Peculiare ius

SZCZEGÓLNE PRAWO, regulujące korzystanie z ołtarza Papieskiego w Bazylikach Patriarchalnych czy to Rzymu czy Azji wyraźnie wskazuje na szczególne uprzywilejowanie należne tym bazylikom z tej racji, że na podstawie jakiegoś uzasadnionego tytułu należą do Papieża.

Na podstawie tego szczególnego prawa - jak to wszystkim jest wiadome - tylko Ojciec św. może odprawiać Mszę św. przy głównym ołtarzu tych bazylik; nikomu zaś innemu nie wolno tego czynić bez zezwolenia samego Papieża⁽¹⁾.

Jak się wydaje przywilej ten ma swoje źródło w starej praktyce, na podstawie której rezerwowano tylko biskupowi główny ołtarz świątyni, przy którym też znajdowała się katedra (tron) biskupa. Chodziło zaś o to, by wyraźnie podkreślić, że wszyscy wierni danej diecezji wyznają tę samą wiarę, złączeni są z jednym pasterzem i przy jednym gromadzą się ołtarzu; zgodnie z tym, co mówi św. Ignacy Antiocheński: jedno bowiem jest Ciało Pana naszego Jezusa Chrystusa i jeden kielich jednoczący w Krwi jego, jeden ołtarz, jeden biskup z prezbiterium i diakonami moimi współsługami⁽²⁾.

Na podstawie dawnej już praktyki ołtarze bazylik rzymskich rezerwowano tylko Papieżowi. Należały one do pałacu papieskiego, tj. do siedziby Papieża, a w pomnikach piśmiennictwa średniowiecznego określano je imieniem "Patriarchatu"⁽³⁾.

Jednakże wspomniana praktyka nie była początkowo tak ostro przestrzegana jak obecnie. W V bowiem wieku Poprzednik nasz, ś.p. Simpliciusz zarządził, by w bazylikach św. Piotra, św. Pawła i św. Wawrzyńca spełniali po tygodniu święte obrzędy Prezbiterzy Tytułów określonych okręgów Rzymu⁽⁴⁾. Wiadomo, że później rozciągnięto to również na bazylikę Matki Bożej Większej. Wiadomo ponadto, że już w IX w. służba Boża - zorganizowana jak to wyżej zaznaczono-sprawowana była przez siedmiu Kardynałów Prezbiterów w każdej z czterech Bazylik Patriarchalnych⁽⁵⁾. Natomiast w Bazylice Lateraneńskiej wspomniane tygodniowe święte obrzędy sprawowali w połowie wieku VIII Kardynałowie Biskupi, przełożeni stolic położonych najbliżej Rzymu. Im to nasz Poprzednik ś.p. Stefan III dodał także obowiązek odprawiania w poszczególne niedziele Mszy św. na ołtarzu św. Piotra⁽⁶⁾.

Później jednak, na skutek zmiany okoliczności rzeczy i czasu, powoli doszło do tego, że ostrzej zaczęto przestrzegać praktykę rezerwowania papieskiego ołtarza wyłącznie Papieżowi, aż w końcu przybrała ona formę prawa, które ustanowił nasz Poprzednik ś.p. Benedykt XIV⁽⁷⁾, co też przejął Kodeks Prawa Kanonicznego.

Jednakże obecnie sprawy i czas zdają się od Nas wymagać, byśmy wprowadzili pewne rozluźnienie co do owego przywileju. Otóż najpierw sądzimy, że jest rzeczą pożyteczną, ażeby w bardziej uroczyste kościelne dni świąteczne, gdy mianowicie ma miejsce większy napływ chrześcijańskiego ludu do świątyni - odprawiać we wspomnianych bazylikach Mszę św. w miejscu widocznym i centralnym, w ten mianowicie sposób, by zgodnie z życzeniem Powszechnego Soboru Watykańskiego II ołtarz był rzeczywiście centrum ku któremu zwraca się spontanicznie uwaga całego zgromadzenia wiernych⁽⁸⁾. Następnie obecnie częstokroć mają miejsce w Rzymie kongresy i zjazdy katolików, w których najczęściej bierze udział wielka liczba osób. Winni się oni przynajmniej raz zebrać w obszernej świątyni dla uczestniczenia w świętych czynnościach. Ponadto dziś znacznie częściej niż poprzednio napływają do Rzymu zewsząd pielgrzymki chrześcijan kierowanych pobożnością. Dla nich to, pragnących w pierwszym rzędzie nawiedzić Bazyliki Patriarchalne i uczestniczyć tam we Mszy św. należy przygotować dobrze widoczny ołtarz.

Z tej to racji, zmieniając nieco obowiązujące dotychczas prawo, zezwalany, aby na ołtarzu papieskim mogli oprócz Ojca św. sprawować Ofiarę Eucharystyczną także inni, przy zachowaniu następujących warunków:

1. Jasną jest rzeczą, że nie udziela się w tej materii żadnego zezwolenia, gdy chodzi o bazylikę lub dzień, co do których Papież postanowił sam sprawować święte czynności.

Ponieważ ze zrozumiałych racji może to mieć częściej zastosowanie w odniesieniu do bazyliki Piotrowej, stąd rzadziej będzie udzielane zezwolenie na sprawowanie Mszy św. na ołtarzu papieskim tej bazyliki.

2. Powyższe nasze zezwolenie dotyczy tylko Bazylik Patriarchalnych znajdujących się w Rzymie, tj. Archibazyliki Lateraneńskiej i bazylik św. Piotra, św. Pawła, Matki Bożej Większej i św. Wawrzyńca za murami.

3. Z niniejszego zezwolenia będą mogli korzystać tylko:

1. W swojej bazylice Kardynał Archiprezbiter Bazyliki, ewentualnie w razie jego nieobecności w Rzymie lub przeszkodzenia, biskup zastępujący go albo przez niego delegowany;
2. W Archibazylice Lateraneńskiej, Kardynał Wikariusz Rzymu lub zastępujący go biskup;
3. W bazylice św. Pawła opat zarządzający tą świątynią;
4. W bazylice św. Wawrzyńca za murami tzw. opat komendatoryjny;
5. W każdej bazylice patriarchalnej jakikolwiek biskup przewodniczący wielkiej pielgrzymce;
6. Nie zamierzamy odwoływać (ograniczać) w żaden sposób przywilejów, jakie posiadają już niektórzy prałaci w odniesieniu do pewnych dni świątecznych.

4. Racją, dla której udziela się takiego zezwolenia jest zawsze duży napływ wiernych: czy to z racji uroczystych świąt kościelnych pierwszej klasy, czy z racji zjazdów i zebrań dokonywanych z różnych przyczyn, czy wreszcie licznej pielgrzymki przybyłej do Rzymu.

5. Aby zaś nie dublować zezwoleń, uważamy, że jest rzeczą konieczną, by udzielał ich ten, kto zarządza bazyliką patriarchalną.

Co zaś tym naszym pismem wydanym z własnej woli zostało postanowione nakazujemy uważać za zatwierdzone bez względu na jakiekolwiek przeciwne zarządzenia.

Dan w Rzymie, u św. Piotra dnia 8 lutego 1966 roku trzeciego Naszego Pontyfikatu.

PAULUS PP. VI