Wychowanie obywatelskie

Wychowanie obywatelskie jest wycinkiem wychowania umysłowego i moralnego sytuującym człowieka w społeczeństwie i wyposażającym go w atrybuty potrzebne do pożytecznego uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym. Powinno kształtować człowieka świadomego swojego członkostwa w danej społeczności z chęcią aktywnego uczestnictwa w jej życiu dla ogólnego dobra.

W wychowaniu obywatelskim wyróżnić można dwa elementy: umysłowy — przekazujący atrybuty wiedzy (społecznej, politycznej, prawnej, gospodarczej) i budowanych na jej bazie umiejętności, oraz nurt moralny — kształtujący postawy obywatelskie, prospołeczne. Element umysłowy tworzy fundament rozwoju moralnego. Wiedza stanowi bowiem podłoże do kształtowania postaw — zasadniczego celu wychowania obywatelskiego.

Wychowanie obywatela — patrioty do życia w społeczności państwowej powinno zaczynać się w domu rodzinnym. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę z tego, w jaki sposób każda rodzina uczestniczy w tworzeniu więzów życia społecznego. W rodzinach, w których zachowane są właściwe relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi, młody obywatel uczy się odróżniać dobro od zła, kształtuje się jego charakter, uczy się odpowiedzialności za swoje czyny.

W stosunku do państwa i władzy państwowej rodzina ma pewne zobowiązania, jak np. podatki, służba wojskowa, służba społeczna w czasie pokoju oraz wykształcenie i wychowanie obywatelskie. Ważną sprawą jest podejście rodziców do tych obowiązków.

W atmosferze życia rodzinnego dziecko uczy się cnót obywatelskich, uczy się traktowania z szacunkiem i miłością drugiego człowieka. Utrwala w sobie te postawy społeczne i moralne, które budują wszystkie powiązania w życiu wspólnotowym. Szkołę etyki zawodowej zaczynamy na kolanach czułej matki i miłującego ojca. Fundamentem jest miłość, która sprawia, że wzajemne poddanie małżonków nie jest niewolą, że posłuszeństwo rodzicom nie hamuje rozwoju dziecka, a wymagania dyscypliny ze strony rodziców nie stają się źródłem rozdrażnienia i wzajemnych uprzedzeń młodego pokolenia.

Skoro rodzina jest szkołą cnót obywatelskich wszystkie autorytety powinny chronić tę szkołę zabezpieczając jej podstawowe prawa. Rodzina bowiem, jako wspólnota życia i miłości, jest społecznością podstawową, najmo­cniej ugruntowaną, wielorako powiązaną ze społecznością wielką i zabezpieczającą pełny rozwój wszystkich form życia wspólnego.

We wspólnocie rodzinnej miłości wyrośnie nowe pokolenie Polaków, które będzie budować społeczeństwo nadchodzących wieków. Tylko dzieci odważne w wyznawaniu prawdy i wrażliwe na poszanowanie dobra będą mogły odpowiedzialnie podjąć obowiązki na każdym stanowisku. Tak wychowywane dzieci będą też mogły odbudować autorytet władzy przeżywający kryzys.

Dotychczas jedną z podstawowych cech, którą wychowawcy pragnęli wykształcić u wychowanków w procesie wychowania obywatelskiego, był patriotyzm. Patriotyzm wydaje się być również współcześnie ściśle związany z wychowaniem obywatelskim.

Nie bez znaczenia w wychowaniu obywatelskim są symbole znajdujące się w domu rodzinnym — miniatura flagi, orzeł, popiersie bohatera narodowego, obraz ze sceną historyczną itp. Ważny jest też udział dzieci wraz z rodzicami w uroczystościach państwowych. Rodzice na miarę percepcji dziecka powinni tłumaczyć mu dlaczego w nich uczestniczą, co się czci.

Specyfika oddziaływania w ramach wychowania obywatelskiego, głównie w zakresie troski o społeczną użyteczność człowieka, nakłada szczególne obowiązki na szkołę oraz inne placówki oświatowe i opiekuńczo-wychowawcze, a więc na nauczycieli i pedagogów instytucjonalnych jako odpowiedzialnych za kształtowanie prospołecznych postaw młodych. Oni bowiem posiadać powinni stosowną wiedzę i umiejętności formowania osobowości obywatelskich: ludzi świadomie realizujących swoje prawa i wykonujących obowiązki, aktywnych i oddanych społeczności. To ich wielki obowiązek i podstawowe zadanie sy­stemu edukacji. Rodzice powinni czuwać nad tym, jak przebiega wychowanie obywatelskie w szkole i w razie potrzeby reagować. Dlatego w tej materii konieczna jest dobra współpraca pomiędzy rodzicami a szkołą.

Ważnym sposobem zdobywania wiedzy obywatelskiej jest obserwacja życia publicznego. Pomocne w tym powinny być media. Nie może umykać ta sprawa rodzicom, jeśli chcą w dziecku ukształtować właściwe postawy obywatelskie. Ważne więc ich własne zainteresowanie sprawami państwa oraz uczestnictwo w sprawach ważnych dla wszystkich obywateli, jak np. wybory. Nie mniej istotną sprawą są odpowiednie komentarze do wydarzeń związanych z ważnymi sprawami dla naszego państwa. Dziecko w ten sposób uczy się odniesienia do przedstawicieli rozmaitych instytucji państwowych, jak też do własnego państwa.

opr. aw/aw