Pomysł św. Heleny. Boże Narodzenie nie zastąpiło żadnych pogańskich świąt

Przez pierwsze trzy wieki chrześcijaństwa nie obchodzono Bożego Narodzenia. Świętowanie rocznicy narodzin Zbawiciela rozpoczęło się dopiero w IV wieku, gdy skończył się okres prześladowań chrześcijan. Źródła wskazują, że pierwsze oficjalne obchody Bożego Narodzenia miały miejsce po wybudowaniu bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem w pierwszej połowie IV w. z inicjatywy św. Heleny.

Miejsce narodzenia Jezusa oznaczone w bazylice w Betlejem AUTOR / CC 1.0

W oparciu o współczesne badania, w tym polskiego patrologa ks. prof. Józefa Naumowicza, można dowieść, że

obchody Bożego Narodzenia nie były związane z zastąpieniem żadnych wcześniejszych świąt pogańskich, jak dotychczas sądzono.

Obchodzenie rocznicy przyjścia na świat Chrystusa nie ma więc nic wspólnego z importowanym ze starożytnego Rzymu czy Egiptu świętem Słońca.

Pierwsze obchody wigilii i pasterki w Betlejem

W Betlejem w 328 r. poświęcono Bazylikę Narodzenia Jezusa, wybudowaną dla uczczenia miejsce narodzin Chrystusa. Ustalił się także zwyczaj, że w wigilię święta patriarcha udawał się z Jerozolimy w procesji do Betlejem, odległego ok. 8 km i tam w Grocie Narodzenia odprawiał w nocy Mszę św., którą później nazwano „Pasterką” w nawiązaniu do ewangelicznej opowieści o pasterzach, którzy jako pierwsi oddali pokłon nowonarodzonemu Chrystusowi. Po czym obywało się całonocne czuwanie w bazylice wybudowanej nad Grotą Narodzenia. W ten sposób zaistniały pierwsze wigilie jak i pierwsza pasterki. I ta tradycja kontynuowana jest do dziś.

Początkowo obchody w Betlejem miały miejsce 6 stycznia, a w późniejszym okresie 25 grudnia. Chodziło o symboliczną wymowę przesilenia zimowego, kiedy to dzień jest najkrótszy a noc najdłuższa. Przesilenie zimowe najlepiej bowiem obrazuje fakt przyjścia Zbawiciela, które jest przedstawione jako nastanie światłości. Światło, które rozświetla mroki nocy, to symbol narodzin Chrystusa, który pojawia się w Ewangeliach. Światłość ta objawiła się w nocy pasterzom i prowadziła później Mędrców. Choć faktycznie przesilenie zimowe na półkuli północnej przypadan 21 lub 22, to w czasach rzymskich uznawano, że następuje ono 25 grudnia.

W 335 r. zwyczaj obchodzenia Bożego Narodzenia dotarł z Betlejem do Rzymu, a stąd do innych krajów.