Miłość małżeńska w dokumentach Kościoła katolickiego

Trzy wymienione w tytule dokumenty, Gaudium et spes, Humanae Vitae i Familiaris consortio przedstawiają posoborową naukę Kościoła o małżeństwie, miłości małżeńskiej i rodzinie. Przy czym te trzy rzeczywistości są ze sobą ściśle splecione.

Miłość małżeńska konstytuuje małżeństwo. Trudno byłoby mówić o małżeństwie bez miłości. Te dokumenty, a także Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku wymieniają podwójną celowość małżeństwa: dobro małżonków i zrodzenie potomstwa. Przy czym miłość małżeńska, zawierająca się w dobru małżonków, jest zasadniczym wymiarem. W encyklice Humanae vitae Paweł VI ocenia wartość małżeństwa z punktu widzenia miłości małżeńskiej; podobnie ujmuje to Jan Paweł II w adhortacji Familiaris consortio.

Dokumenty są zgodne wymieniając te same przymioty miłości małżeńskiej.

1. Prawdziwa natura i wielka godność miłości małżeńskiej ma swoje źródło w Bogu-Miłości

Wszystkie trzy dokumenty widzą wzór i źródło miłości małżeńskiej w Bogu-Miłości. Obraz Boga-Miłości najpełniej widać w Trójcy Przenajświętszej. Między tymi trzema Osobami są relacje miłości, osoba ludzka jest obrazem Boga-Miłości¹.

Więź miłości małżonków staje się “obrazem i znakiem Przymierza łączącego Boga z jego ludem", a duch Ewangelii powinien przenikać całe ich myślenie i działanie, a więc i miłość małżeńską (por. FC 12). Tajemnicą chrześcijańskiej miłości małżeńskiej jest jej pochodzenie od miłości Bożej.²

Wedle zamysłu Bożego instytucja małżeństwa i miłość małżeńska są skierowane ku zrodzeniu i wychowaniu potomstwa, w którym znajdują swoje uwieńczenie (GS 50). Stają się współpracownikami Boga, udzielając daru życia nowej osobie ludzkiej. (FC 14)

Adhortacja apostolska Familiaris consortio ujmuje zagadnienie miłości małżeńskiej, małżeństwa i rodziny w kategorii komunii: małżeństwo jest komunią (wspólnotą, zjednoczeniem) między Bogiem a ludźmi. Więź miłości małżonków jest obrazem Przymierza łączącego Boga z Jego ludem.³

Wspólnota małżeńska najpełniej realizuje się w Chrystusie, który jest oblubieńcem Kościoła: oddał samego siebie za Kościół jako Zbawiciel. Małżeństwo chrześcijańskie staje się znakiem Nowego i Wiecznego Przymierza, a Duch Święty uzdalnia mężczyznę i kobietę do miłowania się tak, jak Chrystus nas umiłował (w ten sposób małżonkowie osiągają caritas małżeńską (mąż tak miłuje żonę, że jest gotowy oddać siebie za nią). Małżeństwo jako sakrament jest znakiem dzieła zbawienia (FC 13).

Poprzez Chrzest bowiem mężczyzna i kobieta zostają definitywnie włączeni w Nowe i Wieczne Przymierze oblubieńcze Chrystusa z Kościołem. Właśnie z racji tego niezniszczalnego włączenia, ta głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej ustanowiona przez Stwórcę⁴, doznaje wywyższenia i włączenia w miłość oblubieńczą Chrystusa, zostaje wsparta i wzbogacona Jego mocą zbawczą. (FC 13)

Małżonkowie są zatem stałym przypomnieniem dla Kościoła tego, co dokonało się na Krzyżu; wzajemnie dla siebie i dla dzieci są świadkami zbawienia, którego uczestnikami stali się poprzez sakrament. Małżeństwo, podobnie jak każdy sakrament, jest pamiątką, uobecnieniem i proroctwem tego zbawczego dzieła: „sakrament daje im łaskę i zadanie upamiętniania wielkich dzieł Bożych i świadczenia o nich wobec swych dzieci; jako uobecnienie, daje im łaskę i zadanie wprowadzania w życie, wzajemnie wobec siebie i wobec dzieci, wymogów miłości, która przebacza i darzy odkupieniem; jako proroctwo, daje im łaskę i zadanie życia i świadczenia o nadziei przyszłego spotkania z Chrystusem”⁵. (FC 13)

Miłość małżeńska jest „żywym odbiciem i rzeczywistym udzielaniem się miłości Bożej ludzkości oraz miłości Chrystusa Pana Kościołowi, Jego oblubienicy” (FC 17).

2. Miłość małżeńska jest na wskroś ludzka, ale jest wyniesiona i uszlachetniona przez sakrament. Jest miłością pełną.

Miłość małżeńska zawiera całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby – impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności. Chodzi o cechy charakterystyczne dla każdej naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, tzn. że sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich (FC 13; KDK 49; KKK 1643).

Miłość małżeńska jest na wskroś ludzka, a zarazem zmysłowa i duchowa, angażująca wolę, uczucia i popęd. Od strony cielesnej to nie “uśmierzanie namiętności”, ale realizacja stwórczego porządku Bożego. Na tym tle akty małżeńskie mają swoją szczególną wartość (KDK 49, HV 11).⁶

Miłość małżeńska jest miłością pełną – małżonkowie dzielą wszystko między sobą, bez niesprawiedliwych wyjątków czy egoistycznych rachub (HV 9).⁷

Miłość małżeńska ma być czysta. Miłość ta jest wybitnie ludzka, obejmuje dobro całej osoby. Tę miłość Pan nasz zechciał szczególnym darem swej łaski i miłości uzdrowić, udoskonalić i wywyższyć. Taka miłość, wiążąc z sobą czynniki boskie i ludzkie, przewyższa więc zdecydowanie czysto erotyczną egoistyczną skłonność. (KDK 49)⁸
Zakłada ona równą godność osobistą kobiety i mężczyzny. Małżonkowie, umocnieni łaską na święte życie, będą pielęgnować i modlitwą wypraszać sobie miłość trwałą, wielkoduszność i ducha ofiary. Odznacza się też troskliwością o wychowanie dzieci (KDK 49) i charakteryzuje się odpowiedzialnym rodzicielstwem (HV 10).

Jest to miłość bezinteresowna, u podstawy której leży życzliwość, poświęcenie dla kochanej osoby, bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. Taka miłość jest wolą uświęcenia drugiego człowieka. Małżeńska miłość Boża pochodzi od Boga i do Boga prowadzi. Każe ona troszczyć się przede wszystkim o najwyższe dobro kochanej osoby, o jej piękno duchowe, o wzrost życia w łasce i w miłości Bożej. Caritas polega więc na szukaniu we wszystkim dobra osoby kochanej. Nie chodzi tylko o to, by współmałżonek stał się szczęśliwy w sensie ludzkim, lecz przede wszystkim, by stawał się lepszy, bardziej wierny i oddany Chrystusowi, bardziej hojny dla Boga i zjednoczony z Nim przez wierną miłość. Ta wola uświęcania drugiego człowieka, pomoc w jego wzroście duchowym jest charakterystyczną cechą chrześcijańskiej miłości małżeńskiej. Z powyższych rozważań wynika, że miłość małżeńska nie jest jakimś specjalnym stanem uczuciowym, stanem euforii czy uniesienia, ale przede wszystkim określonym programem postępowania, wyborem określonej postawy wobec drugiej osoby.⁹

3. Wierna i wyłączna miłość małżeńska w perspektywie jedności i nierozerwalności małżeństwa

Miłość małżonków wymaga jedności i nierozerwalności ich osobowej wspólnoty, która obejmuje całe ich życie: “A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało” (Mt 19,6; por. Rdz 2,24). “Powołani są do ciągłego wzrostu w tej komunii przez codzienną wierność małżeńskiej obietnicy obopólnego całkowitego daru” (FC 19). Ta wspólnota ludzka jest potwierdzona, oczyszczona i dopełniona przez jedność w Jezusie Chrystusie, udzieloną przez sakrament małżeństwa. Pogłębia się ona przez życie wspólną wiarą i przez wspólne przyjmowanie Eucharystii. (KKK 1643, FC 13)

Miłość małżeńska ze swej natury wymaga od małżonków nienaruszalnej wierności. Wypływa to z wzajemnego daru, jaki składają sobie małżonkowie. Miłość chce być trwała; nie może być “tymczasowa”. “To głębokie zjednoczenie będące wzajemnym oddaniem się sobie dwóch osób, jak również dobro dzieci, wymaga pełnej wierności małżonków i nieprzerwanej jedności ich współżycia” (GS, 48).

Mocą sakramentu małżeństwa, wzajemny związek małżonków staje się tym bardziej nierozerwalny. Poprzez sakramentalny znak, ich wzajemna przynależność jest rzeczywistym obrazem samego stosunku Chrystusa do Kościoła (FC 13).

Miłość małżeńska ma być wierna, a przede wszystkim uświęcona sakramentem Chrystusowym, pozostaje niezłomnie wierna fizycznie i duchowo w doli i niedoli, i dlatego pozostaje obca wszelkiemu cudzołóstwu i rozwodowi (KKK 49; por. HV 9).

Najgłębszy motyw wierności miłości małżeńskiej wynika z wierności Boga wobec swego przymierza i z wierności Chrystusa wobec swego Kościoła. Przez sakrament małżeństwa małżonkowie są uzdolnieni do życia tą wiernością i do świadczenia o niej. (KKK 1647; por. FC 20)

5. Miłość małżeńska jest otwarta na płodność.

Poszanowanie życia i służba życiu.

Miłość małżeńska jest płodna, tzn. otwarta zawsze na przekazanie życia, gotowa do współpracy z Bogiem w tworzeniu i formowaniu nowego człowieka.¹⁰

Instytucja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są także na zrodzenie i wychowywanie potomstwa, co stanowi jej jakoby szczytowe uwieńczenie (por. GS, 48): dlatego prawdziwy szacunek dla miłości małżeńskiej i cały sens życia rodzinnego zmierzają do tego, żeby małżonkowie, nie zapominając pozostałych celów małżeństwa, skłonni byli mężnie współdziałać z miłością Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wciąż powiększa i wzbogaca swoją rodzinę (GS, 50; KKK 1652; por. FC 17).

Płodność miłości małżeńskiej obejmuje także owoce życia moralnego, duchowego i nadprzyrodzonego, jakie przez wychowanie rodzice przekazują swoim dzieciom. Rodzice są głównymi i pierwszymi wychowawcami swoich dzieci¹¹. W tym sensie podstawowym zadaniem małżeństwa i rodziny oraz miłości małżeńskiej jest służba życiu (por. FC 28; por. KKK 1653).

6. Miłość małżeńska jako komunia osób.
Miłość małżeńska podstawą rodziny jako komunii osób.

Miłość małżeńska w służbie Kościoła.

Adhortacja apostolska Familiaris consortio ujmuje miłość małżeńską jako komunię osób, a z kolei ta komunia staje się podstawą rodziny jako komunii osób. Małżeństwo jest także komunią między Bogiem a ludźmi. Adhortacja mówi dalej o niepodzielnej jedności komunii małżeńskiej (por. FC 19) i jej nierozerwalności (FC 20).

Miłość małżeńska i małżeństwo staje się podstawą rodziny jako komunii osób. W małżeństwie i w rodzinie wytwarza się cały zespół międzyosobowych odniesień, poprzez które każda osoba wchodzi do „rodziny ludzkiej” i do „rodziny Bożej”, którą jest Kościół. Miłość małżeńska, jako fundament małżeństwa i rodziny, buduje Kościół stanowiąc naturalne środowisko, w którym dokonuje się włączenie osoby ludzkiej do wielkiej rodziny Kościoła. (FC 15)

Miłość pomiędzy mężczyzną i kobietą w małżeństwie i, w formie pochodnej i rozszerzonej, miłość pomiędzy członkami tej samej rodziny jest ożywiana i podtrzymywana przez wewnętrzny, nieustający dynamizm, prowadzący rodzinę do coraz głębszej i mocniejszej komunii, która jest fundamentem i zasadą wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej. (FC 18)

Dar Ducha jest życiowym przykazaniem dla małżonków chrześcijańskich, a zarazem mocą, by z każdym dniem zmierzali ku coraz głębszej więzi pomiędzy sobą na każdym poziomie: na poziomie związku ciał, charakterów, serc, umysłów i dążeń, związku dusz¹², ukazując w ten sposób Kościołowi i światu nową komunię miłości jako dar łaski Chrystusowej (FC 19).

Bibliografia

1. Sobór Watykański II, konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes.

2. Paweł VI, encyklika Humanae vitae (1965).

3. Jan Paweł II, adhortacja apostolska Familiaris consortio (22.11.1981).

4. Sobór Watykański II, deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum actuositatem

5. Dobra i wymagania miłości małżeńskiej, w: Katechizm Kościoła Katolickiego, nn.1643-1654.

6. Jan Paweł II, Przemówienie do małżonków, 4 (Kinszasa, 3 maja 1980r.).

7. Bartnik Cz., Dogmatyka katolicka, Lublin 2003.

8. Jakubowski T., Miłość małżeńska, w: Katecheta nr 2/2000.

9. Koch G., Sakramentologia

10. Mierzwiński B., Teologia małżeństwa w świetle Soboru Watykańskiego II, w: Katolicyzm A – Z, Poznań 1999.

11. Rogowski R., Tajemnica małżeństwa, w: Wicher i myśl, Katowice 1999, ss.247-261.

Przypisy:

opr. mg/mg