Wartość człowieka - chrześcijanina w samowychowaniu

pod red. Krystyny Chałas

WYCHOWANIE KU WARTOŚCIOM W ŚWIETLE NAUCZANIA JANA PAWŁA II

Elementy teorii i praktyki - tom III

ISBN: 978-83-7442-430-1

wyd.: Wydawnictwo JEDOŚĆ 2007

S. Beata Kołek Ks. Adam Spalek

2. Samowychowanie w ujęciu Jana Pawła II drogą wprowadzania w świat wartości

Wartość człowieka - chrześcijanina w samowychowaniu

Odniesienie człowieka do Boga i ukazanie całej relacji na płaszczyźnie stwórczo-zbawczej pozwala dopełnić całościowy obraz człowieka. Bóg nie tylko nie jest rywalem człowieka - naucza Jan Paweł II - ale pozwala mu zrealizować się w pełni na swój obraz i podobieństwo. Dlatego u progu swojego pontyfikatu papież wołał: "Nie bójcie się! Otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi! Nie lękajcie się! Chrystus wie, co jest w człowieku, tylko On to wie"⁵⁷. Słowa te skierowane w sposób szczególny do chrześcijan stały się programem całego jego pontyfikatu i wytyczyły kierunek drodze życia każdego wierzącego człowieka. Odtąd niestrudzenie będzie powtarzał, iż "[...] spotkanie z Jezusem jest wydarzeniem, które nadaje sens egzystencji człowieka i wstrząsa nią, ukazując duchowe horyzonty prawdziwej wolności"⁵⁸. Chrystusowe orędzie dla człowieka zawarte w Ewangelii stanowi klucz i podstawowy sens wszelkiego ludzkiego doświadczenia. To właśnie w Objawieniu człowiek odkrywa fundamentalne wartości dla realizacji swojego chrześcijańskiego powołania, a mianowicie: świadomość własnej godności osobowej, poczucie odpowiedzialności, ducha solidarności, radość oddania się dla wspólnego dobra, postawę altruizmu, poczucie sprawiedliwości, uczciwości i prawości. Człowiek podniesiony do wymiaru transcendentnego czerpie stamtąd niezbędną pomoc w internalizacji wartości drogą chrześcijańskich cnót. W ten sposób inicjuje "chrześcijański humanizm", który osiąga swą pełnię w narodzinach "nowego człowieka"⁵⁹. Wartości proponowane przez Jana Pawła II są chronione przez Dekalog. Jest to pedagogika przykazań, które są fundamentem moralności, a punkt kulminacyjny znajdują w Kazaniu na górze (por. Mt 5-7) i w przykazaniu miłości (por. Mt 22,37-40; Mk 12,29-31; Łk 10.27). Pedagogika ta oparta jest na formowaniu sumienia osoby, w którym spotyka się doczesność i wieczność. Sumienie wiąże się tu ze strukturą odpowiedzialności, co oznacza, iż moje własne "ja" znajduje się w pozycji sędziego dla mnie samego⁶⁰.

Wychowanie do bycia dobrym chrześcijaninem w nauczaniu Jana Pawła II, skoncentrowane jest na osobie Boga, który kocha i jest pierwszym wielkim wychowawcą człowieka. Podkreśla przy tym, że człowiek nie może siebie pojąć bez Boga i nie może też siebie urzeczywistnić bez Boga. Nie może zainicjować procesu samowychowania. To Boskie dzieło wychowawcze objawia się i dopełnia w Jezusie Chrystusie - Nauczycielu, a dzięki dynamicznej obecności Ducha Świętego dociera do serca każdego człowieka. W ten sposób realizuje się Boży plan doprowadzania człowieka do prawdy - do pełni człowieczeństwa - wspomagania człowieka w samowychowaniu⁶¹. Może się to dokonać jedynie poprzez twórczy dialog Boga z człowiekiem oparty na fundamencie dojrzałej wiary. Można i należy ją osiągnąć, wpatrując się w Jezusa Chrystusa, który jawi się człowiekowi jako pedagogiczny ideał i wzór człowieczeństwa. Zadaniem każdego staje się budowanie siebie na Jego obraz.

Jan Paweł II nawiązując do nauki Soboru Watykańskiego II, podkreśla, że prawdziwe wychowanie zdąża do kształtowania osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego⁶². Człowiek dąży ku ostatecznemu celowi — zbawieniu — poszukuje czegoś lub kogoś, kto uczyniłby go całkowicie szczęśliwym, kto potrafiłby w pełni zaspokoić wszystkie jego dążenia. Stąd w tej pielgrzymce wiary, człowiek doświadcza wspólnoty, która pomaga mu realizować chrześcijańskie powołanie. Tą pierwszą jest rodzina - domowy kościół - która tworzy niepowtarzalny typ wspólnoty, określany przez papieża mianem "communio personarum". Poprzez to sformułowanie, chce on podkreślić, że rodzina to "bycie razem osób", z którego wypływa wzajemna afirmacja i potwierdzenie siebie⁶³. To kolebka przeżywania prawdziwych wartości chrześcijańskich. Tą drugą jest Kościół - miejsce doświadczania Boga we wspólnocie wierzących i w sakramentach świętych. Kościół to miejsce przyjmowania daru zmartwychwstałego Chrystusa, promieniującego na wszystkie formy ludzkiej egzystencji. Jest to pedagogia głosząca Chrystusa, który wychodzi naprzeciw zagubionemu człowiekowi z obietnicą wiecznego życia. Warunkiem tego zaproszenia jest wierne trwanie w przyjaźni i miłości Chrystusowej.

Główne idee wychowania w nauczaniu Jana Pawła II można określić jako teocentryczne, ponieważ fundamentem wychowania jest Bóg; chrystocentryczne, ponieważ w Chrystusie człowieczeństwo odnajduje swoją pełnię; eklezjologiczne, ponieważ dokonuje się w sakramentalnej wspólnocie Kościoła. Człowiek w procesie samowychowania widzi siebie przez pryzmat zbawczego planu Boga, a realizuje się w wymiarze wspólnoty rodziny, Kościoła i narodu⁶⁴.

⁵⁷ Jan Paweł II, Homilia wygłoszona w czasie Mszy św. inaugurującej pontyfikat Watykan 22X1978.

⁵⁸ Jan Paweł II, Orędzie na IX i X Światowy Dzień Młodzieży, nr 2.

⁵⁹ Por. S. Chrobak, Osoba w relacji do Boga, w: Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania, F. Adamski (red.), Kraków 1999, s. 197-198.

⁶⁰ A. Rynio, Wychowawcza wizja Jana Pawła II źródłem nadziei dla współczesnych. Moralno-aksjologiczne wychowanie osoby, w: Edukacja wobec moralnych dylematów współczesności, F. Adamski i A.M. De Tchorzewski (red.), Kraków 1999, s. 160.

⁶¹ Por. Jan Paweł II, List do rodzin Ojca Świętego Jana Pawia II, Poznań, nr 16.

⁶² A. Rynio, Wychowawcza wizja Jana Pawła II źródłem nadziei dla współczesnych. Moralno-aksjologiczne wychowanie osoby, w: Edukacja wobec..., dz. cyt., s. 165.

⁶³ Zob. K. Wojtyła, Rodzina jako "communio personarum", w: "Ateneum Kapłańskie" 66 (1974), 7.83, z. 3, s. 353.

⁶⁴ A. Rynio, Wychowawcza wizja..., dz. cyt., s. 166.

opr. aw/aw