Przymusowo wcieleni. Co jest najgorsze w wystawie „Nasi chłopcy”?

„Całe zło wystawy tkwi w podtytule. Nie różnicuje on bowiem między dwoma głównymi grupami mieszkańców Pomorza Gdańskiego: Niemcami i Polakami, a co za tym idzie nie różnicuje także sposobu w jaki zostali do Wehrmachtu, armii III Rzeszy, wcieleni” – pisze Piotr Chrzanowski w portalu Christianitas. W ten sposób odnosi się do wystawy Muzeum Gdańska, która wzbudziła oburzenie w całej Polsce.

Widma – pomnik w miejscowości Oulchy-le-Château upamiętniający ofiary drugiej bitwy nad Marną

Publicysta Christianitas odnosi się do wystawy „Nasi chłopcy. Mieszkańcy Pomorza Gdańskiego w armii III Rzeszy”. Ekspozycja gdańskiego muzeum przygotowana we współpracy m.in. z Muzeum II Wojny Światowej ma – jak tłumaczą autorzy – przełamywać tabu otaczające losy Pomorzan, którzy trafili do Wehrmachtu.

Piotr Chrzanowski zwraca uwagę, że z podobny zagadnieniem dotyczącym historii mierzą się Francuzi. Alzatczycy i Lotaryńczycy po wcieleniu ich rodzinnych ziem do Prus musieli albo wyjechać, albo przyjąć pruskie obywatelstwo, co oznaczało konieczność służby w armii Kajzera.

„W okresie I wojny takich Alzatczyków i Lotaryńczyków było około 380 tysięcy – pisze Piotr Chrzanowski. – Niemcy przezornie, obawiając się dezercji, co do zasady wysyłali ich na front rosyjski. Ci którzy zginęli nie polegli za Francję, ale w swoich miasteczkach i wsiach zostali upamiętnieni. Byli przecież dla tamtejszych społeczności ich chłopcami To całkiem zrozumiałe”.

Jak zaznacza autor, Francuzi na niezliczonych pomnikach ofiar I wojny światowej piszą zwykle: „dzieciom (nazwa miejscowości) poległym za Francję”. W Alzacji i Lotaryngii napis brzmi: „naszym poległym”.

Opoka DODANE 14.07.2025 AKTUALIZACJA 15.07.2025

Prezydent oburzony wystawą Muzeum Gdańska. „Kto relatywizuje zbrodnie, ten rozbraja sumienie narodu”

„Przedstawianie żołnierzy III Rzeszy jako «naszych» to nie tylko fałsz historyczny, to moralna prowokacja” – stwierdził prezydent Andrzej Duda. Muzeum Gdańska zaprezentowało wystawę pokazującą obywateli II RP służących w Wehrmachcie. Autorzy mocno podkreślili to, że byli to „ludzie stąd, a więc «nasi chłopcy»”.

Nowy ordnung

„Los Alzatczyków i Lotaryńczyków w czasie Wielkiej Wojny jest w oczywisty sposób podobny do losów mieszkańców Pomorza Gdańskiego w latach kolejnej wojny światowej. W osławionej wystawie w gdańskim muzeum, która od paru dni wzbudza powszechne oburzenie nie tyle jednak irytuje mnie jej główny tytuł, «Nasi chłopcy», ile to co jest zawarte w jej podtytule: «Mieszkańcy Pomorza Gdańskiego w armii III Rzeszy»” – czytamy dalej.

Autor zwraca uwagę, że Niemcy po Traktacie Wersalskim nigdy nie pogodziły się z utratą ziem na rzecz odrodzonej Polski, a Pomorza Gdańskiego dotyczyło to w szczególności. Dlatego po zajęciu go w 1939 r. zaczęły się intensywne represje: wymordowano elitę społeczną (mordy w Piaśnicy, Barbarce, Fordonie), obejmująca Pomorze Gdańskie diecezja chełmińska utraciła w czasie wojny połowę swojego duchowieństwa, a tych, którzy mieli więcej szczęścia wysiedlono.

„Oczywiście większość mieszkańców pozostała w swoich miejscach zamieszkania – pisze dalej Chrzanowski. – Tych los był dwojaki. Przede wszystkim byli miejscowi Niemcy, ci którzy po przyłączeniu regionu do Polski (po I wojnie światowej) nie przenieśli się do Niemiec pozostając na miejscu. Praktycznie bez wyjątku powitali oni wkraczający Wehrmacht z radością. I, oczywiście ci, którzy byli w wieku poborowym, z dumą poszli w nim służyć”.

Nie było polskiego SS

Sytuacja Polaków była niepewna. Kiedy zaś Niemcy zaczęli ponosić straty na wojnie, Rzesza sięgnęła i po nich.

Opoka DODANE 14.07.2025 AKTUALIZACJA 14.07.2025

„Nasi chłopcy” z Wehrmachtu. Szok po otwarciu wystawy Muzeum Gdańska

„Byli to ludzie stąd, a więc «nasi chłopcy», ich rodziny żyją tu – na Pomorzu – do dziś” – czytamy na planszy otwierającej wystawę pokazującą polskich obywateli służących w czasie wojny w niemieckiej armii. Ekspozycję skrytykowali nie tylko konserwatywni komentatorzy, ale i minister obrony narodowej.

„Stworzono więc tzw. III i IV grupę volkslisty, na które zapisy zdecydowanie nie były dobrowolne. Z opowieści rodzinnych wiem, że często dokonywały się one zaocznie. By się mu nie poddać należało się pójść wypisać. A to w najlepszym razie oznaczało deportację w pół godziny. Z ciepłego fotela dziś łatwo oceniać decyzję tych Pomorzan, którzy czując się Polakami, kładli po sobie uszy i chcąc żeby przynajmniej ich rodziny, przetrwały, czekali co los przyniesie. A przynosił także powołanie dla ojców i synów do Wehrmachtu. Bo nie do SS. To było zarezerwowane dla Niemców z I grupy volkslisty” – pisze autor.

Warto dodać, że pod istniały oddziały SS dla cudzoziemców, w tym Norwegów, Holendrów, a nawet bośniackich muzułmanów. Nie było natomiast SS pomorskiego czy śląskiego.

Chrzanowski pisze dalej, że Polacy trafiali nie tylko na wschodni front, ale i do Włoch lub Francji, skąd dawało się nieraz zdezerterować. „Anders mówił, że uzupełnienia ponoszonych strat w stanach osobowych ma przed sobą, po drugiej stronie frontu” – przypomina.

Krzywda wobec Polaków

Dlatego zdaniem autora, największym złem gdańskiej wystawy jest jej podtytuł. „Nie różnicuje on bowiem między dwoma głównymi grupami mieszkańców Pomorza Gdańskiego: Niemcami i Polakami, a co za tym idzie nie różnicuje także sposobu w jaki zostali do Wehrmachtu, armii III Rzeszy, wcieleni. Ci pierwsi de facto ochotniczo, dobrowolnie identyfikując się z narodem niemieckim, ci drudzy pod przymusem. Ponadto pomija tych którzy zostali, bardzo często przez niemieckich sąsiadów z Pomorza, pomordowani lub deportowani. Jestem zatem w stanie wyobrazić sobie wystawę «Nasi chłopcy. Polacy z Pomorza Gdańskiego przymusowo wcieleni do armii III Rzeszy». Tak, dla miejscowych Polaków: Kaszubów, Borowiaków, Kociewiaków ich synowie i bracia siłą wcieleni do Wehrmachtu byli «naszymi chłopcami». I w gruncie rzeczy tym skandalicznym podtytułem to właśnie miejscowym Polakom zrobiono największą krzywdę” – podsumowuje publicysta Christianitas.