Kard. Ladaria: troska duszpasterska o małżeństwa nie koliduje z prawem kanonicznym

Kardynał Luis Ladaria SJ przemawiał podczas sesji otwierającej dzień studyjny zorganizowany przez Kongregację Nauki Wiary i Papieski Uniwersytet Laterański. Dzień studyjny 27 kwietnia był poświęcony instrukcji Potestas ecclesiae z 2001 r., która reguluje obowiązujący w Kościele katolickim proces rozwiązywania wcześniejszego małżeństwa niesakramentalnego „in favorem fidei” (dla dobra wiary).

Według kardynała, zarówno w sprawach o rozwiązanie, jak i o stwierdzenie nieważności małżeństwa w Kościele, „waga ujęcia wszystkich rzeczywistości małżeństwa w ramy duszpasterskie" jest już obecna w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku.

Chodzi przede wszystkim o Kanon 1063 mówiący, że „duszpasterze są zobowiązani troszczyć się o to, aby ich wspólnota kościelna udzielała wiernym chrześcijańskim pomocy, dzięki której stan małżeński będzie zachowany w duchu chrześcijańskim i będzie postępował w doskonałości”. W dalszej części kanon nakreśla konkretne sposoby, w jakie duszpasterz powinien udzielać tej pomocy swojej wspólnocie.

Ladaria powiedział, że troska duszpasterska w dziedzinie małżeństwa jest obowiązkiem nie tylko duszpasterzy, ale całej wspólnoty chrześcijańskiej. Odrzucił pogląd, że proces prawny o stwierdzenie nieważności małżeństwa lub o udzielenie zgody na rozwiązanie naturalnej więzi małżeńskiej koliduje z pastoralną troską o dusze.

Zdaniem kardynała, w adhortacji apostolskiej Amoris laetitia z 2016 r. papież Franciszek pogłębił aspekt towarzyszenia duszpasterskiego zawarty już wcześniej w prawie – i w tym kluczu należy odczytywać papieską adhortację. Zwrócił jednocześnie uwagę na konieczność opieki duszpasterskiej w małżeńskich kryzysach, gdzie zawsze priorytetem powinno być ocalenie związku, o ile tylko jest to możliwe.

Jeśli chodzi o instrukcję Potestas ecclesiae, mówi ona, że „małżeństwa pomiędzy niekatolikami, z których przynajmniej jedna osoba nie jest ochrzczona, pod pewnymi warunkami mogą być rozwiązane przez Biskupa Rzymu na korzyść wiary i dla zbawienia dusz”. Takie rozwiązanie i związany z nim proces jest aktem szczególnej łaski. Rozwiązanie małżeństwa „in favorem fidei” może być zatwierdzone w poszczególnych przypadkach tylko przez papieża. Różni się od tego, co nazywane jest „przywilejem Pawłowym”, na mocy którego Kościół uznaje automatyczne rozwiązanie naturalnego małżeństwa pomiędzy dwoma osobami nieochrzczonymi. Takie rozwiązanie małżeństwa jest także czymś innym niż stwierdzenie nieważności małżeństwa (w przypadku związku dwóch osób ochrzczonych).

W swoim wystąpieniu kard. Ladaria podał kilka przykładów tego, że towarzyszenie duszpasterskie jest z zasady zawarte w procesie prawnym. Jednym z nich jest wymóg, że w momencie udzielenia łaski musi być prawdą, że „nie istnieje żadna możliwość przywrócenia partnerstwa życia małżeńskiego”. Dzieje się tak dlatego, że Kościół katolicki nigdy nie może sprzyjać rozwiązaniu małżeństwa, ale zawsze musi najpierw pracować nad zachowaniem związku, jeśli jest to możliwe. Innym wymogiem zawartym w Potestas ecclesiae jest perspektywa nowego małżeństwa, czy to w teraźniejszości, czy w przyszłości, które w praktyce „implikuje rozwiązanie poprzedniego, ponieważ nie ma już szans na jego odrodzenie”.

W takich sytuacjach duszpasterskiej troski i towarzyszenia potrzebują wszystkie osoby, zarówno sami małżonkowie, jak i ich dzieci. Trzeba pamiętać – dodał kardynał – że osoba starająca się o rozwiązanie więzi małżeńskiej w ten sposób często potrzebuje opieki duszpasterskiej nie tylko na płaszczyźnie rodzinnej i relacyjnej, ale także na innych płaszczyznach duchowych, ponieważ często przechodzi np. proces katechumenatu czy nawrócenia do Kościoła katolickiego, albo pogłębia swoją relację z Chrystusem i Kościołem. „Tak więc – podkreślił Ladaria – prawny aspekt duszpasterski rozwiązania małżeństwa jest tylko jednym z elementów o wiele szerszego wysiłku duszpasterskiego, który zakłada odnowę wszystkich aspektów życia danych osób”.

Kardynał podkreślił także, że Kościół powinien dołożyć starań, aby nie nastawiać się na rozwód, gdy dowody wskazują na to, że może chodzić o rozwiązanie całkowicie ważnego małżeństwa. Tę samą troskę duszpasterską wyraża artykuł 9 instrukcji, w którym stwierdza się, że biskup diecezjalny powinien skonsultować się z Kongregacją Nauki Wiary, jeśli istnieje obawa wywołania poważnego zgorszenia w przypadku udzielenia zgody na rozwiązanie związku.

Kardynał zakończył stwierdzeniem, że kościelna instytucja rozwiązania niesakramentalnej więzi małżeńskiej „in favorem fidei” jest „nie tylko procedurą konwencjonalną, ale powinna być jednocześnie rozumiana jako narzędzie duszpasterskie uwzględniające aspekt emocjonalny i postrzeganie opieki duszpasterskiej nad małżeństwem i nad rodziną w sposób jednolity”.

Warto dodać, że na gruncie polskim kwestia rozwiązania małżeństwa „in favorem fidei” omawiana jest szeroko w publikacji ks. dr. hab. Bartosza Nowakowskiego „Rozwiązanie małżeństwa in favorem fidei. Źródła, ewolucja, aktualne normy” z 2013 r.