„Wolność religijna” – wspólna publikacja Ordo Iuris, PKWP i ISKK

Spotkanie, które miało miejsce 24 kwietnia w Centrum Prasowym Foksal w Warszawie było związane z publikacją monografii o tym samym tytule, przygotowanej przez Pomoc Kościołowi w Potrzebie, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego i Instytut Ordo Iuris.

Monografia jest zbiorem dziewięciu opracowań pod redakcją ks. prof. dr. hab. Waldemara Cisły, dyrektora polskiej sekcji stowarzyszenia Pomoc Kościołowi w Potrzebie, ks. dr. Wojciecha Sadłonia, dyrektora ISKK i dr. Michała Olszówki (Instytut Ordo Iuris)

Autorzy analizują kwestię wolności religijnej z czterech perspektyw: podstaw filozoficzno-społecznych, analizy prawne, w tym relacji wolności religijnej i klauzuli sumienia oraz przedstawiając przypadki naruszania tejże wolności w Polsce.

Przedstawiając publikację, ks. dr Wojciech Sadłoń zaznaczył, że wolność religijna często w debacie publicznej funkcjonuje jako temat dotyczący głównie prześladowania chrześcijan poza Polską, w tym zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, ale dotyczy przecież także kontekstu europejskiego i polskiego.

Dziś jest to temat ważny w kontekście kryzysu liberalnej demokracji i sekularyzacji, jaka dotyka kontynent europejski. Jednocześnie istnieje potrzeba szukania i znalezienia nowych podstaw porządku społecznego, w którym funkcjonujemy – zaznaczył dyrektor ISKK.

Socjolog podkreślił, że istota wolności skupia się właśnie wokół religii. To ona jest przestrzenią zagospodarowywania wolności w czasie, gdy świat Zachodu odchodzi od religii. Sekularyzacja, wbrew temu, co sądzą niektórzy, nie doprowadziła do zmniejszenia znaczenia religii w debacie publicznej.

Przypomniał też, że dla społeczeństw poszukujących odwrotu do tendencji sekularyzacyjnych to właśnie Polska może być sztandarowym przykładem wolności religijnej, na co dowody istnieją od czasów tolerancji religijnej I Rzeczpospolitej aż do okresu komunizmu, gdy to Kościół był azylem dla ludzi tejże wolności spragnionych.

Publikacja powstała na bazie badań ISKK na temat wolności religijnej w parafiach katolickich w Polsce w latach 2012-2014.

Choć 90 proc. Polaków deklaruje się jako katolicy, to wciąż są wśród nich tacy, którzy nie czują się swobodnie w wyrażaniu swojej wiary – mówił ks. Sadłoń. Badania wykazały m.in., że w latach 2012-2014 księża z 12,1% parafii doznawali aktów dyskryminacji polegających przede wszystkich na obraźliwych komentarzach (77% przypadków), a w 4% parafii katolickich do duszpasterzy zgłaszały się osoby, które twierdziły, że były nierówno traktowane ze względu na wyznawaną wiarę w szkołach, zakładach pracy czy urzędach. W prawie 9% parafii odnotowano w tym czasie akty profanacji miejsc świętych: profanacje cmentarzy, zdejmowanie symboli religijnych, bluźniercze napisy.

Zdaniem ks. prof. Waldemara Cisły, trwa wymazywanie chrześcijaństwa z języka publicznego, co najbardziej widoczne jest np. w upowszechniającej się w niektórych krajach zachodnioeuropejskich opinii, że nie ma już świąt Bożego Narodzenia, ale „przerwa zimowa”. Jak stwierdził, dyskusja o prześladowaniu chrześcijan dotyczy coraz bardziej także Polaków.

Na Bliskim Wschodzie łamane są bowiem podstawowe prawa innych wyznawców Chrystusa, jak prawo do pochówku. - Nie upominamy się o przywileje, ale o zwykle prawa człowieka wynikające z jego godności – podkreślił ks. prof. Cisło.

W publikacji kwestię podstawowych praw do wolności sumienia i religii opisano na przykładzie sprzeciwu sumienia lekarza. Czy korzystanie z tego prawa jest jednocześnie ograniczeniem prawa dostępu do opieki medycznej czy może gwarancją wolności od przymusu?

Zagadnienie to omówili szeroko Olaf Szczypiński i Karina Walinowicz z Instytutu Ordo Iuris. W swojej pracy pytają przewrotnie, czy klauzula sumienia jest „swoistym urojeniem, chorobliwym przekonaniem ustępującym pod wpływem logicznej argumentacji?”.

„A może – stawiają tezę przeciwną – jest wręcz odwrotnie i wolność sumienia i religii i wynikający z niej sprzeciw sumienia jest gwarancją chroniącą przed takim myśleniem, a jako taka stanowi przedmiot badań różnych gałęzi prawa? Nie jest więc ona narzędziem w walce o indywidualne interesy, idee czy korzyści, a raczej gwarancją wolności od przymusu ze strony państwa i innych osób i prawa do postępowania w zgodzie z własnym sumieniem i przekonaniami” – stwierdzają eksperci Ordo Iuris.

Współautor publikacji dr Marcin Olszówka przypomina, że wolność sumienia i religii w Polsce jest gwarantowana przez art. 53 Konstytucji RP oraz umowy międzynarodowe, w tym art. 10 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Dokument ten wprost gwarantuje prawo do sprzeciwu sumienia.

Oczywistą prawdę, że prawo do sprzeciwu sumienia stanowi integralny element wolności sumienia, przypomniał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 października 2015 r.: „Wolność sumienia – w tym ten jej element, którym jest sprzeciw sumienia – musi być więc respektowana niezależnie do tego, czy istnieją przepisy ustawowe ją potwierdzające”.

lk / Warszawa