Pornografia - niewinna rozrywka, czy zagrożenie?

Czym jest pornografia i w jaki sposób wpływa na podwzgórze? Czy może być traktowana jako źródło rozrywki, czy wiedzy o sferze seksualnej człowieka? Naukowcy alarmują: pornografia uzależnia, powoduje niekorzystne zmiany w mózgu i może zrujnować życie.

W ostatnich latach obserwuje się niepokojący wzrost dostępności treści pornograficznych. Można powiedzieć, że w internecie są one rozpowszechniane masowo i właściwie bez ograniczeń. Równocześnie prowadzone badania wskazują, że jest to czynnik wysoko uzależniający, prowadzący w konsekwencji do zachowań autodestrukcyjnych.

Naukowcy ostrzegają - korzystanie z pornografii prowadzi nie tylko do uzależnienia w potocznym rozumieniu. Powoduje ono zmiany w strukturze mózgu oraz jego nieprawidłowe funkcjonowanie. Uzależnienie od pornografii, podobnie jak w przypadku narkotyków zaburza pracę układu nagrody, a w szczególności wydzielania w podwzgórzu neuroprzekaźnika — dopaminy, zwanej inaczej hormonem szczęścia.

Trochę teorii. Co to jest podwzgórze — jakie są jego funkcje?

Podwzgórze (łac. hypothalamus) to część podkorowa mózgowia spełniająca bardzo ważne funkcje w organizmie. Mimo niewielkich rozmiarów odpowiada za regulację istotnych procesów w naszym ciele. Podlega mu homeostaza wewnątrzustrojowa zapewniająca m.in. optymalny poziom temperatury, zasobów energetycznych i gospodarki wodno-elektrolitowej, mieści się w nim ośrodek głodu i sytości, a także ośrodek regulacji rytmów biologicznych (snu i czuwania) i czynności seksualnych (cykli układu rozrodczego, popędu i preferencji seksualnych).

W podwzgórzu syntetyzowane są hormony, które we współpracy z przysadką mózgowa biorą udział w kontroli funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i układu wewnątrzwydzielniczego. Uwalniane są oksytocyna i wazopresyna argininowa, czyli neuropeptydy mające znaczący wpływ na układ nagrody, regulujące zachowania seksualne i rodzicielskie. Ponadto, rejestrowane w pniu mózgu odczucia bólu, strachu, lęku czy paniki, pojawiają się są także w podwzgórzu i wywołują stosowną reakcję organizmu wyzwalając instynkt samozachowawczy. Obok innych części mózgu podwzgórze bierze udział również przy powstawaniu reakcji agresywnych człowieka.

Podwzgórze jako jeden z elementów układu limbicznego odpowiada za emocje i popędy człowieka. Bardzo ważnymi neuroprzekaźnikami wydzielanymi przez neurotransmitery podwzgórza są dopamina i serotonina.

Co się dzieje z mózgiem człowieka na skutek kontaktu z pornografią?

W ostatnich latach prowadzi się intensywne badania nad wpływem pornografii na funkcjonowanie człowieka. Jest to związane z niemal nieograniczonym dostępem do takich treści poprzez internet oraz pojawiającymi się w konsekwencji różnego typu zburzeniami u osób z nich korzystających. Obserwowany jest rozwój uzależnień od pornografii.

Jak to działa?

Układ nagrody w mózgu może być pobudzany przez różne bodźce tj.: jedzenie, seks, pornografia, hazard, czy substancje psychoaktywne. W efekcie wydziela się dopamina, która odpowiada nie tylko za odczuwanie przez człowieka przyjemności, ale także ma ogromny wpływ na motywacje do działania oraz zdolność planowania. Uzależnienie od któregoś z wymienionych bodźców powoduje zaburzenie pracy układu nagrody i dążenie przez człowieka do zdobywania za wszelką cenę tej jednej konkretnej rzeczy powodującej największy błogostan i odurzenie przyjemnością.

Prowadzone badania wykazały, że nadmierne pobudzanie wydzielania dopaminy, niezależnie od rodzaju bodźca, prowadzi do powstawania linii śladów w masie neuronów, swego rodzaju kolein, które mogą się utrwalać i stawać nieusuwalnymi. (M. Lewis, 2011).

Oglądanie treści pornograficznych i równoczesna masturbacja powoduje skok wydzielania dopaminy na poziomie podobnym jak w przypadku narkotyków (np. morfiny). Stąd również wysoka siła uzależniająca tych czynności.

Konsekwencje

Częste korzystanie z pornografii może powodować zmiany w strukturze mózgu. Naukowcy z berlińskiego Instytutu Maxa Plancka, badając zjawisko pedofilii w oparciu o rezonans magnetyczny dowiedli, że także u osób uzależnionych od pornografii internetowej zmniejsza się ilość substancji szarej w płatach czołowych mózgu. Te zmiany morfologiczne wpływają również na funkcjonowanie istoty białej, a co za tym idzie zaburzają kontrolę zachowań, racjonalne myślenie i zdolność podejmowania odpowiedzialnych, dojrzałych decyzji. Podobne zjawisko występuje u osób uzależnionych od kokainy, metamfetaminy, czy kompulsywnego jedzenia.

Zmiany w funkcjonowaniu osoby korzystającej z pornografii prowadzące do uzależnienia przebiegają stopniowo. Od poszukiwania stanu przyjemności, przez odurzenie, aż do uznania przyjemności jako celu nadrzędnego, a stanu odurzenia - jako normy.

Mózg człowieka przyzwyczaja się do odczuwanej przyjemności. W efekcie eskalacji potrzeb osoby uzależnione poszukują coraz to nowych doświadczeń, bardziej ekstremalnych i intensywnych, aż do przemocy i utraty kontroli nad zachowaniami seksualnymi. Zmienia się cała sfera seksualna takiej osoby, tj. następuje erotyzacja mózgu, zmiana wzorców, sposobów radzenia sobie z frustracją i złym nastrojem, a także budowania intymności. Zaburzone jest funkcjonowanie społeczne. Kolejnymi skutkami uzależnienia są zaniedbywanie rodziny, swoich obowiązków i pracy oraz wchodzenie w aktywności wysokiego ryzyka (np. seks z przygodnymi partnerami, dewiacje seksualne z naruszeniem prawa).

Ze względu na szeroką dostępność pornografii wiele osób uważa, że nie jest ona niczym złym. Postrzegana jest jako nieszkodliwy sposób na odstresowanie się, a nawet źródło edukacji seksualnej. Tymczasem już w pierwszej fazie poszukiwania przyjemności, mózg na drodze uczenia się zwanej neuroplastycznością, zmienia swoją strukturę i jest coraz bardziej podatny na uzależnienie.

Niebezpieczną konsekwencją konsumpcji pornografii przez mężczyzn jest zmiana postrzegania kobiet i ich uprzedmiotowienie. W materiałach takich dominuje negatywny wizerunek kobiet, wulgarność, przyzwolenie na brutalność i przemoc.

Udowodniono, że w przypadku kontaktu z pornografią chłopców we wczesnym okresie dojrzewania, w późniejszym okresie częściej dopuszczają się oni molestowania seksualnego i aktów przemocy. Naukowcy wskazują, że pornografia może też utrwalać „mit gwałtu” czyli przekonanie, że kobiety odczuwają przyjemność z bycia molestowaną, czy gwałconą.

Korzystanie z pornografii jest częstym powodem kryzysów w małżeństwach, a nawet ich rozpadu. Osoby uzależnione tracą zdolność osiągnięcia satysfakcji seksualnej w realnych związkach.

Należy zwrócić uwagę na wysoką szkodliwość kontaktu z pornografią dla dzieci i młodzieży. Może ona prowadzić do uszkodzeń mózgu i występowania poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu, rozwoju psychospołecznym oraz budowaniu relacji.

Coraz więcej uwagi poświęca się konieczności ochrony dzieci przed treściami pornograficznymi. Dane statystyczne są alarmujące: w Polsce ponad 11 proc. chłopców w wieku 14-16 lat ma styczność z pornografią co najmniej raz dziennie!

Tematem zajęło się Stowarzyszenie Twoja Sprawa, które organizuje konferencje i szkolenia mające na celu upowszechnienie wiedzy o problemie, a co za tym idzie ochronę nieletnich przed szkodliwymi treściami. Prowadzi ono portal informacyjny: https://opornografii.pl/

Źródła:

Podwzgórze. Paulina Golińska, 2015; www.neuropsychologia.org

Jak uzależnia pornografia? www.psychologia.net.pl

Pornografia — globalne zagrożenie. https://opornografii.pl/article/pornografia-globalne-zagrozenie

Uzależnienie, a działanie mózgu. https://opornografii.pl/article/uzaleznienie-a-dzialanie-mozgu-badania-naukowe