Język religijny w sytuacjach duszpasterstwa internetowego - rozmowa

Język religijny w sytuacjach duszpasterstwa internetowego –
ROZMOWA

Internet to doskonałe miejsce do bezpośredniej wymiany poglądów religijnych, do rozmowy, nawet jeśli brak synchroniczności jak w przypadku czatów, a wymiana ta odbywa się asynchronicznie w takich formach jak: forum, listy dyskusyjne, komentarze do artykułów. W sposób szczególnym staje się on miejscem dawania świadectwa, dzielenia się tym, jak wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmogący.

Najważniejszymi czatami katolickimi są czat Katolika, czat Opoki i czat serwisu Wiara¹. Często odbywają się tam moderowane rozmowy z różnymi osobami. Internauci sami mogą zgłaszać, z kim chcieliby porozmawiać. Wiele osób czeka na rozmowę z przedstawicielami poszczególnych zakonów, z misjonarzami czy egzorcystami.

Przeciętnie czaty katolickie goszczą w godzinach wieczornych łącznie około 100 osób w ciągu godziny. Najczęściej przychodzi ucząca się młodzież. Wymieniają poglądy, rozmawiają o sprawach nauki, religii, życia. Przychodzą osoby, które wierzą i które chcą się podzielić swoim doświadczeniem wiary, ale również osoby poszukujące. Częstymi gośćmi są także zdeklarowani ateiści czy sataniści, nierzadko przychodzą, pragnąc zakłócić harmonię spotkań. Porządku jednak starają się dopilnować operatorzy kanału, którzy mogą zablokować (zbanować) czyjeś wejście na czat. (Często osoby wyrzucone z czatu wpisują się do ksiąg gości, zazwyczaj są to wpisy obraźliwe).

Szczególnym miejscem dzielenia się i poszukiwania odpowiedzi na różne pytania są fora katolickie:

Komputer stwarza niewyobrażalne dotąd możliwości komunikowania się. Daje prawie nieograniczona możliwość stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi. Ta wielość pytań, z jednej strony, może stwarzać wrażenie chaosu, z drugiej zaś, otwiera nas na doświadczenie drugiego człowieka. Okazuje się bowiem, ze niekiedy to, co dla nas jest oczywiste, dla kogoś innego stanowi problem. Bywa tez tak, ze pytanie sformułowane przez inna osobę otwiera przed nami jakiś nowy horyzont, którego istnienia nawet nie przeczuwaliśmy. (…)

Zapraszamy zatem do formułowania problemów dotyczących naszej wiary (lub niewiary), naszych wątpliwości rodzących się w spotkaniu z chrześcijaństwem, z Kościołem, z Biblia, z sobą samym…

[http://www.mateusz.pl/pow/]

– piszą twórcy forum Pytań o wiarę, znajdującego się na serwisie Mateusz. Z większych for znane jest także forum Areopag – Porozmawiajmy o wierze serwisu Opoka. Dużą popularnością cieszą się fora Katolika – Forum Pomocy i Forum Dyskusji, gdzie każdy może nie tylko zadać pytanie, ale i udzielić odpowiedzi (fora są moderowane, tzn. umieszczane są tylko te odpowiedzi, które są zgodne z nauką katolicką; dzięki temu internauci mają pewność, że odpowiedzi nie zawierają błędów doktrynalnych).

*****

Poznanie rozmówcy w rozmowie internetowej jest ograniczone do poziomu słów. Zanim jednak z rozmowy wywnioskujemy, jakie stanowisko przyjmuje dana osoba, często użytkownicy dają możliwość poznania się już wcześniej – pewnemu rozpoznaniu rozmówcy służą nicki, czyli przydomki, jakimi się podpisują – są one pierwszym elementem autoprezentacji. Wiele osób – zwłaszcza na czatach czy w księgach gości – wykorzystuje tę właśnie możliwość do podkreślenia, że są osobami wierzącymi.

Wśród nicków wyróżnić można wskazujące na przynależność internauty do jakiejś wspólnoty Odnowa_Zbyszek, Oazowiczki, neo, KSM², Ministrant czy nawet funkcję, jaką w niej pełni, np. Animator-LSO³ lub będące podkreśleniem, że bliski jest mu styl życia danej wspólnoty: aga_od_franciszkanów; w ten sposób należy rozszyfrowywać nicki: Franciszek, Franciszkanka. Jako przydomek może funkcjonować również charakterystyczne dla wspólnoty powitanie, np. POKÓJ I DOBRO czy nazwa jakiegoś elementu związanego ze wspólnotą, np. foska⁴.

Na czatach pojawiają się często osoby duchowne, na Katoliku jest nawet spis ich nicków, aby internauci wiedzieli o tym; nie każda bowiem osoba duchowna czy zakonna podpisuje się jako s.zakonna, s.ela, Franciszkanka; ks. Marcin, PiotrOFM, diakon12, Werbista. Zresztą nie każdy nick tego typu można traktować jako potwierdzenie stanu duchownego czy zakonnego. Anonimowość użytkowników stwarza możliwość wykorzystania np. nicków Ksiądz, Arcybiskup przez osoby, które wcale nimi nie są. Wyjątkiem jest czat serwisu Wiara, którego specyfiką są codzienne czaty z księdzem (w godz. 21.00-22.00 na forum ogólnym; potem rozmowy indywidualne na tzw. privie); w regulaminie czatu znajduje się nawet zapis:

(…) po wejściu nie zaczynaj od pytania: czy ksiądz jest prawdziwy, bo... jest. Gwarancji udziela administrator serwisu;

[Regulamin czatu serwisu www.wiara.pl]

Dosyć często internauci przyjmują jako przydomki imiona postaci biblijnych. Tak więc na czacie możemy spotkać nicki: Baal, Eliasz, Gedeon, Hiob, Juda, Rut, Sofoniasz, Zacheusz. Pojawiają się także wyrażenia związane z wydarzeniami biblijnymi, np. Exodus.⁵

Czasem nicki wskazują na cel, z jakim użytkownik pojawił się na czacie, są opisowe, np. szukamrekolekcji czy poszukujacyBOGA.

Popularne są nazwy związane z aniołami: aniołek_z_chmurki, aniolek_ania, Archaniol_ONE, anielica, jak też wykorzystujące słownictwo obcojęzyczne: nie tylko łacińskie – sanctus, Lux, agnus dei, Lucast, Nazareth, ale również angielskie – saint, ilovecatholics, czy włoskie – vaticano.⁶

Kolejnym elementem autoprezentacji jest powitanie w duchu chrześcijańskim, podobnie jak na stronach WWW: Szczęść (Wam) Boże!; Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!!!, a także Niech będzie pozdrowiona Nasza Matka, Królowa Pokoju!!!; Witajcie Bracia i Siostry!; spotkać można tu również powitania typu Pax!; Shalom; Sursum Corda; Alleluja. Na wzór młodzieżowych form powitań: czołem wszystkim/ everybody powstało określenie alleluja everybody.

Internauci wpisujący się do ksiąg gości czy rozmawiający na katolickich czatach lub na forum, w odróżnieniu od twórców stron katolickich, dość często korzystają także z zasobu chrześcijańskich formuł pożegnalnych: Z Bogiem; Z Panem Bogiem; Z Jezusem i Maryją; Zostańcie z Panem Bogiem i Maryją czy Pokój z wami!, także tych charakterystycznych dla wspólnot: Pokój i dobro!!! (również w wersji łacińskiej: Pax et Bonum!); Z franciszkańskim pozdrowieniem "Pokój i Dobro!".

Pożegnania te mogą być połączone z tekstami świeckimi i razem stanowić formułę pożegnalną, pomimo dwudzielności struktury: Pozdrawiam wszystkich serdecznie. Z Jezusem i Maryją bądź stanowią jedną formułę: Pozdrawiam z Bogiem; Pozdrawiam w Panu.

Pożegnanie może stanowić jednocześnie akt życzeniowy, np. Niech Wam Bóg błogosławi; Z Panem Bogiem Kochani Życzę Wam Błogosławieństwa Bożego lub być wyrazem pamięci modlitewnej: Pozdrawiam w Panu i łączę się w modlitwie; Wraz z pamięcią modlitwy.

Niektóre akty pożegnalne są wyjątkowo oryginalne, internauci są twórczy: Niech Wam sprzyja Jezus i Maryja!!! czy dobranoc Aniołki na noc Matka Boska leży łóżku a Pan Jezus w serduszku.

Widać również, jak na religijne pożegnania wpływają zachowania charakterystyczne dla rozmów czatowych. Na wzór pożegnań typu Trzymajcie się; Trzymajcie się ciepło powstały zwroty: Trzymajcie się Boga; 3majcie się blisko Pana Boga!!! (tu z charakterystyczną zamianą sylaby trzy na cyfrę 3). Tendencja do maksymalnej skrótowości redukuje również tradycyjne zwroty: Niech Będzie Pochwalony!

Sytuacje rozmowy w Internecie są odpowiednikiem komunikacji codziennej, potocznej. Obecność tylu formuł grzecznościowych o charakterze religijnym w rozmowach z reguły młodych ludzi w stosunku do siebie każe zrewidować pogląd, że zwroty te „używane są albo przez osoby duchowne wobec siebie i wobec osób świeckich, albo przez osoby świeckie wobec osób duchownych (zwłaszcza w sytuacjach oficjalnych) i wobec siebie (głównie w starszym pokoleniu mieszkającym na wsi).”⁷ Religijne formuły są dzisiaj dosyć często wykorzystywane w codziennych rozmowach, zwłaszcza przez członków różnych wspólnot, choć niewątpliwie w komunikacji internetowej występują o wiele liczniej.

Wiele rozmów na czatach czy polemik na forach dyskusyjnych nie jest bezpośrednio związanych z wiarą. Używanie więc chrześcijańskich formuł grzecznościowych świadczy o tym, że elementy religijnych zachowań językowych przestają być sprowadzane do użycia w specyficznych kontekstach, np. rozmowy ewangelicznej, w której odbiorca wie, że dalej będzie mowa o Bogu. Mogą być również używane w sytuacji, gdy rozmowa tyczyć się będzie np. ulubionej muzyki. Jest to niezmiernie ważne, gdyż pokazuje, jak wiara przenika codzienne życie, nie jest czymś odrębnym.

Pojawiające się tu wypowiedzi na temat wiary może dlatego przemawiają tak silnie, że odbiorca ma świadomość, że są szczere i niewymuszone. Często są to świadectwa – wiele takich spontanicznych wyznań wiary znajduje się wśród wpisów w księgach gości, np.:

• Kocham i miłuję Boga [Adam]

• Kocham Boga i jestem pewna że mogę Mu zaufać [Ala]

Niektóre z tych wpisów zawierają elementy perswazji. Ale nie jest to zabieg odbierany negatywnie, gdyż „człowiek naszych czasów chętniej słucha świadków, aniżeli nauczycieli”⁸, a wpisy te są właśnie próbą przekazania innym i wskazania tego, co wpisujący się internauci sami odkryli jako dobro w swoim życiu.

• jestem tu po raz któryś i chce powiedzieć że tylko Jezus jest moim Panem,tylko on potrafi przemienić moje życie, tylko on może mnie podnieśc z największego upadku - nie chce aby to były puste słowa tylko fragment mego uwielbienia.Jeśli jeszcze go nie poznałeś to spróbuj naprawde warto!

• Witajcie! szukałam, szukałam...znalazłam! stronę katolik.pl, a zaczęło się tak nieciekawie, a tu niespodzianka! teraz czuję sie tak, jakby to Jezus kierował wtedy moją ręką. W chwili kiedy najbardziej tego potrzebowałam, ON był przy mnie, bo przecież sam powiedział JA JESTEM! Wszyscy Ci, którzy jesteście zagubieni, szukacie, czujecie się niepotrzebni i niekochani...tak jak ja byłam. Kochani otwórzcie serce Jezusowi! On Was nie odtrąci, a im bardziej jesteście udręczeni, z tym większą radością Was przytuli do Swego miłosiernego serca. Otwórzcie Mu swoje serca! Bóg jest Miłością! Teraz to wiem Zapewniam Was o swojej modlitwie. Serdecznie pozdrawiam. [Olinka]

• Pozdrawiam wszystkich Chorych i cierpiących,sama cięzko choruję i wiem jak jest cięzko, ale naprawdę zawsze warto mówić Bogu "nie moja,Ale Twoja wola niech się stanie" ktoś powiedział"i w cięzkiej chorobie tkwi dobro, kiedy ciało słabnie silniej czuje sie duszę"tak więc nie bójmy się cierpień i z zaufaniem powierzajmy je Bogu Bądźmy wiernymi naśladowacami Chrystusa!!! Terenia

Moc perswazyjna tych tekstów wzmacniana jest poprzez to, że wpisujący się zakładają istniejącą więź; świadomość istnienia wspólnoty objawia się na poziomie tekstu czy to poprzez skonstruowanie tekstu w 1 os. l. mn., czy też zapewnienie o modlitwie albo pozdrowienie:

• jesli jesteście przypadkiem smutni, to sie uśmiechnijcie, bo zycie jest zbyt krótkie żeby się smucić.... a jeżeli masz problem to zaufaj Bogu, bo z Nim zawsze jest łatwiej, lżej 3majcie sie cieplutko [justyś]

• Bradzo się cieszę, że istnieje taka strona. Macie śliczne kartki. To niesamowite, że wszystkich nas łączy miłość do Boga. Pozdrawiam wszystkich, którzy czytają teraz to, co napisałam. Nie traćmy nigdy wiary i zawsze powstawajmy!!! [Małgosia]

• Od wczoraj zaczęlam zaglądać na tę stronę. Chciałabym tylko powiedziec, ze bardzo mi sie podoba. Mnóstwo ciekawych rzeczy, które interesują młodego człowieka ( i nie tylko młodego ) Gratuluję! Jestem wierząca i mocno kocham Boga. Pomaga mi na kazdym kroku. Czuję jego obecnosc. Pozdrawiam wszystkich, w tym i tych, którzy wątpią... [Kopciuch]

Z pewnością „nie wolno nie doceniać więziotwórczych możliwości, jakie dają środki elektroniczne.”⁹ Kliknięcie na podpis autora wpisu otwiera okno wiadomości e mail skierowanej do niego. Najczęściej internauci podają też inne formy kontaktu z nimi, np. poprzez komunikator. To stwarza szansę na dalszy kontakt; znajomości zawarte przez Internet często zostają przeniesione do świata rzeczywistego. Ale warte podkreślenia jest co innego – wyjątkowe poczucie wspólnoty Kościoła – nawet nieznane osoby poprzez to, że są osobami wierzącymi, stają się szczególnie bliskie i internauci kierują do nich pozdrowienia:

• Pozdrawiam wszystkich, którzy zaufali Bogu i powierzyli mu się. [mirella]

• pozdrawiam wszystkich wielbiacych Pana [piotr ]

Z drugiej jednak strony internetowa wspólnota wierzących – jeśli można takową w ogóle wyodrębnić – nie jest jakąś grupą odizolowaną. Wielu internautów podkreśla, że ich pozdrowienia dotyczą wszystkich:

• PO PIERWSZE DZIEKUJE,ZE ISTNIEJA TAKIE STRONY JAK TA!! SERDECZNIE WSZYSTKICH POZDRAWIAM!!!!!Z MOJEGO KOCHANEGO MIASTA GRUDZIADZ!!!! POZDRAWIAM TYCH WSZYSTKICH,KTORZY KOCHAJA PANA JEZUSA I TYCH,KTORZY GO JESZCZE NIE KOCHAJA-ZYCZE POWODZENIA W POSZUKIWANIU TEJ DROGI-DROGI U BOKU PANA JEZUSA!:-))) :-))) :-)))) :-)) [MALGOSIA]

• Pozdrowienia dla Wszystkich. z zapewnieniem, że BÓG Kocha każdego. trzymajcie się dzielnie [Wojtek]

O szczególnej otwartości na drugiego człowieka, kimkolwiek by był, można mówić w przypadku wpisów:

• Pozdrawiam Ciebie, Ciebie, Ciebie i Ciebie iii... Ciebie i jeszcze Ciebie i Ciebie, Ciebie i Ciebie też :))) kaisa

• pozdrawiam tych – których nikt nie pozdrawia :))) no i miłych ferii – bez poprawek [~Kofii]

Nie oznacza to, że wszystkie wypowiedzi osób deklarujących się jako wierzące są tak łagodne. Zwłaszcza widać to podczas wymiany myśli na forach, będących miejscem dyskusji¹⁰. Tak pisze jedna z dyskutantek na forum dyskusji Katolika:

A tak swoją drogą, to myślałam, że fajna z Ciebie dziewczyna. Rozxmawiałyśmy kiedyś na czacie, choć bardzo możliwe, że to była inna dziewczyna... Tu naprawdę można poznać prawdziwe oblicze człowieka. Pozdrawiam "serdecznie"

A teraz parę słów w kierunku Jockey'a, a właściwie to chciałam napisać tylko jedno słowo: DZIĘKUJĘ, bo jesteś narazie jedynym, który skupił się na odpowiedzi na moje pytanie, a nie na kłótni i za to Bóg Ci zapłać

[Forum Dyskusji serwisu Katolik]

Jeśli chodzi o formę wypowiedzi to przyjmują one bądź kształt replik niczym w tradycyjnym dialogu lub jak za pomocą poczty WWW (z charakterystycznym przeklejaniem fragmentów wypowiedzi rozmówców, które się komentuje), bądź przybierają postać listu.

Wiele jest tu elementów budujących relacje: pozdrowienia, zapewnienia o modlitwie. Choć nieraz widać i  wyraźne zdystansowanie się; np. na forum Opoki wiele postów (czyli odpowiedzi), nawet zawierających elementy pozdrowień, zwracają się do uczestnika tej wymiany myśli per Pan, np.:

ad. 6342. Panie Krzysztofie! "Osoby, tworzące lub reprezentujące tzw. etykę katolicką maja prawo sięgać w intymne swery małżonków" jak Pan to określa wogóle nie mają prawa ingerować w cokolwiek. Wiara nie polega na interwencji w nasze sumienia, a jedynie na wskazywaniu co jest prawdą. Czy ktokolwiek to przyjmie, czy nie - jego sprawa. Na tym min. polega całkowita wolność w chrześcijaństwie. Wiara może być odrzucona w całości. Wg mnie takie postępowanie mieści się w pojęciu wolności. Oczywiście jakie tego mogą być konsekwencje, to już inna sprawa. Nie chce Pan przyjmować tych prawd - wolno Panu. Ja wierzę jednak, że wolność jest wtedy kiedy prawdy te są we mnie i są mną. Nie jestem oddzielony od Boga żadnymi wierzeniami tylko jestem-z-Bogiem, to jest właśnie prawdziwa wolność. I ideał, do którego dążymy, choć droga daleka i trudna. Pozdrawiam gorąco.  

a w sytuacji komunikacji w Internecie, gdzie standardem jest zwracanie się do siebie na ty, takie zachowanie odbierane jest negatywnie.¹¹

„Dzisiaj nie możemy uciekać od konfrontacji z tymi, którzy nas nie lubią, krytykują i oskarżają. Powstaje pytanie, w jakim stylu podejmiemy spór. Internet może być niewątpliwie miejscem uczenia się odpowiedniej na dzisiejsze czasy „apologetyki”, sposobu argumentowania, a niekiedy dawania świadectwa” – podkreśla ks. D. Kowalczyk.¹²

Internet to zatem przestrzeń, w której jest miejsce i dla tych, którzy o Kościele chcą wiedzieć więcej, jak i dla tych, którzy chcą być świadkami, chcą dzielić się swoim doświadczeniem Boga.

opr. mg/mg