Jak Polacy będą obchodzić 101. rocznicę odzyskania niepodległości?

Prawie połowa Polaków (46%) deklaruje, że będzie świętować 101. rocznicę odzyskania niepodległości. To o trzy punkty procentowe mniej niż w roku 2016. Ponad jedna piąta (22%) zamierza wywiesić flagę państwową. Podobny odsetek badanych (19%) 11 listopada weźmie udział we Mszy, podczas gdy w 2016 r. deklarowało to 22% respondentów - wynika z badań Narodowego Centrum Kultury (NCK) dotyczących Święta Niepodległości.

- Narodowe Centrum Kultury w ramach działań statutowych analizuje dynamikę zmian postaw Polaków wobec ważnych zagadnień kulturowych i wydarzeń historycznych. W tym roku skupiliśmy się na badaniu postaw i wiedzy naszych rodaków na temat odzyskania niepodległości, sposobów celebrowania tego święta oraz ich stosunku do obchodzenia świąt państwowych i patriotyzmu – informuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor NCK, które od czterech lat systematycznie bada, w jaki sposób Polacy świętują rocznicę odzyskania niepodległości.

Polacy zapytani o święta, które zasługują na szczególne upamiętnienie, najczęściej wymieniali Święto Niepodległości (18% - pierwsze wskazanie, 63% - wszystkie wskazania). W porównaniu z 2016 r. spadł odsetek deklarujących potrzebę celebrowania 11 listopada w pierwszej kolejność (o 7 punktów procentowych) oraz ogólnie Polaków, dla których Święto Niepodległości zasługuje na szczególne upamiętnienie (o 10 punktów procentowych). Prawie połowa badanych (46%) deklaruje, że obchodzi święto 11 listopada, a równo połowa nie obchodzi go w jakiś szczególny sposób. Najczęściej praktykowane jest wywieszanie flagi państwowej (22%), udział we Mszy (19%), uroczysty obiad w domu (13%) oraz uczestnictwo w uroczystościach publicznych organizowanych w miejscowości zamieszkania (11%).

Od 2016 r. odsetek deklarujących chęć udziału we Mszy w ramach obchodów Święta niepodległości spadł o 3 punkty procentowe (p.p.).

Z przeprowadzonych badań wynika również, że najbardziej interesującymi dla respondentów formami świętowania rocznicy odzyskania niepodległości są te nakierowane na bezpośredni udział i aktywność uczestników: koncerty, festyny i widowiska (37%), rekonstrukcje historyczne (35%), wycieczki po miejscach pamięci (33%) oraz parady wojskowe (33%). W przypadku czterech sposobów obchodzenia święta uzyskany wynik jest istotnie wyższy niż w 2016 r. Największy wzrost, o 8 p.p., odnotowały parady wojskowe (z 25% w 2016 r. do 33% w 2019 r.). Wzrost o 7 p.p. uzyskały jarmarki, targi (z 18% w 2016 r. do 25% w 2019 r.) oraz sadzenie pamiątkowych drzew (z 14% w 2016 r. do 21% w 2019 r.). Ostatnim sposobem świętowania, który odnotował wysoki wzrost, są wydarzenia sportowe (np. biegi) – wzrost o 5 p.p. z 14% w 2016 r. do 19% w 2019 r.

Jak podkreśla prof. Rafał Wiśniewski, tegoroczna edycja badania wskazuje również na rosnącą rolę lokalnych organizatorów obchodów Święta Niepodległości, nie tylko instytucjonalnych. Ustanowiony w 2017 r. rządowy Program Wieloletni NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022 aktywnie włącza Polaków w świętowanie obchodów rocznicowych na wszystkich poziomach - od ogólnokrajowych po lokalne. Prawdopodobnie obserwujemy więc pierwsze efekty inicjatyw koordynowanych przez Biuro Programu „Niepodległa”.

- W ocenie prawie połowy Polaków najbardziej atrakcyjne formy świętowania proponują władze lokalne, a zaraz po nich instytucje kultury. Jedna szósta respondentów wskazała nam Kościół i koalicję lokalnych instytucji, natomiast co piąty badany - szkoły oraz fundacje lub stowarzyszenia. W odniesieniu do 2016 r. istotny wzrost odnotowały instytucje kultury - o 7 p.p., fundacje lub stowarzyszenia - o 6 p.p oraz koalicje lokalnych instytucji - o 4 p.p. – wskazuje dyrektor NCK.

Ilość badanych wskazujących na atrakcyjność oferty proponowanej przez Kościół od 2016 roku spadła o jeden punkt procentowy - w tym roku jest ich 16%.

Przemianom podlega również wiedza Polaków na temat historycznych i kulturowych aspektów odzyskania niepodległości. W porównaniu z 2016 r. wzrósł poziom wiedzy o roku uzyskania przez Polskę niepodległości (z 74% w 2016 r. do 78% w 2019 r.), zwiększył się też odsetek osób deklarujących znajomość książek na ten temat. Na zbliżonym poziomie deklarowano znajomość filmów i seriali o tematyce niepodległościowej. Mniej osób deklaruje znajomość pieśni legionowych.

Pozytywnym zjawiskiem jest coraz lepsza rozpoznawalność postaci, które odegrały istotną rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn są to zauważalne wzrosty. Wśród osób deklarujących znajomość kobiet, które przyczyniły się do odzyskania niepodległości (10%), najczęściej wymienianą postacią jest Aleksandra Piłsudska – żona Józefa Piłsudskiego. Na drugiej pozycji ex aequo znalazły się Maria Dąbrowska i Eliza Orzeszkowa. Czwarte miejsce należy do Marii Skłodowskiej-Curie. To szczególnie ciekawy wynik z perspektywy obchodzonej przed rokiem 100. rocznicy uzyskania przez Polki praw wyborczych i podjętych w związku z tym działań edukacyjnych. Jako ojców niepodległości Polacy najczęściej wskazują: Józefa Piłsudskiego, Ignacego Paderewskiego, Ignacego Daszyńskiego i Romana Dmowskiego.

Badanie „101. rocznica odzyskania niepodległości” zostało przeprowadzone przez firmę PBS Sp. z o.o. na zlecenie Narodowego Centrum Kultury w dniach 19.07-09.08.2019 r. metodą CAPI (Computer Assisted Personal Interviewing) na reprezentatywnej (ze względu na płeć, wiek, wykształcenie, wielkość miejscowości i województwo), ogólnopolskiej próbie 1107 osób w wieku 15 lat i więcej.

NCK, dg / Warszawa