Prawo do wolności religijnej

Od 15 marca do 23 kwietnia br. odbywała się w Genewie 60. Sesja Komisji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych. 1 kwietnia, podczas debaty na temat praw obywatelskich i politycznych, głos zabrał abp Silvano Maria Tomasi, stały obserwator Stolicy Apostolskiej przy ONZ w Genewie. Poniżej zamieszczamy jego wystąpienie — w przekładzie z języka angielskiego.

1. Zagadnienia związane z miejscem różnych religii w społeczeństwie oraz ich współuczestnictwem w życiu publicznym dla dobra ludzi są przedmiotem toczących się od niedawna debat, będących następstwem wydarzeń politycznych oraz wzrostu pluralizmu w wielu krajach świata. Religia jest ważną sferą życia jednostek i całych narodów i dlatego powinna odgrywać aktywną rolę w życiu publicznym. Wolności religijnej broni Powszechna Deklaracja Praw Człowieka: «Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę ich okazywania, indywidualnie bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, sprawowanie kultu i przestrzeganie obyczajów» (art. 18). Chciałbym zatem w tym miejscu podkreślić, że prawo do wolności religijnej ma wymiar zarówno indywidualny, jak instytucjonalny. Poszanowanie instytucjonalnego wymiaru wolności religijnej jest niezbędną gwarancją pełnego uznania i obrony indywidualnego aspektu tego samego prawa.

2. Każdy wyznawca jakiejkolwiek religii ma prawo — o ile nie zagraża to bezpieczeństwu państwa i jego prawowitym władzom — do szacunku dla swych przekonań i praktyk w imię wolności religijnej, która jest jednym z fundamentalnych aspektów wolności sumienia oraz prawdziwie służy dobru wspólnemu społeczeństwa. Międzynarodowe instrumenty prawne — czyli traktaty i deklaracje — zawsze potwierdzały wartość i znaczenie wolności religijnej, a jednocześnie chroniły wszystkich wierzących przed dyskryminacją, aby mogli swobodnie wyznawać swoją wiarę, zgodnie z własnym sumieniem, tradycją i w poszanowaniu jej symboli. Niestety, dziś w wielu regionach świata nadal naruszana jest zasada wolności religijnej, a ponadto różne grupy nie związane z państwem z własnej inicjatywy dyskryminują, a nawet prześladują mniejszości religijne, częstokroć bezkarnie. Miejsca kultu religijnego oraz cmentarze są palone bądź niszczone i bezczeszczone; ludzie wierzący są zastraszani, prześladowani, a nawet zabijani, a zwierzchnicy religijni stają się celem szczególnej dyskryminacji. Realizacja prawa do wyboru religii, jak również prawa do jej zmiany napotyka wiele przeszkód w pewnych sytuacjach społecznych, stanowi to jawne pogwałcenie wolności sumienia, która została zagwarantowana.

3. Komisja Praw Człowieka wnosi znaczący i niezbędny wkład w obronę wolności religijnej. Począwszy od 1987 r. specjalny sprawozdawca ds. wolności religii i wyznania przedstawia przypadki nieprzestrzegania postanowień Deklaracji o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji wynikających z przyczyn religijnych bądź wyznaniowych. Ta ważna działalność zasługuje na szczere uznanie i z całą pewnością winna być kontynuowana, aby normy określające prawa człowieka w sferze wolności religijnej były uznawane i przestrzegane przez państwa członkowskie. Wszakże «wolność religijna, niezbywalny wymóg godności każdego człowieka, leży u podstaw wszystkich praw ludzkich, a więc jest niezbędnym czynnikiem dobra osoby i całego społeczeństwa (...) [oraz] istotnym warunkiem pokojowego współżycia między ludźmi (...) Cywilne i społeczne prawo do wolności religijnej, dotykając najgłębszej sfery duszy, staje się niejako punktem odniesienia i probierzem innych podstawowych praw» (Jan Paweł II, Orędzie na XXI Światowy Dzień Pokoju, «L'Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1988, ss. 1. 3). A zatem nikomu nie wolno naruszać tego prawa, zaś ludziom wierzącym, którym grozi niebezpieczeństwo dyskryminacji bądź prześladowań, należy zapewnić ochronę oraz odpowiednią opiekę prawną, a jeśli padną ofiarą prześladowań, muszą otrzymać odpowiednią rekompensatę.

4. Nasilająca się obecnie, w wyrafinowanej formie, nietolerancja religijna odmawia religii prawa do publicznego zabierania głosu w kwestiach dotyczących postępowania sprzecznego z zasadami moralnymi i religijnymi. Należytemu przestrzeganiu świeckiego charakteru państwa winno towarzyszyć uznanie pozytywnej roli ludzi wierzących w życiu publicznym. Jest to zgodne między innymi z dążeniem do zdrowego pluralizmu oraz sprzyja budowaniu prawdziwej demokracji. Religii nie można zamykać w sferze życia prywatnego; mogłaby wówczas stracić swój wymiar społeczny i wpływ na działalność charytatywną na rzecz ludzi potrzebujących, którym służy bez żadnych rozróżnień.

5. Wszystkie religie mogą natomiast wnieść swój specyficzny wkład w kształtowanie pokojowego współżycia między ludźmi. Potępiają tych wyznawców, którzy stosują przemoc i ją propagują, wykorzystując religię, by usprawiedliwić swe destrukcyjne postępowanie, a także poprzez otwarcie się na dialog międzyreligijny. W obecnej sytuacji droga do pokojowej przyszłości wiedzie przez wzajemne poznanie się i zrozumienie oraz konstruktywny dialog i współpracę na rzecz pokoju. Osiągnięcie tego celu wymaga jednak, aby wszyscy przestrzegali prawa do wolności religijnej i praktykowania religii, zarówno w odniesieniu do jednostek, jak i wspólnot wyznaniowych. Jednocześnie należy uczyć poszanowania tych praw na wszystkich szczeblach edukacji i w ten sposób budować kulturę wzajemnego szacunku i uznania dla różnorodności w atmosferze sprzyjającej pełnemu respektowaniu wszystkich praw człowieka.

opr. mg/mg