej zasługującej na uznanie i pożytecznej misji. Z serca proszę Pana o obfite błogosławieństwa dla was, dla waszych kolegów i rodzin. Iproszę, nie zapominajcie modlić się za mnie.

Dziękuję!

opr. mg/mg