Prezentacja "Lineamenta" XIII Zgromadzenia Synodu Biskupów

Cristoforo de Predis, «Mateusz 28, 18»
(miniatura z «Vita di Cristo», XV w., Turyn)

«Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam» (J 20, 21). Tymi słowami zmartwychwstały Jezus Chrystus, zwycięzca grzechu i śmierci, posłał swoich uczniów, by głosili całemu światu Dobrą Nowinę, napełniwszy ich Duchem Świętym dla odpuszczenia grzechów. O tej misji mówią także synoptycy pod koniec swoich Ewangelii: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu!» (Mk 16, 15); «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego» (Mt 28, 18-19). W imię zmartwychwstałego Pana «głoszone będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom, począwszy od Jeruzalem» (Łk 24, 47). Kościół zgromadzony przez Ducha Świętego stara się wiernie wypełniać to polecenie w czasie swej ziemskiej pielgrzymki. Silny wsparciem pełnego chwały Pana, który obiecał swą obecność «aż do skończenia świata» (Mt 28, 20), pragnie on z nowym entuzjazmem kontynuować tę misję także w czasach teraźniejszych. Z tego powodu Ojciec Święty Benedykt XVI, Biskup Rzymu i pasterz Kościoła powszechnego, zwołał XIII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, które będzie obradowało w dniach 7- -28 października 2012 r. pod hasłem: «Nowa ewangelizacja mająca na celu przekazywanie wiary chrześcijańskiej». Zdaniem Ojca Świętego, który osobiście zapowiedział to ważne dla Kościoła wydarzenie podczas uroczystej Eucharystii koncelebrowanej na zakończenie Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Bliskiemu Wschodowi, będzie ono okazją do przyglądnięcia się przebytej już drodze, by z nowym zapałem podjąć naglące dzieło ewangelizacji współczesnego świata.

Decyzję Papieża poprzedziły dwa ważne fakty. Po pierwsze, sekretarz generalny Synodu Biskupów, zgodnie ze sprawdzoną już praktyką, rozesłał w imieniu Ojca Świętego do 13 synodów katolickich Kościołów Wschodnich sui iuris, do 113 konferencji episkopatów, do 25 dykasterii Kurii Rzymskiej oraz do Unii Przełożonych Generalnych prośbę o przesłanie na piśmie propozycji trzech tematów, które mogłyby być przedmiotem obrad synodalnych, a więc muszą być istotne dla duszpasterstwa, muszą dotyczyć Kościoła powszechnego oraz nadawać się do synodalnej debaty. Propozycje nadesłane w odpowiedzi przez wspomniane instytucje, z którymi Synod Biskupów oficjalnie współpracuje, zostały przedstawione Ojcu Świętemu po wcześniejszym uważnym ich rozważeniu przez Radę Zwyczajną Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów, składającą się z 15 członków, z których 12 wybrano podczas XII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego obradującego w dniach 5-26 października 2008 r., 3 zaś mianował Papież. Episkopaty w swojej większości jako temat obrad najbliższego zgromadzenia synodalnego zaproponowały kwestię przekazywania wiary, procesu, który w ostatnich czasach napotyka niemało trudności, będących konsekwencją wielkich przemian społecznych, kulturalnych i religijnych.

Drugim faktem, który miał wpływ na ostateczny wybór tematu obrad synodalnych, była decyzja Ojca Świętego o utworzeniu Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji. Ta nowa dykasteria została powołana do życia 21 września 2010 r. na mocy motu proprio «Ubicumque et semper» Benedykta XVI. Trafna okazała się decyzja Papieża o połączeniu wspomnianej ogólnej troski duszpasterskiej o przekaz wiary z refleksją na temat nowej ewangelizacji, której potrzeba narzuca się, choć na różne sposoby, w całym Kościele.

Procedura synodalna

Prezentowane dzisiaj Lineamenta stanowią ważny etap przygotowań do XIII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów. Dokument ten został opracowany przez Radę Zwyczajną Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów przy współpracy ekspertów, przy czym uwzględniono argumenty, którymi poszczególne organy motywowały swoje propozycje tematów obrad Synodu. Rada miała także na uwadze dokument Ojca Świętego, którym ustanowił Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, oraz inne wystąpienia Papieża na ten temat.

Celem Lineamenta jest pobudzenie do dyskusji w Kościele powszechnym nad zagadnieniem, które będzie przedmiotem obrad Synodu. Dlatego zostały one opublikowane w ośmiu językach: łacińskim, francuskim, angielskim, włoskim, polskim, portugalskim, hiszpańskim i niemieckim. Elektroniczną wersję dokumentu można znaleźć na stronie internetowej Synodu Biskupów. Poza tym każdemu jego rozdziałowi towarzyszą konkretne pytania, które mają ułatwić refleksję na szczeblu Kościołów partykularnych i ich instytucji. Kwestionariusz składa się z 71 pytań.

Sekretariat Generalny Synodu Biskupów rozesłał Lineamenta do zainteresowanych instytucji, by mogły zapoczątkować refleksję nad tym dokumentem w poszczególnych krajach (w diecezjach, parafiach, kongregacjach, ruchach, stowarzyszeniach, grupach wiernych itd); oczekuje się od nich następnie, że prześlą syntetycznie ujęte przemyślenia do Sekretariatu Synodu przed 1 listopada 2011 r., uroczystością Wszystkich Świętych. Rada Zwyczajna Sekretariatu Generalnego przeanalizuje nadesłane odpowiedzi, które następnie posłużą przy redagowaniu Instrumentum laboris, dokumentu roboczego XIII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów.

Struktura «Lineamenta»

Lineamenta składają się z 3 rozdziałów, które omawiają temat Zgromadzenia Synodalnego. Są to: 1) Czasy nowej ewangelizacji; 2) Głoszenie Ewangelii Jezusa Chrystusa; 3) Wprowadzenie w życie chrześcijańskie. Całość otwiera wprowadzenie, poprzedzone przedmową. Dokument kończy krótkie podsumowanie.

Przedmowa zawiera konkretne informacje na temat procedury synodu oraz znaczenia Lineamenta. Poza tym zwraca uwagę na teoretyczne rozróżnienie między ewangelizacją rozumianą jako zwyczajna działalność Kościoła, pierwszym głoszeniem Ewangelii ad gentes — tym, którzy nie znają jeszcze Jezusa Chrystusa, oraz nową ewangelizacją, adresowaną przede wszystkim do ludzi, którzy oddalili się od Kościoła, do osób ochrzczonych, lecz niedostatecznie zewangelizowanych. W praktyce eklezjalnej te trzy kategorie często współistnieją na jednym terytorium, co oznacza, że Kościoły lokalne muszą stosować je równocześnie; jest to spowodowane przede wszystkim zjawiskiem globalizacji oraz migracji.

Wprowadzenie zwraca uwagę na fakt, iż XIII Zgromadzenie Synodu wpisuje się w odnowione dzieło ewangelizacji podjęte przez Kościół po Soborze WatykańskimII. Kościół ufa, że dzięki temu dziełu, popieranemu przez papieży Pawła VI, Jana Pawła II oraz aktualnie Benedykta XVI, będzie mógł przeżywać radość z bycia wspólnotą zgromadzoną przez Jezusa Chrystusa za sprawą Ducha Świętego, by chwalić Boga Ojca, oraz pragnie dzielić się tą radością z ludźmi bliskimi i dalekimi. Jednocześnie nowa ewangelizacja ma być odpowiedzią na wielkie wyzwania świata przechodzącego szybkie przemiany. W związku z tym przedstawione zostały jej motywy teologiczne i eklezjalne.

Motywy teologiczne wynikają z tajemnicy Boga Jedynego w Trzech Osobach. «Kościół, który głosi i przekazuje wiarę, naśladuje działanie samego Boga, który objawia się ludzkości, dając swojego Syna, żyje w komunii trynitarnej, wylewa Ducha Świętego, aby komunikować się z ludzkością» (Lineamenta,2—odtądoznaczone L). Ewangelizacja powinna być echem Bożego objawienia, dlatego Kościół, założony dla szerzenia Ewangelii, musi poddać się kształtującemu działaniu Ducha, by upodobnić się do Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Odkrywa on na nowo swoje macierzyńskie posłannictwo — jako Ecclesia mater ma rodzić dzieci dla Pana, to znaczy ma obowiązek ewangelizować.

Biorąc pod uwagę eklezjologię, należy przypomnieć, że ewangelizacja jest związana z samą naturą Kościoła i z całą jego działalnością. Z tej przyczyny głoszenie Ewangelii nie jest kwestią strategii przekazu czy wyboru priorytetowych odbiorców, na przykład młodzieży. Chodzi o umiejętność Kościoła stawania się «prawdziwą wspólnotą, autentycznie braterską, ciałem, a nie mechanizmem czy przedsiębiorstwem» (L 2). Cały bowiem Kościół jest misyjny ze swej natury. Istnieje dla ewangelizacji. Aby wykonywać to zadanie w sposób właściwy, zaczyna od ewangelizowania samego siebie, uznaje siebie nie tylko za podmiot, ale i owoc ewangelizacji, przekonany, że głównym sprawcą jest Bóg, który go prowadzi na przestrzeni dziejów za pośrednictwem Ducha Jego Jednorodzonego Syna Jezusa Chrystusa. Ewangelizacja wymaga zatem rozeznawania. Kościół jako całość jest powołany do słuchania, do zgłębiania, do weryfikowania oraz do ożywiania powierzonej mu misji ewangelizacji, szczególnie w obliczu wielkich przemian współczesnego świata. Podejmuje to dzieło nie bez przygotowania. Wystarczy wspomnieć adhortacje apostolskie Evangelii nuntiandi i Catechesi tradendae, będące owocem zgromadzeń synodalnych z 1974 i 1977 r., które podejmowały te kwestie, wskazując Kościołowi do dziś aktualne drogi i sposoby działania.

Rozdział pierwszy:
Czas «nowej ewangelizacji»

W pierwszym rozdziale jest mowa o narodzinach pojęcia «nowa ewangelizacja» i jego upowszechnieniu w czasie pontyfikatów sługi Bożego Jana Pawła II oraz Papieża Benedykta XVI. Po raz pierwszy użył go Jan Paweł II 9 czerwca 1979 r. w homilii wygłoszonej w sanktuarium Krzyża Świętego w Mogile, w Polsce: «Rozpoczęła się nowa ewangelizacja, jak gdyby druga, a przecież ta sama co pierwsza» (L5). Użył tego wyrażenia ponownie w przemówieniu do uczestników XIX Zgromadzenia CELAM w Port-au-Prince,na Haiti,9 marca 1983 r., w którym sprecyzował, że nie chodzi o powtórną ewangelizację, lecz o «ewangelizację nową. Nową w swym zapale, w swych metodach, w swym wyrazie» (L 5; «L'Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1983, s.29). Podłoże tego pojęcia można znaleźć w adhortacji apostolskiej sługi Bożego Pawła VI Evangelii nuntiandi, często cytowanej w Lineamenta. Nie wprowadza ona wprawdzie określenia «nowa ewangelizacja», ale mówi o «nowych czasach ewangelizacji» (EN2), o «nowym rozmachu» (EN 2, 5), a 24 punkt tego dokumentu nosi tytuł: Niech powstanie nowy apostolat. Odwołania do tego dokumentu są zrozumiałe, zważywszy że Karol Wojtyła jako arcybiskup Krakowa był mianowany relatorem na zakończenie Synodu Biskupów w 1974 r., poświęconego ewangelizacji współczesnego świata.

Określenie «nowa ewangelizacja» występuje wielokrotnie w dokumentach jego pontyfikatu; Lineamenta cytują najważniejsze z nich, nie dokonują jednak ich kompletnego przeglądu. Lineamenta mają na celu pobudzić do dyskusji nad znaczeniem tego pojęcia. Występuje ono na przykład często w posynodalnych adhortacjach apostolskich zgromadzeń synodów kontynentalnych, które odbyły się w ramach przygotowań do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. W istocie, pod pojęciem «nowa ewangelizacja» rozumiano często dynamiczne działanie, «wysiłek odnowy, do którego wezwany jest Kościół, by mógł sprostać wyzwaniom, jakie dzisiejsze uwarunkowania społeczne i kulturowe stawiają przed wiarą chrześcijańską» (L 5). Te wyzwania ukazane są na tle 6 kontekstów, które w ostatnich dekadach wymagają od Kościoła właściwej reakcji, aby i one mogły stać się miejscem świadectwa chrześcijan, powołanych do ich przemieniania poprzez głoszenie Ewangelii.

1. Jako pierwszy rozpatrzony został problem sekularyzacji, któremu poświęcono wiele miejsca. Jest to problem przede wszystkim Zachodu, skąd jednak rozprzestrzenia się na cały świat. Choć pojawiają się niekiedy nastawienia antychrześcijańskie i antyreligijne, sekularyzacja przybrała na ogół ton spokojniejszy i ogarnęła codzienne życie ludzi, kształtując mentalność, w której Bóg jest praktycznie nieobecny. Przejawia się to w kulturze relatywizmu z poważnymi reperkusjami antropologicznymi, nie bez znaczenia także dla życia Kościoła.

Z drugiej strony, obok sekularyzacji następuje w świecie odrodzenie religijności. Niestety, liczne pozytywne aspekty poszukiwania Boga i odkrywania na nowo sacrum w różnych religiach «przyćmiewają fundamentalizmy, które nierzadko manipulują religią, by usprawiedliwić stosowanie przemocy, a nawet terroryzm» (L 6).

2. Drugi kontekst, o którym mowa, to zjawisko migracji, która zmienia «geografię etniczną naszych miast, narodów i kontynentów» (L 6). Ma ono różne przyczyny i jest powiązane ze zjawiskiem globalizacji, która obok aspektów pozytywnych niesie z sobą pewne problemy, w związku z czym wymaga starannego rozeznania.

3. Środki masowego przekazu i rewolucja informatyczna to jedno z wielkich wyzwań dla Kościoła. Kultura medialna i cyfrowa oprócz licznych dobrodziejstw niesie z sobą także zagrożenia, które w efekcie końcowym mogą doprowadzić do powstania «tak zwanej kultury efemeryczności, natychmiastowości i pozorów, czyli społeczeństwa niezdolnego do pamięci i do budowania przyszłości» (L 5).

4. Na ewangelizacyjną działalność Kościoła wpływa także sytuacja ekonomiczna — kryzys gospodarczy i coraz większa nierównowaga między północą a południem świata «w dostępie do zasobów i ich dystrybucji, jak i w niszczeniu świata stworzonego» (L 6).

5. Badania naukowe i w zakresie techniki to kolejny kontekst, który wymaga wysiłku ewangelizacyjnego Kościoła. Istnieje ryzyko, iż nauka i technika staną się nowymi idolami naszych czasów, nową religią, co będzie sprzyjało «nowym formom gnozy, traktującym technikę jako formę mądrości w poszukiwaniu magicznej organizacji życia funkcjonującej jako wiedza i jako sens» (L 6). Poza tym na naszych oczach rodzą się nowe formy kultu, które wykorzystują praktyki religijne do celów terapeutycznych, obiecując pomyślność i natychmiastową gratyfikację.

6. Nie można zapominać także o kontekście politycznym, o epokowych zmianach, jakie zaszły w ostatnich dekadach — upadku ideologii komunistycznej i kresie podziału zachodniego świata na dwa bloki, co umożliwiło odzyskanie wolności religijnej i nową organizację Kościołów lokalnych. Poza tym na arenie międzynarodowej zaczynają odgrywać rolę nowe podmioty w dziedzinie polityki, gospodarki i religii, takie jak świat azjatycki i świat islamu.

W obliczu tych nowych sytuacji chrześcijanie nie powinni ograniczać się do rozeznania, ale są powołani do tego, by wprowadzać w te konteksty pytanie o Boga, oświecając je światłem Ewangelii i wnosząc w nie własne świadectwo. Ich zadaniem w tej nowej sytuacji jest nadanie ewangelicznego wymiaru takim wielkim wartościom, jak pokój, sprawiedliwość, rozwój, wyzwolenie narodów, poszanowanie praw człowieka i narodów, szczególnie mniejszości, oraz ochrona stworzenia i zabezpieczenie przyszłości naszej planety. Jest to chrześcijańska martyria we współczesnym świecie. Zadanie to stwarza wielkie możliwości dla dialogu ekumenicznego z członkami innych Kościołów i wspólnot kościelnych. Nowa ewangelizacja powinna zatem odpowiedzieć na potrzebę duchowości, dochodzącą do głosu z nową siłą także we współczesnym świecie. W tym zakresie wielką pomocą może służyć dialog międzyreligijny — z religiami niechrześcijańskimi, przede wszystkim z wielkimi religiami Wschodu.

W obliczu tych wyzwań Kościół powinien znaleźć nowe drogi ewangelizacji, dostosowane do współczesnych kontekstów społecznych i kultur w epoce wielkich przemian. Zachowując swoją naturę misyjną, Kościół winien zachować swoje popularne, znane oblicze, również w sytuacjach, gdy jest mniejszoścą czy też jest dyskryminowany. Musi on rozszerzać horyzonty, przekraczać granice, bowiem «nowa ewangelizacja jest przeciwieństwem samowystarczalności i zasklepienia na sobie samym, mentalności status quo i takiej koncepcji duszpasterstwa, wedle której wystarczy nadal robić to, co zawsze się robiło» (L 10).

Rozdział drugi: Głosić Ewangelię Jezusa Chrystusa

Celem ewangelizacji, a tym bardziej nowej ewangelizacji jest głoszenie Ewangelii i przekazywanie wiary. Ewangelia nie powinna być postrzegana jako księga lub doktryna, ale jako osoba — Jezus Chrystus, ostateczne Słowo Boga, które stało się człowiekiem. Chrześcijanie są wzywani do nawiązywania osobistej relacji z Panem Jezusem we wspólnocie wiernych, w Kościele. On prowadzi nas do Ojca za sprawą Ducha Świętego. «Celem przekazywania wiary jest zatem doprowadzenie do spotkania z Jezusem Chrystusem, w Duchu, aby móc poznać Jego i naszego Ojca» (L 11).

Kościół przekazuje wiarę, którą sam żyje i która stanowi treść jego przepowiadania, jego świadectwa i miłości. Przekaz wiary rozumianej jako spotkanie wiernych z Jezusem Chrystusem odbywa się pod kierunkiem Ducha Świętego i jest dokonywany za pośrednictwem Pisma Świętego i żywej tradycji Kościoła. Kościół, stale odradzany przez Ducha Świętego, jest Ciałem Chrystusa, czego doskonałym wyrazem jest sprawowanie sakramentu Eucharystii. Tym właśnie fundamentom Kościoła: Eucharystii i Słowu Bożemu, były poświęcone dwa ostatnie Zwyczajne Zgromadzenia Ogólne Synodu Biskupów — w 2005 i 2006 r.

Przekazywanie wiary dokonuje się przez modlitwę, będącą wiarą w działaniu. Miejscem na nią najodpowiedniejszym jest liturgia, która odgrywa niezastąpioną rolę pedagogiczną, «w niej bowiem podmiotem wychowującym jest sam Bóg, a prawdziwym nauczycielem modlitwy jest Duch Święty» (L 14).

Kwestię przekazu wiary Kościół rozważał już podczas synodu poświęconego katechezie w naszych czasach, który odbył się w 1977 r. Owoce obrad synodu zostały przedstawione w adhortacji apostolskiej Catechesi tradendae, opublikowanej w 1979 r., która jest obszernie cytowana w Lineamenta. Poza tym Lineamenta odwołują się często do Dyrektorium ogólnego o katechizacji, wydanego przez Kongregację ds. Duchowieństwa w 1997 r. Podejmują jego główne zagadnienia i starają się je zastosować do aktualnej sytuacji w społeczeństwie i wKościele. Catechesi tradendae wprowadziła pojęcie «pedagogia wiary», które obejmuje dwa podstawowe narzędzia przekazywania wiary: katechezę i katechumenat. Katecheza jest rozumiana jako «proces przekazywania Ewangelii, tak jak wspólnota chrześcijańska ją otrzymała, jak ją rozumie, celebruje, przeżywa i głosi» (L 14). Katechumenat zaś jest modelem, który Kościół przyjął od Soboru Watykańskiego II, «by nadać formę swym procedurom przekazu wiary» (L14).Katechumenat chrzcielny, czyli «szczególny rodzaj formacji, poprzez którą nawrócona osoba dorosła zostaje doprowadzona do wyznania wiary chrzcielnej w Wigilię Paschalną» (Dyrektorium ogólne o katechizacji 59; por. L 14), winien inspirować inne formy katechezy zarówno co do celów, jak i dynamizmu.

Podmiotem przekazu wiary jest Kościół powszechny, «prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych miejscowych zgromadzeniach wiernych» (L 26). W minionych dziesięcioleciach Kościoły lokalne nie szczędziły wysiłków na tym polu. Świadczy o tym liczba chrześcijan — kapłanów, zakonników, świeckich, katechetów, rodzin, wspólnot, grup i ruchów — którzy angażowali się w sposób spontaniczny i bezinteresowny w przekazywanie wiary. Jednakże «klimat kulturalny i stan znużenia, w którym znajduje się wiele wspólnot chrześcijańskich, grożą osłabieniem zdolności głoszenia, dawania świadectwa i wychowywania w wierze naszych Kościołów lokalnych» (L 15). Ta sytuacja wymaga nowego zapału, odnowionej gorliwości, daru Ducha Świętego, aby można było z radością i zapałem głosić Dobrą Nowinę. Jest to zadanie całego Kościoła, wszystkich jego członków, a staje się ono jeszcze bardziej naglące w obliczu wyzwań współczesnego społeczeństwa.

Chrześcijanie także dzisiaj są wzywani do uzasadniania nadziei, która w nich jest (por. 1 P 3, 15) — w nowym stylu wspólnotowym i prywatnym; powinni czynić to «'z łagodnością i bojaźnią [Bożą], zachowując czyste sumienie' (por. 1P 3, 16), z ową łagodną mocą, która pochodzi ze zjednoczenia z Chrystusem w Duchu, oraz z determinacją, właściwą temu, kto wie, że jego celem jest spotkanie z Bogiem Ojcem w Jego królestwie» (L 16). Chrześcijanie winni dawać świadectwo prywatne i publiczne, musi ono obejmować myśli i czyny, wewnętrzne życie wspólnot chrześcijańskich oraz ich rozmach misyjny, ich działalność edukacyjną i dzieła miłosierdzia oraz obecność we współczesnym społeczeństwie, by mu przekazywać dar chrześcijańskiej nadziei. «Owocem całego procesu przekazywania wiary jest budowanie Kościoła jako wspólnoty świadków Ewangelii» (L 17). By czynić to zgodnie z wolą Pana Jezusa, sam Kościół «winien być ewangelizowany, żeby mógł zachować swą świeżość, gorliwość i moc w głoszeniu Ewangelii» (EN 46; L 17). Lineamenta mają na celu pomóc Kościołom lokalnym w refleksji zarówno nad aspektami pozytywnymi, jak i nad wspomnianymi wyzwaniami i trudnościami w przekazie wiary.

Rozdział trzeci: Wprowadzanie
w życie chrześcijańskie

Georges Rouault,
«Emaus» (1939 r.)

Rozdział trzeci proponuje na nowo refleksję nad narzędziami Kościoła służącymi do wprowadzania w wiarę, a w szczególności nad inicjacją chrześcijańską: chrztem, bierzmowaniem i Eucharystią. Są one postrzegane jako «etapy drogi narodzin do dojrzałego życia chrześcijańskiego poprzez organiczny proces inicjacji w wiarę» (L 18). W ostatnich dziesięcioleciach rozwinęła się obiecująco w Kościele refleksja nad kwestią inicjacji chrześcijańskiej, co pobudziło także do dyskusji na temat różnych jej aspektów, wymagających pogłębienia. Wykorzystując doświadczenie młodych Kościołów, w procesie wprowadzania w wiarę często przyjmuje się za model dorosłego, a nie dziecko. Poza tym przywrócono znaczenie sakramentowi chrztu, przyjmując wzorzec starożytnego katechumenatu, co pozwala na celebrację bardziej świadomą i — co z tego wynika — dającą większe gwarancje, że w przyszłości przyjmujący chrzest będą prowadzić życie chrześcijańskie. W przypadku chrztu dzieci Kościół stara się w większym stopniu angażować rodziców oraz wspólnotę. Odwołuje się do mistagogii w celu zapewnienia dalszej inicjacji, po udzieleniu sakramentów.

Jednak praktyka we wspólnotach kościelnych budzi pewne wątpliwości; Lineamenta wymieniają niektóre z nich.

Przy przeglądzie sprawy udzielania sakramentów inicjacji chrześcijańskiej doszedł do głosu problem ich kolejności, zwłaszcza miejsca sakramentu bierzmowania. Co do tego w Kościele istnieją różne tradycje i obrządki. Jeżeli chodzi o kolejność sakramentów inicjacji dorosłych, zwyczaje Wschodu zbieżne są z praktyką Zachodu. Różnice pojawiają się przy udzielaniu sakramentu bierzmowania młodzieży. Znalezienie podzielanego przez wszystkich rozwiązania problemu właściwego miejsca dla sakramentu bierzmowania pozostaje kwestią wymagającą przemyślenia ze strony Kościoła. Zresztą Ojciec Święty Benedykt XVI poruszył już tę kwestię w posynodalnej adhortacji apostolskiej Sacramentum caritatis (n. 18). Należy poza tym przywrócić treść i dynamizm mistagogicznemu wymiarowi inicjacji chrześcijańskiej. Nie wystarczy ograniczyć wychowania do wiary do ewentualnej nauki religii w szkole, bowiem głoszenie Ewangelii i wdrażanie do wiary zwłaszcza dzieci i młodzieży poprzez katechezę i katechumenat jest misją właściwą Kościołowi.

W obliczu aktualnych wyzwań nowa ewangelizacja powinna pomóc wiernym w przezwyciężaniu lęków i w większym zaufaniu Duchowi Świętemu, który prowadzi Kościół w dziejach. Pozwoli im to wyraźniej zobaczyć najodpowiedniejsze sposoby i drogi, by postawić kwestię Boga w centrum życia współczesnych ludzi, wsłuchując się w ich oczekiwania i obawy. W tym dziele niezbędna jest katecheza, obejmująca tych, którzy już przyjęli Ewangelię i wierzą w Boga objawionego przez Jezusa Chrystusa. Katecheza pomaga w dojrzewaniu do nawrócenia, wychowuje wierzącego do wiary, włącza go do Kościoła, do wspólnoty chrześcijan.

Inicjacja w wiarę jest silnie powiązana z zadaniem wychowania, które Kościół rozumie jako swoją służbę człowiekowi i światu. We współczesnym społeczeństwie wszelka działalność edukacyjna wydaje się bardzo trudna, tak iż Ojciec Święty Benedykt XVI mówił o «kryzysie wychowania». Coraz trudniej jest przekazywać nowym pokoleniom podstawowe wartości i zasady właściwego postępowania. Doświadczają tego zwłaszcza rodzice, ale także instytucje wychowawcze, a w szczególności szkoła. Te trudności są konsekwencją rozpowszechnionego relatywizmu, który zaciemnia światło prawdy. W tej sytuacji zaangażowanie Kościoła w wychowanie do wiary stanowi bardziej niż kiedykolwiek cenny wkład w proces wyprowadzania społeczeństwa z kryzysu edukacyjnego.

Kościół ma w tej dziedzinie wielką tradycję. Szkoły, instytuty wychowawcze, zasoby pedagogiczne, specjaliści, zakony męskie i żeńskie — wszystko to stanowi kapitał zdolny zapewnić jego znaczącą obecność w świecie szkolnictwa i wychowania. Po odpowiednim rozeznaniu tej rzeczywistości, w której też dokonały się znaczące zmiany, związane z przemianami społecznymi i kulturalnymi, Kościół będzie mógł ofiarować społeczeństwu swą tradycję edukacyjną, znajdując dla siebie miejsce w przestrzeni publicznej, i ponownie postawić w niej pytanie o Boga, fundamentalne w wychowaniu chrześcijańskim.

Można by powiedzieć, że celem działalności edukacyjnej Kościoła jest to, co Papież BenedyktXVI nazwał «ekologią człowieka» (por. Caritas in veritate 51; L 21), która stanowi jedno z ekologią ludzką i ekologią środowiska. Nowa ewangelizacja powinna objąć także działalność kulturalną i wychowawczą Kościoła. W każdym razie wymaga ona bardziej świadków niż nauczycieli. «Żaden projekt 'nowej ewangelizacji', żaden projekt głoszenia i przekazywania wiary nie może pomijać tego wymogu — ludzi, którzy swoim postępowaniem nadają moc ewangelizacji, której się oddają» (L 22). Aktualny kryzys wychowawczy zwiększa zapotrzebowanie na wychowawców, którzy potrafią być wiarygodnymi świadkami tych wartości, które można uczynić podstawą osobistego życia każdego człowieka oraz projektu życia społecznego, wartych wysiłku. W Lineamenta wymienia się niektórych wybitnych w historii Kościoła świadków w dziedzinie wychowania, poczynając od św. Pawła, św. Patryka, św. Bonifacego, św. Franciszka Ksawerego, świętych Cyryla i Metodego, św. Turybiusza de Mogrovejo, św.Damiana de Veustera, bł.Matki Teresy z Kalkuty. Dzięki Bogu można by jeszcze długo wymieniać. Ich przykład pokazuje, że nowa ewangelizacja jest przede wszystkim zadaniem duchowym chrześcijan, którzy dążą do świętości. By je wypełnić, potrzebna jest łaska Boża oraz kształcenie, wysiłek, wytrwałość, modlitwa. Tacy świadkowie będą umieli używać języka zrozumiałego także dla współczesnego człowieka, głosząc przede wszystkim przykładem życia, całkowicie oddanego Bogu i bliźniemu.

Zakończenie

W podsumowaniu Lineamenta wracają do samego pojęcia «nowej ewangelizacji», nie roszcząc sobie pretensji do tego, by zaproponować jego ostateczną i wyczerpującą definicję, ale by ułatwić refleksję nad tym zagadnieniem.

Podkreśla się, że fundamentem nowej ewangelizacji jest Duch Święty, wylany przez zmartwychwstałego Pana na uczniów w Pięćdziesiątnicę. Wśród nich w Wieczerniku jerozolimskim była także Maryja, Matka Jezusa i nasza Matka. Ona, «łaski pełna», jest ikoną Kościoła, Matką, która mu towarzyszy przy ewangelizacji przez dwa tysiące lat. Nowa ewangelizacja powinna stać się nowym Wieczernikiem, miejscem, gdzie dzięki łasce Ducha Świętego Kościół znajdzie nie nową Ewangelię, ale «adekwatną odpowiedź na znaki czasu, na potrzeby współczesnych ludzi i narodów, na nowe konteksty kształtujące kulturę, poprzez którą wyrażamy naszą tożsamość i poszukujemy sensu naszego istnienia» (L 23).

Nowa ewangelizacja powinna na nowo rozbudzić w chrześcijanach pierwotny zapał, nowego ducha misyjnego, który ogarnąłby wszystkich członków ludu Bożego, «nowy rozmach w apostolstwie, które byłoby przeżywane jako codzienne zadanie wspólnot i grup chrześcijańskich» (Jan Paweł II, Novo millennio ineunte 40; L24).

Prośmy Pana za wstawiennictwem Błogosławionej Dziewicy Maryi, Gwiazdy Nowej Ewangelizacji, o to, by najbliższe Zgromadzenie Synodu pomogło Kościołowi podjąć z odnowioną żarliwością dzieło ewangelizacji, radosnego głoszenia bliskim i dalekim Ewangelii Jezusa Chrystusa, «jest bowiem ona mocą Bożą ku zbawieniu dla każdego wierzącego» (Rz 1, 16).

Watykan, 4 marca 2011 r.

*Nikola Eterović - Sekretarz generalny Synodu Biskupów

opr. mg/mg