Standard Społecznej Odpowiedzialności SA 8000

Standard Społecznej Odpowiedzialności SA 8000

dr Bolesław Rok, konsultant w zakresie SA8000

Pod koniec 1997 roku z inicjatywy Council on Economic Priorities w Nowym Jorku doszło do nawiązania współpracy pomiędzy wieloma organizacjami, które od kilku lat pracowały nad stworzeniem i wdrożeniem standardów społecznej odpowiedzialności w firmach. Powołano Radę Doradczą, która w styczniu 1998 ogłosiła jednolity tekst SA 8000 (Social Accountability 8000). Do prowadzenia audytu upoważnione zostały trzy międzynarodowe organizacje przyznające certyfikaty: SGS-ICS, DNV i BVQI.
Główną przesłanką stworzenia możliwości weryfikacji zasad społecznej odpowiedzialności było coraz głośniej wyrażane przez klientów i pracowników na całym świecie niezadowolenie, wynikające z faktu obserwowanej sprzeczności pomiędzy wartościami i zasadami głoszonymi przez firmy (misje, kodeksy etyczne) a codzienną praktyką.

Co to jest?

Standard SA 8000 jest uniwersalną normą przeznaczoną do stosowania w systemie niezależnej weryfikacji, określającą wymogi w zakresie odpowiedzialności społecznej, jakie dane przedsiębiorstwo powinno spełniać. W tekście normy jest sformułowanych osiem szczegółowych warunków wstępnych, których spełnienie jest konieczne, aby można było przystąpić do punktu dziewiątego, który określa poszczególne elementy strategii odpowiedzialności społecznej wobec wszystkich zainteresowanych stron.

Diagram 1

Warunki wstępne:

• nie zatrudnianie dzieci
• nie stosowanie pracy przymusowej
• spełnianie podstawowych zaleceń bezpieczeństwa środowiska pracy
• wolność zrzeszania się i prawo do negocjacji zbiorowych
• nie stosowanie dyskryminacji
• nie stosowanie przymusu fizycznego lub psychicznego wobec pracowników
• przestrzeganie regulacji prawnych odnośnie dopuszczalnej ilości godzin pracy
• zapewnianie wynagrodzenia nie niższego niż wymagane przez prawo

Standard SA 8000 może być stosowany we wszystkich krajach świata, w stosunku do przedsiębiorstw z dowolnej branży. Właśnie dlatego warunki wstępne są całkowicie elementarne i dotyczą w rzeczywistości przestrzegania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych. Z kolei system zarządzania jako warunek główny standardu SA 8000 obejmuje wiele czynników o różnorodnym charakterze, takich jak:

• Sformułowanie polityki społecznej firmy (misja, realizowane cele, istniejące procedury)
• Proces ciągłego doskonalenia
• Relacje z głównymi interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi
• System komunikacji społecznej
• Dokumentowanie zasad, sposobów realizacji i wyników
• Kontrolowanie dostawców i partnerów w aspekcie polityki społecznej

W procesie audytu czynniki te rozpatruje się w ścisłym związku z rodzajem produkcji, wielkością zakładu, stopniem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w danym kraju, normami przyjmowanymi w danej branży, wymogami prawnymi i kulturą organizacyjną. Ocenia się zwykle spójność polityki społecznej i stopień jej realizacji. Certyfikat zgodności strategii odpowiedzialności społecznej w danej firmie z wymaganiami normy SA 8000 świadczy o tym, że procesy związane z istotnymi elementami polityki społecznej realizowane są w sposób kontrolowany oraz, że realizowane są zadania zmierzające do osiągnięcia określonych celów społecznych w procesie ciągłej poprawy wyników.

Jak to się robi?

Odpowiedzialność społeczna jest filozofią prowadzenia działalności produkcyjnej i usługowej, skierowaną na budowanie trwałych, pozytywnych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Podobnie jak normy serii ISO 9000 i ISO 14000, standard SA 8000 nie określa szczegółowych "wielkości" dopuszczalnych w systemie zarządzania, poza tymi, które wymienione są w ośmiu warunkach wstępnych. Wyznacza on natomiast cechy systemów zarządzania zapewniające pożądany przebieg procesów czy działań istotnych z uwagi na cel zarządzania. Audytor pełni funkcję weryfikatora delegowanego do zebrania obiektywnych dowodów na zgodność lub niezgodność badanego systemu z przyjętymi kryteriami. W procesie realizacji audytu przedstawiciele firmy certyfikującej dokonują przeglądu dokumentacji, prowadzą wywiady z pracownikami oraz przeprowadzają wizję lokalną.

Model systemu zarządzania odpowiedzialnością społeczną jest podobny do modelu systemu zarządzania środowiskowego. Model ten można przedstawić w następujący sposób:

Diagram 2

Uzyskanie certyfikatu zgodności strategii odpowiedzialności społecznej w danej firmie z wymaganiami normy SA 8000 odbywa się kilkustopniowo. W pierwszym etapie audytor zapoznaje się z istniejącą dokumentacją dotyczącą warunków wstępnych oraz poszczególnych elementów modelu systemu zarządzania odpowiedzialnością społeczną i na tej podstawie jest ustalany szczegółowy plan audytu w porozumieniu z kierownictwem i - ewentualnie - konsultantem zewnętrznym. Następnie ma miejsce wstępna wizyta w zakładzie, w trakcie której omawia się szczegółowo cały proces audytu. Na tym etapie następuje też wstępna identyfikacja stron zainteresowanych (interesariuszy).
Głównym etapem jest audyt zasadniczy, w trakcie którego prowadzone są rozmowy z pracownikami i innymi interesariuszami (szczególnie przedstawicielami związków zawodowych), oraz na bieżąco przekazywane są kierownictwu oceny dotyczące ewentualnych niezgodności, tak aby mogły być one od razu - jeżeli to możliwe - usunięte. Po zaaprobowaniu wszystkich niezbędnych korekt modelu systemu zarządzania odpowiedzialnością społeczną wydawany jest certyfikat zgodności z normą SA 8000. Certyfikat taki jest okresowo (zwykle raz w roku) weryfikowany.

Jakie są z tego korzyści?

Standard SA800 istnieje dopiero od kilku lat i nie jest jeszcze szeroko znany. Można przypuszczać, że nastąpi w najbliższych latach upowszechnienie standardu SA8000 w Polsce, ponieważ problematyka społecznej odpowiedzialności sektora biznesu (Corporate Social Responsibility) nabiera nowego znaczenia w procesie integracji europejskiej i planowanego przyspieszenia procesu prywatyzacji. Kodeksy etyczne są coraz częściej opracowywane w przedsiębiorstwach działających na terenie Polski i wkrótce pojawi się problem zgodności deklarowanych wartości z codzienną praktyką. Opinia publiczna i media są sceptyczne wobec deklaracji składanych bez pokrycia i będą domagać się "dowodów", czyli zgodności postępowania z przyjętymi normami w tej dziedzinie.

Proces przygotowywania firmy do uzyskania certyfikatu pozwala usystematyzować i przedstawić w czytelnej i jednoznacznej formie wszystkie dokonania w tej dziedzinie w ciągu ostatnich lat, wprowadzić procedury zapewniające najwyższą jakość w dziedzinie etyki biznesu, usprawnić dialog społeczny, lepiej rozumieć oczekiwania wszystkich zainteresowanych stron i zapewnić jeszcze lepszy wizerunek w oczach potencjalnych partnerów i inwestorów. Dzięki temu, uzyskanie certyfikatu społecznej odpowiedzialności przyczynia się w sposób wymierny do podniesienia wartości firmy.

Biuletyn nr 2 marzec 2001

opr. MK/PO