Dawać świadectwo o Bogu Ojcu w dialogu z wyznawcami wszystkich religii

1. «Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który [jest i działa] ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich» (Ef 4, 6).

W świetle tych słów z Listu św. Pawła Apostoła do chrześcijan efeskich, pragniemy zastanowić się dzisiaj nad tym, w jaki sposób dawać świadectwo o Bogu Ojcu w dialogu z wyznawcami wszystkich religii.

W naszych rozważaniach weźmiemy pod uwagę dwa punkty odniesienia: deklarację Soboru Watykańskiego II Nostra aetate o «stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich» oraz bliski już Wielki Jubileusz.

Deklaracja Nostra aetate zapoczątkowała nowy styl, oparty na dialogu, w stosunkach między Kościołem a różnymi religiami.

Z kolei Wielki Jubileusz Roku 2000 stanowi doskonałą okazję, by ten styl ukazać w pełni. W Tertio millennio adveniente zaprosiłem do pogłębienia dialogu z wielkimi religiami, także poprzez spotkania w miejscach o symbolicznym znaczeniu, właśnie w obecnym roku poświęconym Ojcu (por. n. 52-53).

2. Temat jedynego Boga wspólnego wszystkim ludom szukającym zbawienia stopniowo rozwija się w Piśmie Świętym i osiąga szczyt objawienia w Chrystusie. Bóg Izraela, którego symbolem jest święty Tetragram, jest Bogiem patriarchów, Bogiem, który ukazał się Mojżeszowi w gorejącym krzewie (por. Wj 3), by wyzwolić Izraela i uczynić go Ludem Przymierza. Księga Jozuego opowiada o decyzji, jaką w Sychem podjęło wielkie zgromadzenie ludu, wybierając Boga, który okazał się wobec niego życzliwy i pełen troski, oraz odrzucając wszystkich innych bogów (por. Joz 24).

W świadomości religijnej Starego Testamentu powyższy wybór nabiera coraz wyraźniejszej formy rygorystycznego i uniwersalnego monoteizmu. Jeśli Pan Bóg Izraela nie jest Bogiem pośród wielu innych, lecz jedynym prawdziwym Bogiem, oznacza to, że przez Niego muszą zostać zbawione wszystkie narody «aż do krańców ziemi» (Iz 49, 6). Powszechna wola zbawcza przemienia dzieje ludzkie w wielkie pielgrzymowanie narodów w kierunku jednego centrum, Jeruzalem, choć nie niweluje różnic etniczno-kulturowych między nimi (por. Ap 7, 9). Prorok Izajasz w sposób sugestywny ukazuje tę perspektywę posługując się obrazem drogi wiodącej z Egiptu do Asyrii i podkreślając, że Boże błogosławieństwo łączy Izrael, Egipt i Asyrię (por. Iz 19, 23-25). Każdy naród, zachowując w pełni swą tożsamość, powołany jest do coraz głębszego nawrócenia się do jedynego Boga objawionego Izraelowi.

3. To «uniwersalistyczne» natchnienie, obecne w Starym Testamencie, zostaje pełniej wyrażone w Nowym Testamencie, który objawia nam, że Bóg «pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy» (1 Tm 2, 4). Przekonanie, że Bóg rzeczywiście przygotowuje ludzi do zbawienia, stanowi podstawę dialogu chrześcijan z wierzącymi różnych wyznań. Sobór określił postawę Kościoła wobec religii niechrześcijańskich następującymi słowami: «Kościół katolicki (...) ze szczerym szacunkiem odnosi się do owych sposobów działania i życia, do owych nakazów i doktryn, które chociaż w wielu wypadkach różnią się od zasad przez niego wyznawanych i głoszonych, nierzadko jednak odbijają promień owej Prawdy, która oświeca wszystkich ludzi. Głosi zaś i obowiązany jest głosić bez przerwy Chrystusa, który jest ’drogą, prawdą i życiem’ (J 14, 6), w którym ludzie znajdują pełnię życia religijnego i w którym Bóg wszystko z sobą pojednał» (Nostra aetate, 2).

W ubiegłych latach niektórzy przeciwstawiali dialog z wyznawcami różnych religii przepowiadaniu, które jest głównym obowiązkiem zbawczej misji Kościoła. W rzeczywistości dialog międzyreligijny stanowi integralną część ewangelizacyjnej misji Kościoła (por. KKK, 856). Jak wielokrotnie podkreślałem, ma on dla Kościoła znaczenie podstawowe, jest wyrazem jego zbawczej misji, jest dialogiem zbawienia (por. Insegnamenti VII/1 [1984], s. 595-599). Prowadzenie dialogu międzyreligijnego nie jest zatem rezygnacją z przepowiadania, lecz odpowiedzią na Boże wezwanie, aby wymiana i dzielenie się dobrami prowadziły do dawania świadectwa o własnej wizji religijnej, do lepszego poznania swoich stanowisk i do porozumienia w kwestii niektórych podstawowych wartości.

4. Odwołanie się do wspólnego «ojcostwa» Bożego nie ma więc być bliżej nieokreśloną ideą uniwersalistyczną, lecz winno być przeżywane przez chrześcijan z pełną świadomością zbawczego dialogu, który dokonuje się dzięki pośrednictwu Jezusa i działaniu Jego Ducha. W ten sposób, na przykład, przejmując z takich religii, jak muzułmańska zdecydowane przekonanie, że istnieje Absolut osobowy i transcendentny wobec wszechświata i człowieka, możemy z naszej strony złożyć świadectwo o Bogu w tajemnicy Jego trynitarnego życia, wyjaśniając, że trójosobowość nie pomniejsza Boskiej jedności, lecz ją określa.

Podobnie, z religijnych nurtów prowadzących do monistycznych wizji rzeczywistości ostatecznej, pojmowanej jako byt niezróżnicowany, w którym wszystko się zawiera, chrześcijaństwo przejmuje apel o uszanowanie najgłębszego sensu Bożej tajemnicy, abstrahując od wszelkich ludzkich słów i pojęć. Świadczy jednak bez wahania o osobowej transcendencji Boga, głosząc równocześnie Jego powszechne i pełne miłości ojcostwo, objawiające się w całej pełni w tajemnicy ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Syna.

Oby Wielki Jubileusz stał się dla wszystkich ludzi wierzących dogodną okazją do lepszego wzajemnego poznania, by mogli szanować się i miłować w dialogu, który będzie dla wszystkich spotkaniem zbawienia!

Wezwanie do modlitwy o pokój w Afryce

W tych radosnych dniach okresu wielkanocnego trwa niestety męczeństwo wielu narodów świata.

Pragnę dziś wspomnieć — obok dramatu rozgrywającego się nadal w Kosowie — o licznych «zapomnianych wojnach», które wykrwawiają Afrykę. Od Angoli po region Wielkich Jezior, od Konga-Brazzaville po Sierra Leone, od Gwinei Bissau po Demokratyczną Republikę Konga, od Rogu Afryki po Sudan ciągnie się bolesny łańcuch wewnętrznych i międzypaństwowych konfliktów, które uderzają przede wszystkim w niewinną ludność cywilną i burzą życie wspólnot katolickich. Z bólem i goryczą przyjęliśmy zwłaszcza wiadomość o aresztowaniu bpa Augustina Misago, ordynariusza diecezji Gikongoro w Ruandzie.

Zmartwychwstały Chrystus nieustannie powtarza naszym braciom, tak dotkliwie cierpiącym: «Pokój wam!» (J 20, 19). Niech usłyszą Jego Boski głos ci, którzy uporczywie odrzucają Jego orędzie życia! Niech On uleczy ślepotę tych, którzy nie chcą zejść z manowców nienawiści i przemocy, niech ich przekona, aby zdecydowanie wybrali drogę uczciwego i cierpliwego dialogu, który doprowadzi do rozwiązań pomyślnych dla wszystkich!

Z niezachwianym przekonaniem, że moc zmartwychwstania jest silniejsza od zła, prośmy Zwycięzcę grzechu i śmierci, aby dążenie do pokoju i braterstwa w Afryce rychło stałą się radosną rzeczywistością.

Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:

Dzisiejsza katecheza — jak wszystkie katechezy tego roku, który jest ostatnim rokiem przed końcem drugiego tysiąclecia — była poświęcona Bogu jako Ojcu. Tego Boga Ojca nauczył nas wyznawać i modlić się do Niego św. Wojciech, jeden z pierwszych misjonarzy, którzy nawiedzili ziemię polską przed tysiącem lat.

W tym tygodniu jest święto, uroczystość św. Wojciecha w Gnieźnie i w całej Polsce. Będziemy dziękować za wielki dar Bożego Ojcostwa, który stał się udziałem naszych przodków i nas samych przez jego misyjną posługę. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!