Wiara i cybertechnologia

W niekończącą się debatę między zwolennikami wizji apokaliptycznej (w rzeczywistości bardzo nielicznymi) a «zintegrowanymi» w czasach rewolucji digitalnej włącza się esej bardzo zintegrowanego jezuity Antonia Spadara, pt. Cyberteologia. Pensare il cristianesimo al tempo della rete — Myślenie o chrześcijaństwie w czasach sieci (wyd. «Vita e Pensiero»). Autor dokonuje przeglądu wszystkich ostatnich innowacji technologicznych i omawia ich następstwa na płaszczyźnie społecznej, kulturowej, a przede wszystkim teologicznej.

Google Instant na przykład pozwala usprawnić wyszukiwanie online, lecz w sposób potencjalnie «przewrotny», bo «odpowiedź usiłuje uprzedzić pytanie»; a zatem bardziej niż kiedyś ważne będzie nauczenie się dobrego formułowania pytań, jeśli nie chce się wpaść w sidła kryteriów samej wyszukiwarki, która ma tendencję do antycypowania — a więc do dyktowania — naszych realnych intencji. W związku z tym «szukanie sensu nie może zostać zautomatyzowane», zauważa przenikliwie Spadaro.

Logika daru w user generated content (treściach tworzonych przez użytkowników) jest, zdaniem autora, kompatybilna z teologiczną logiką daru, ponieważ nagrodą za podzielenie, ofiarowanie treści jest sama relacja. Ale uwaga: «Relacja nie tworzy automatycznie komunii». Gdyby chcieć zawrzeć w paru słowach sens niewiadomych, które rodzi coraz powszechniejsze posługiwanie się siecią, można by to streścić w następującej myśli o. Spadaro: «Podłączanie się i dzielenie nie są tożsame ze 'spotkaniem', które jest doświadczeniem dużo bardziej angażującym w zakresie relacji».

Od tego właśnie punktu uzależniona jest wiarygodność wszystkich teorii na temat wpływu efektów sieci na rozwój więzi społecznych, a zatem również na sposób myślenia o wierze w najbliższej przyszłości. Jeśli, z jednej strony, można zgodzić się z tym, że sieć pozwala umacniać i zwiększać nasze możliwości spotkania, to z drugiej strony powszechnym doświadczeniem jest trudność, jaką sprawia nam «nawiązanie kontaktu» z nieznajomym, który siedzi obok nas w barze lub na lotnisku, jeśli jest on skupiony na «relacji» ze swoim urządzeniem elektronicznym (jakiejkolwiek natury: tabletem, smartphonem czy notebookiem).

A skoro, jak mówi Pierre Lévy, to właśnie częste posługiwanie się urządzeniami (również technologicznymi) buduje ludzkość jako taką, trzeba zadać sobie pytanie, dlaczego coraz więcej osób — w każdym razie niewątpliwie mniejszość — traci chęć posługiwania się serwisami społecznościowymi, a nawet anuluje swoje wirtualne profile po lepszym poznaniu ich pozytywnego i negatywnego wpływu na własną równowagę emocjonalną i psychologiczną. Nie mówiąc już o tym, że choć dzięki urządzeniom elektronicznym niewątpliwie rozszerza się krąg naszych relacji również z osobami, które mieszkają na przeciwnym krańcu ziemi, nie jest trudno spotkać dorastającą młodzież, która odmawia podania swojego hasła na Skypie. Boją się, że wideorozmowy telefoniczne, do których wystarczy jedno kliknięcie, tak mało «angażujące», mogą zabić cały czar, jaki wytworzył się podczas rzeczywistego spotkania, i którego Czarodziejka Technologia, przybierająca postać cyfrowego interfejsu, nie potrafi jeszcze przekazać, mimo swoich milionów bajtów.

Ilość nie tworzy zatem treści. Bariera technologiczna, mimo że otwiera astronomiczne możliwości nawiązywania relacji, może się również przeobrazić w «barierę architektoniczną». Sam Spadaro, mimo wielkich nadziei — i implicite życzeń — które wiąże ze środkiem, zmuszony jest uznać, że istnieje i takie niebezpieczeństwo, ponieważ «symulacja wygrywa z rzeczywistością dzięki swoim szerokim możliwościom i niskiemu poziomowi ryzyka, które zawsze można zmieniać i jest ono odwracalne». Po czym zmuszony jest przypomnieć, że «prawdziwym niebezpieczeństwem widocznym na horyzoncie jest de facto alienacja, ucieczka w świat sztuczny i bezbolesny, który pozbawia kontaktu z niezrównanym bogactwem 'nieodwracalnego' doświadczenia».

opr. mg/mg